به گزارش رویداد۲۴، انتشار فیلم سر بریده زن اهوازی تقریبا تمام اتفاقات کشور را تحت الشعاع قرار داد و از روز گذشته تمام رسانه های رسمی و هچنین شبکه های اجتماعی پر بود از بحث درباره این جنایت هولناک. تا پیش از این نیز موضوع قتل های ناموسی در ایران بسیار بود ولی این بار قاتل با سر سر بریده همسرش و حس «سربلندی» و «پیروزی» به خیابان آمده بود و یکی از وحشتناک ترین صحنه های قتل در جهان را به نام «قتل ناموسی» رقم زد به همین دلیل در این گزارش به موضوع «قتل های ناموسی» و دلایل آن پرداخته شده است.
قتل ناموسی چگونه رخ می دهد؟
فاجعه قتل ناموسی نوعی از جنایت است که فرد توسط یکی از اعضای خانواده یا فردی بیرون از دایره خانواده به بهانه آنچه «حفظ آبرو و غیرت» نامیده می شود، کشته می شود. قتل های ناموسی در جهان عمدتا ارتباط مستقیمی با طبقه اجتماعی دارد. مقتول معمولاً افکاری لیبرال تر از قاتل دارد. در بیشتر موارد در جهان زنان و دختران به دست یکی از اعضای درجه یک خانواده خود قربانی می شوند. سازمان های بین المللی و حقوق بشری در جهان به طور مشخص از این نوع قتل نام برده اند و آن را محکوم کرده اند. سازمان بهداشت جهانی کشته شدن زنان به بهانه حفظ آبروی خانواده را نتیجه تراژیک فرهنگی خوانده که به شدت علیه زنان و دختران تبعیض قائلند.
بیشترین دلایل اعلام شده در جهان به عنوان بهانه قتل ناموسی، داشتن روابط جنسی خارج از ازدواج یا قبل از ازدواج، امتناع از ازدواج برنامه ریزی شده توسط خانواده، داشتن رابطه با فردی از یک مذهب یا طبقه اجتماعی متفاوت، پوشش متفاوت با خانواده و همجنسگرایی بوده است.
تعداد قتل های ناموسی در جهان
تحقیقاتی توسط چند مؤسسه اروپایی در اتریش انجام شده که نشان می دهد در پاکستان سالانه ۱۰۰۰ قتل ناموسی انجام می شود. در ترکیه این رقم ۱۰۰۰ مورد در ۵ سال بوده است. صندوق جمعیت سازمان ملل گزارشی منتتشر کرده و از ۵۰۰۰ قتل ناموسی در جهان در هر سال خبر داده است. سال ۲۰۰۴ بریتانیا برنامه ای را اعلام کرد که طی آن همه پرونده هایی که نوعی قتل ناموسی محسوب می شدند را یک بار دیگر روی میز قاضی آورده و بررسی می کند.
موسسات اتریشی اعلام کردند در بیشتر موارد قتل های ناموسی، قاتل در ملاءعام اقدام به قتل می کند تا به نوعی به افراد دیگر جامعه هم هشدار دهد که در صورت تکرار سرنوشتی مشابه مقتول در انتظار آنهاست.
نتیجه تحقیقات یک کنشگر اجتماعی عرب که مدیرعامل یک «ان.جی.او» به نام زنان ریحانه در خوزستان است نشان می دهد در دو سال گذشته دست کم ۶۰ زن در خوزستان به دلایل ناموسی به قتل رسیده اند. عاطفه بروایه مدیرعامل این «ان.جی.او» در پژوهش خود گفته در میان کشته شدگان قتل های ناموسی دختر ۱۰ و ۱۵ ساله هم وجود داشته است. او گفته که در ارتباط با این ۶۰ مورد قتل تا به حال یک نفر هم مجازات نشده و حتی خانواده ها از قاتلان شکایتی نکرده اند.
تجربه جهان از مجازات قاتلان جنایت های ناموسی هم مشابه ایران است. تحقیقات مرکز مطالعات زنان در لاهور پاکستان نشان می دهد در اکثر قتل ها نوعی ائتلاف میان مردان علیه مقتول شکل می گیرد و قاتل در واقع « افتخار» کشتن مقتول را به دست می آورد. در این جوامع سران قبیله یا جامعه از قاتلان در برابر پلیس حفاظت می کنند. از سوی دیگر جامعه بزرگتری که پلیس را هم شامل می شود به لحاظ فرهنگی با قاتل احساس همدردی دارند و از این رو دادستان و پلیس به نوعی همدستی با قاتل محکومند و از گناهش می گذرند.
تحقیقات در پاکستان نشان می دهد در بیشتر قتل های ناموسی ماموران پلیس پرونده را در بدو ورود با این بهانه که این اتفاق نتیجه یک درگیری خانوادگی بوده، مختومه اعلام می کنند و در پرونده مداخله نمی کنند. در این کشور قانون هم به نوعی مقّوم این فرهنگ مردسالارانه است.
قتل ناموسی در ایران
در ایران هم شرایط اسفناک است. مواردی از قتل های ناموسی گزارش شده که جمع کثیری از اعضای یک خانواده هر یک با یک ضربه مقتول را کشته اند و به این ترتیب هیچ کدام از آنها بطور مستقیم قاتل محسوب نمی شوند. قانون هم در این موارد حمایتی از زنان ندارد و به این ترتیب همه اعضای خانواده تنها به مشارکت در قتل محکوم و بعد از مدتی با رضایت، ولی دم که غالبا خودش در قتل مقتول همدستی داشته آزاد می شوند. پرونده رومینا اشرفی دختر نوجوان تالشی که به دست پدرش کشته شد، هنوز در افکار عمومی باز است.
