تلگرام را رها کنید، این مردم را بچسبید!

بعد از چند روز از نوسانات ارزی و افزایش بی‌سابقه نرخ آن که به رقم ۶۱۵۰ تومان رسید، ستاد اقتصادی دولت به ریاست حسن روحانی جلسه‌ای فوق‌العاده برگزار کرد تا با اعلام تک نرخی کردن ارز با قیمت ۴۲۰۰ تومان، شاید بتواند جلوی جهش بی‌سابقه قیمت ارز را بگیرد و این‌گونه بازی خطرناک دلار را پایان دهد.

پس از اعلام تک نرخی شدن دلار و تعیین رقم ۴۲۰۰ تومانی برای آن، روز گذشته بسیاری از مردم در مقابل صرافی‌ها برای دریافت دلار صف کشیدند. این در حالی است که طبق بیانیه روز گذشته بانک مرکزی تکلیف پرداخت دلار به فعالان بازرگانی و اقتصادی مشخص شده و سامانه «نیما» برای این منظور مشخص شده است. تامین ارز برای مسافران به خارج از کشور، دانشجویان، درمانی و سایر موارد هم قرار است در مبادی خروجی (فرودگاه‌ها) برآورده شود که طبق اعلام بانک مرکزی همزمان با فراهم شدن تمهیدات آن اطلاع رسانی خواهد شد.

در همین رابطه یک مقام آگاه در بانک مرکزی در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه ارز ۴۲۰۰ تومانی صرفا برای متقاضیان واقعی از جمله واردکنندگان و صادرکنندگان کالا از طریق سامانه نیما و برخی صرافی‌های مجاز تعلق می گیرد. بر اساس اطلاعیه بانک مرکزی، هر گونه خرید و فروش ارز خارج از سیستم بانکی و صرافی‌های مجاز قاچاق محسوب شده و نهادهای ذیصلاح با این اشخاص بر اساس قوانین و مقررات جاری از جمله قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز برخورد می‌کنند.

وی از تصمیم‌گیری بانک مرکزی در روزهای آینده برای نحوه و میزان تخصیص ارز مسافری، دانشجویی و درمانی خبر داد و تاکید کرد: با توجه به تصمیمات اخیر بانک مرکزی و در راستای یکسان سازی نرخ ارز، خرید و فروش ارز با هدف مبادله در بازار آزاد و خارج از سیستم بانکی جرم محسوب می‌شود؛ لذا به شهروندان توصیه می‌شود از تجمع در مقابل صرافی‌ها خودداری کنند.

کسی می داند اینجا چه خبر است؟

به رغم این هشدار بانک مرکزی روز گذشته بسیاری از مردم بعد از ساعت‌ها انتظار در صفوف جلوی صرافی‌ها، دست آخر، با دست خالی، متفرق شدند چرا که خرید و فروش ارز از سوی صرافی‌ها متوقف شده بود.

در واقع اعلامیه‌های بانک مرکزی این ظن را تقویت می کند که بانک مرکزی به این دلیل ارز به صرافی‌ها تزریق نکرد تا با این تعلیق، شاید بتواند دست واسطه‌گران و دلالان را در خرید و فروش ارز در بازار غیر رسمی حذف کند اما سیر واقعیت های بازار حداقل در روز بعد از ابلاغیه دولت، آن‌گونه پیش نرفت که بانک مرکزی می‌خواست. وضع روز گذشته واکنش بسیاری از کاربران را در فضای مجازی هم برانگیخت؛ یک شبکه مجازی در اینستاگرام کامنتی را منتشر کرده بود که احتمالا بخشی از واقعیت روز گذشته را به درستی به ما نشان می دهد؛ کامنتی با این مضمون: «دلار ۴۲۰۰تومانی که توزیع نکردند،هیچ؛ ۴۱۹۰تومان قیمت خرید زدند، که از مردم بخرند. چه چیزی را بخرند! ما هم بی‌اطلاع هستیم!»

