کتاب میشل اوباما واقعا رکوردشکن شد؟

به گزارش مهر به نقل از والچر، با گرفتن عنوان کتاب رکورد شکن سال ۲۰۱۸ با فروش ۲ میلیون نسخه در تنها ۱۵ روز این سوال مطرح شده است که آیا واقعا این آمار صحیح است؟  

جان ماهر نویسنده سایت والچر در گزارشی که دیروز در این باره منتشر کرد، می‌نویسد: پاسخ کوتاهی که در بدو امر باید به این سوال بدهیم این است که: «موفق باشی». با این حال فروش واقعی در تجارت نشر امروز از لحاظ تاریخی بیش از هر زمان دیگری دچار تردید است و اینترنت نیز از عواملی است که این بررسی را کمی دشوارتر کرده است.

رشد فروش دیجیتال از طریق شرکت‌هایی چون آمازون نیز موجب شده که حتی خود افراد داخل این تجارت نیز در مجموع نتوانند بگویند «واژه پرفروش» دقیقا به چه کتابی تعلق می‌گیرد. با این حال در مورد کتابی مثل کتاب میشل اوباما که فروش ۲ میلیون نسخه برایش مطرح شده، این بررسی کمی راحت‌تر صورت می‌گیرد.

آنچه ما درباره «شدن» می‌دانیم این است: پس از دو هفته که از قرار گرفتن این کتاب در قفسه‌های کتابفروشی‌ها گذشت، خاطرات اوباما به پرفروش‌ترین کتاب سال ۲۰۱۸ بدل شد. این خبر را پنگوئن رندوم هاوس که مالک «کراون» ناشر کتاب اوباما است اعلام کرد. «بارنز اند نوبل» که با وجود همه مشکلاتش هنوز بزرگ‌ترین شبکه کتابفروشی در سراسر آمریکاست هم اعلام کرد این کتاب در هفته نخست انتشارش رکورد فروش را شکست. آمازون کتابفروشی آنلاین که به غول تجارت آنلاین بدل شده و «بوک اسکن» که ۸۰ تا ۸۵ درصد از فروش صنعت چاپ کشور را زیر نظر دارد نیز آماری اعلام کردند.

«بوک اسکن» که سال ۲۰۰۱ با شک و تردید آمار می‌داد و اکنون مهمترین منبع برای ردیابی فروش کتاب در بازار آمریکاست، در گزارش هفتگی پنج‌شنبه پیش خود نشان می‌دهد که فروش «شدن» از زمان انتشارش در روز سه‌شنبه ۱۳ نوامبر تا آن زمان برابر یک میلیون و ۱۲۲ هزار و ۶۲۰ نسخه با جلد سخت بوده است. (این آمار تا پایان هفته بعد می‌تواند به حدود ۱.۵ میلیون نسخه رسیده باشد و با اندکی اغماض - ۲ روز- برای دو هفته فروش محسوب شود.) حتی با فروش سروصدای روز نخست کتاب در بازار آمازون که با فروش یک دکمه صورت می‌گیرد، این آمار مورد قبول است.

در عین حال در آخرین به‌روزرسانی آمار فروش بوک اسکن، «شدن» اکنون ۳۶۵ هزار نسخه بیشتر از کتاب پرفروش دوم در فهرست بوک اسکن که متعلق به کتاب «میز ماگنولیا» نوشته جونا جینس که ماه آوریل منتشر شد، فروخته است. در عین حال این کتاب کمی بیش از ۴۴۰ هزار نسخه بیشتر از کتاب مایکل وولف با عنوان «آتش و خشم» فروخته است که ۵ ژانویه منتشر شد و در بیشتر طول سال ۲۰۱۸ عنوان کتاب پرفروش سال را یدک می‌کشید.

خب پس این رقم ۲ میلیون نسخه در دو هفته که توجه همه را به خود جلب کرده از کجا آمده است؟ چرا رقم ارایه شده از سوی پنگوئن رندوم هاوس بیشتر از حدود ۸۷۵ هزار نسخه از رقم بوک اسکن بیشتر است؟ بوک اسکن اعلام کرده که این کتاب ۲۷ هزار و ۸۰۳ نسخه در قالب کتاب شنیداری فیزیکی فروخته است و با توجه به فروش نسخه زبان اسپانیایی کتاب هم این تفاوت می‌تواند تا حدود ۸۵۰ هزار نسخه کاهش یابد. البته آمار بوک اسکن شامل آمار فروش در کانادا هم نیست و نسخه الکترونیک کتاب یا نسخه دیجیتال شنیداری ارایه نشده است.کمپانی‌های آمازون و اپل هنوز آمار نسخه ای‌بوک یا نسخه شنیداری دیجیتال کتاب را منتشر نکرده‌اند.