موضوع قصاص به ولی دم برمی گردد و اوست که باید در اینباره تصمیم بگیرد بنابراین پدر رومینا که ولی دم و صاحب خون محسوب می شد، تنها به مجازاتی که مدعی العموم برای قتل در نظر گرفته می شود و بعد از گذراندن دوره محکومیت آزاد خواهد شد.
در مورد قتل های ناموسی یک استثنای اسفناک دیگر که ریشه در قواعد سنتی دارد هم در ایران می بینیم. بنا به ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی، اگر مردی همسرش را در حال ارتکاب به زنا ببیند، در صورتی که هر دو را بکشد، از قصاص معاف می شود. همچنین به غیر از پدر، پدر بزرگ پدری نیز اگر فرزند یا نوه شان را به قتل برسانند، قصاص در موردشان اجرا نمی شود. والدین مادر در این باره استثناء هستند.
در جهان هم فاجعه قتل های ناموسی با چارچوب های حقوقی تقویت می شوند. جرم انگاری رابطه نامشروع، ناشایست شمردن نوعی از پوشش در اماکن عمومی، قوانینی علیه همجنسگرایی و در نظرگرفتن مجازات هایی برای این جرائم به نوعی مقوم و مشوق قتل های ناموسی است.
در نگاه سنتی نیز زنا جرمی نابخشودنی است و فرد زناکار محکوم به مرگ است. هرچند برای تشخیص عمل زنا شرایط سختی را در نظر گرفته شده، ولی جامعه در نتیجه این احکام فرد زناکار را مستحق مرگ می داند و طبیعتا در صورت بروز قتل ناموسی توسط یکی از اولیای دم ، قاتل قصاص نخواهد شد.
بروز قتل های ناموسی بر اساس مالکیت خصوصی در جوامع مردسالار
مساله اصلی ریشه در یک نگاه تاریخی دارد. این فجایع محصول رویکرد قویا زن ستیز مردان در جوامع پدرسالار است. زنستیزی هم خود محصول «مالکیت خصوصی» است که بطور تاریخی زن را به عنوان کالای تحت مالکیت مرد تعریف کرده است.
مالکیت خصوصی در واقع زنان را ابتدائا کالای پدر و بعد همسرانشان می داند و از زنان انتظار دارد از مردان تبعیت کنند. بنابراین هر تخطی از «حکومت مردان» می تواند تنبیه سختی به همراه داشته باشد. اجرای تنبیه هم نوعی ائتلاف مردانه را پشت سر خود دارد چرا که هر تنبیهی در واقع هشدار به زنان دیگری است که خیال سرپیچی در سر دارند.
به این ترتیب فارغ از دین، طبقه و قومیت، زنان سرمایه مردانند. صاحب سرمایه حق تعیین سرنوشت املاک خود را دارد. همین رویکرد هم زنان را به کالایی قابل خرید و فروش تبدیل کرده است. همین فرهنگ به زنان اجازه از دست دادن بکارت قبل از قرار گرفتن تحت مالکیت مردی تحت عنوان همسر را نمی دهد چرا که بکارت او سرمایه مرد به شمار می رود که توسط پدرش برای فروش به همسر حفظ شده است. زن حق ندارد حقوق مالکیت مرد را با از دست دادن بکارت از طریق رابطه قبل از ازدواج یا زنا زیر سؤال ببرد.
قانون کشورهای جهان درباره قتل های ناموسی چه می گوید؟
ناگفته پیداست که جوامع سنتی بيش ترین آمار قتل های ناموسی را در جهان از آن خود کرده اند. کشور هایی مثل بنگلادش، پاکستان، سنگال، اندونزی، کشور های عربی، ترکیه، ایران و فیلیپین از جمله کشور هایی اند که بیشترین آمار قتل های ناموسی را داشته اند. در تمامی این کشور ها قوانینی وجود دارد که به نوعی ارتکاب به قتل ناموسی را تسهیل می کند.
در اردن قانونی وجود داشت که به تازگی اصلاح شده است. این قانون در واقع قتل ناموسی را به دفاع از خود تعبیر و آن را مستحق تخفیف می دانست. در سوریه هم اخیرا ماده ۵۴۸ قانون سوریه اصلاح شده است. این قانون همه مردان یک خانواده را از قتلی که به دلیل اقدامات نامناسب جنسی مرتکب شده بودند، تبرئه می کرد. در ماده ۱۹۲ و ۲۴۲ قانون سوریه صراحتا اعلام شده اگر قتلی برای دفاع از آبرو انجام شده باشد، قاضی می تواند مجازات مقتول را تخفیف دهد.
در ترکیه اگر قتلی ناموسی تشخیص داده شود، فرد به جای قصاص به حبس ابد محکوم خواهد شد. پرونده هایی در ترکیه وجود دارد که چندین تن از اعضای یک خانواده به اتهام قتل ناموسی به حبس ابد محکوم شده اند. سال ۲۰۰۹ پنج تن از یک خانواده کرد به جرم قتل ناموسی نوجوان ۱۶ ساله ای به نام« نیل ادریس» که در نتیجه یک تجاوز حامله شده بود، به حبس ابد محکوم شدند.
در پاکستان به زبان اردو به قتل ناموسی «کارو کاری» می گویند. کاروکاری در واقع قتل عادی به شمار میرود، اما پلیس و دادستان در اغلب پرونده ها مجازات قاتل را نادیده می گیرند. در مصر ماده ۱۷ قانون به قاضی اجازه می دهد در واردی که تشخیص می دهد مجازات قاتل را تخفیف دهد. این ماده عموما برای قتل های ناموسی بکار برده می شود.
- 9
- 6