مشاهدات خبرنگار همدلی

روز گذشته خبرنگار همدلی به چهارراه استانبول رفت تا بی واسطه و از نزدیک، پیامدهای «تک‌نرخی شدن نرخ ارز» را که در پکیج یک دستورالعمل قهری به مکانیزم بازار، ابلاغ شده بود گزارش کند. (لازم به ذکر است که زمان این گزارش مضارع و تا وقت تنظیم این گزارش ذکر شده است)

اینجا در میدان فردوسی و در این روز بهاری فضا امنیتی است. مستحضر هستید که در روزهای گذشته بازار دلار هیاهوی زیادی ایجاد کرد. در ساعت ۱۰:۳۰، نیروهای پلیس هر صد متر به صدمتر در خیابان فردوسی و راسته صرافی ها پاتوق کرده‌اند. پیاده روی راسته صرافی ها شلوغ است. برخی‌ها پریشان این سو و آن سو می روند. جمع‌های چند نفره پیادرو‌هارا مسدود کرده و با هم در حال گفت وگو اند. برخی از مردم با پلیس‌هایی که جلوی صرافی ها ایستاده اند در حال بحث کردن هستند. دیگر مثل گذشته فریاد دلار دلار گفتن دلال‌ها به گوش نمی رسد و به ندرت می‌توان آنان را شناسایی کرد. برخی ها در گوشی پچ پچ می کنند. وضعیت جوری است که نمی توان به راحتی باب گفت وگو را با کسی باز کرد.

هنوز تقریبا ساعت ۱۰ صبح است و بسیاری از مردم در صف های ارزی ایستاده اند؛ مردم نام و نام خانوادگی خود را در کاغذهایی یادداشت می کنند تا آن را در اختیار نمایندگان صرافی ها قرار دهند و بر اساس آن اقدام به عرضه کنند. برای دلار قیمتی بر روی تابلوی برخی صرافی ها ثبت نشده است. البته برخی صرافی ها قیمت ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی را ثبت کرده اند؛ هیچ گونه عرضه‌ای در بازار وجود ندارد.

صرافی ها می گویند دلار نداریم

تا ساعت یک می‌توان مردمی را دید که از صبح در صف‌های طولانی مقابل صرافی‌ها( البته در مقابل چند صرافی) ایستاده‌اند. برخی از زنان و مردان هم دیگر آن قدر خسته شده‌اند که هر گوشه‌ای که جایی گیرشان بیاید می نشینند. صرافی‌ها به مردم می‌گویند امروز دلاری برای فروش ندارند و بهتر است مردم در صف نیایستند.

خستگی را می‌توان در چهره مردم دید. هراز‌گاهی بین نیروی انتظامی ومردم بحث‌هایی در می گیرد. یکی از نیروهای پلیس جلوی یک صرافی به مردم در صف ایستاده می گوید احتمال کمی وجود دارد که تا ساعت ۵ فروش ارز آغاز شود؛ با این حال او به مردم توصیه می‌کند که امروز را به خانه هایشان بروند. پلیس دیگری از مردم می خواهد مسیر پیاده رو را مسدود نکنند.

عدم خرید و فروش دلار آمریکا و یورو محیط را برای مبادله سایر ارزها فراهم کرده است. این ارزها نبست به قیمت اعلامی ۴۲۰۰ تومان حباب دارند و در بازارهای غیررسمی باقیمتی بالاتر عرضه می شوند.

پارک اتوبوس‌های سفید در بعدازظهر

در حال حاضر ساعت حدود ۲ عصر است. برخلاف صبح که پلیس های کمتری حضور داشتند حالا به نظر فضا امنیتی تر شده است.اتوبوس های سفید رنگ در حاشیه خیابان پارک کرده‌اند. از یکی از مامورین می پرسم آیا حضور اتوبوس‌های سفید رنگ به دستگیری دست‌جمعی دلالان در صورت شناسایی و فروش ارز با قیمت های آزاد مربوط است؟ جواب می دهد؛ بله؛ این اتوبوس‌ها برای همین منظور آماده اند.