در نهایت، تور معرفی کتاب هم هست که می‌تواند برای یک نویسنده معمولی، البته نه اوباما، رقم فروش جزیی‌ای فراهم کند. میشل اوباما ۱۶ برنامه معرفی کتابش را در طول این تور تدارک دیده بود که شماری از آنها برای حضور در مراسم خاکسپاری جورج دوبلیو بوش کنسل شد.

در این رویدادها، با فروش بلیت، یک نسخه کتاب هم فروخته شده که معمولا توسط فروشنده دست سوم کتاب صورت گرفته و اگر این فروشندگان آمار فروش را به سرعت گزارش ندهند؛ (که بسیاری از دست‌اندرکاران فروش کتاب به صورت خصوصی به من اطلاع داده‌اند) این آمار در به روزرسانی هفتگی بوک اسکن اعمال نشده است. از آنجا که اوباما در سطح وسیعی بلیت برای تور کتابخوانی خود ارایه کرده که یک نمونه‌اش مرکز بارکلینز با ۱۹ هزار صندلی است، این آمار را نمی‌توان نادیده گرفت.

با توجه به تمام این دلایل، ناشران اغلب آمار بالاتری برای فروش و یا حتی چاپ کتابشان ارایه می‌کنند تا تفاوت اثر خود را نشان بدهند. به گفته ناشر «شدن» تاکنون ۳.۴ میلیون نسخه چاپ شده داشته است. به گفته جیم میلوت دبیر تحریریه پابلیشرز ویکلی (که من هم از دبیران آن هستم) «بهترین چیزی که می‌توان به آن امید داشت، نسبی بودن موضوع است. اگر از نظر چاپ نمره یک یا ۲ باشی، یک کتاب پرفروش بزرگ هستی، اما اندازه‌گیری این آمار سخت است. بهتر است بگوییم فروش «شدن» بر مبنای آمار بوک اسکن با رسیدن به ۳ میلیون نسخه تمام می‌شود. خوب این یک رقم است. اما رقم دقیقی نیست، اما در هر حال رقمی برای مقایسه است.»

حتی در فهرست پرفروش‌ها، آمار نسبی هستند و به شدت تفاوت دارند. پابلیشرز ویکلی و دیگر رسانه‌ها اطلاعات خود را مستقیم از بوک اسکن می‌گیرند. اما برخی آمار پنهان خودشان را دارند - مثل نیویورک تایمز که به شدت روش ارایه محاسبه آمارش را مخفی نگه می‌دارد- و فهرست آنها بندرت با بقیه مشابهت دارد. آمازون هم لیست‌های متعددی ارایه می‌کند و آماری برای این فهرست‌ها منتشر نمی‌کند. همه اینها نشان دهنده این است که ارایه اعدادی نزدیک هم، تقریبا غیرممکن است و این حتی در موردی که یک کتاب در صدر چندین فهرست جای می‌گیرد نیز صادق است و این مساله‌ای است که اکنون درباره «شدن» هم صدق می‌کند.

گفتن این که فروش «شدن» در دو هفته نخست انتشارش واقعا «رکورد شکن» بوده، سخت است. (این که گفته شود... عامل مهم قرارداد کتاب اوباماهاست؟ متخصصان می‌گویند، دلیل نمی‌شود). اما اگر بگوییم فروش ۲ میلیون نسخه در بیشتر از دو هفته، می‌تواند ارزیابی منصفانه‌تری باشد. اما یک چیز مطمئن است: انتشار خاطرات اوباما یک موفقیت است که از مرزهای فروش فراتر رفته است. فروش آن تا حدود ۲.۵ میلیون نسخه تا این لحظه (۵ دسامبر)، می‌تواند به واقعیت نزدیک‌تر باشد. اما من حاضر نیستم روی این شرط ببندم که بتواند به فروش کتاب‌هایی چون «ارباب حلقه‌ها» یا «هری پاتر» برسد.