بالاخره با یک صراف باب گفت وگو را باز می کنم و از او درباره فضای امروز بازار می پرسم پاسخ می‌دهد: تا این ساعت که ارزی خرید و فروش نمی‌شود با این حال دلالان به شکلی غیر محسوس تلاش می کنند دلارهای خود را با قیمت‌های ازاد بفروشند. همین امروز چند نفر از دلالانی که خرید و فروش می کردند توسط پلیس دستگیر شدند چرا که براساس بخشنامه جدید خرید و فروش ارز به صورت آزاد ممنوع است و هم چنین تنها خرید ارز برای متقاضیان واقعی مجاز است.

کمی از میدان فردوسی به سمت پایین می روم. به نظر کمی فضا متشنج است. تلاش می‌کنم با چند تن از مردم حرف بزنم ولی آنها از این کار امتناع می‌کنند. جلوی یک صرافی یک عکاس قصد دارد که از تابلوی صرافی عکس بگیرد که با واکنش تند یکی از کارکنان آن صرافی مواجه می شود.

کلونی دلالان

حالا ساعت سه و چهل پنج دقیقه عصر است. قصدم این است که حوزه تجمع دلالان را بیابم. در طول مسیر وارد یک صرافی می‌شوم و از یکی از کارمندان آن می پرسم چرا ارز با قیمت اعلامی ۴۲۰۰ خرید و فروش نمی شود این گونه پاسخ می‌دهد: بعد از اعلام این بخشنامه نه کسی می‌فروشد و نه کسی می‌خرد البته در این شرایط همه می‌خواهند دلار بخرند.

از او می‌پرسم آیا این تجویز دستوری دولت برای بازار ارز جواب می دهد؟ می گوید: فکر می کنم پیامد مثبتی نخواهد داشت. شاید چهار یا پنج روز آینده کمی فضا آرام شود اما بعد از آن قیمت ارز بالا خواهد رفت.

با یکی از مامورین پلیس کنترل کننده بازار ارز وارد گفت وگو می شوم. به او می گویم به نظر خرید و فروش دلالان به شکلی غیر محسوس ادامه دارد. می گوید: از صبح زود ماموران تعزیرات حکومتی و پلس در اینجا مستقر بوده اند و بسیاری دلالان را که اقدام به خرید و فروش دلار می کردند بازداشت کرده ایم. این یک قانون است که تنها صرافی‌هایی که مجوز دارند می توانند ارز را با نرخ اعلامی از سوی بانک مرکزی به فروش برسانند.

جلوی بانک ملت مردم تجمع کرده اند. طبق گفته تجمع‌کنند‌گان از صبح هیچ گونه ارزی توزیع نشده است. همهمه بالا گرفته است. یک جوان دانشجوی خارج از کشور در گفت وگو با یکی از مامورین با صدای بلند می‌گوید دو روز دیگر پرواز دارد و باید ارز مسافرتی خریداری کند.

یکی از صرافان می‌گوید به زعم او تک نرخی کردن ارز در میان مدت تاثیری مثبت بر بازار خواهد گذاشت. به زعم این کارمند صرافی این دلالان هستند که با ایجاد نوسان در نرخ ارز بر آشفتگی در بازار ارز می افزایند. اگر ارز فقط از طریق صرافی به فروش برسد و بساط دلالی جمع شود ثبات به بازار ارز باز می گردد. دلالان علاوه بر بالا و پایین بردن نرخ ارز دست به احتکار دلار هم می زنند.

به نظر می رسد دلالان تغییر مکان داده باشند. کمی پایین‌تر از میدان فردوسی و نرسیده به خیابان جمهوری کلونی دلالان را در کوچه ای تنگ می‌یابم. وارد کوچه می شوم. قیمت های ارز به شکل پچ پچ و درگوشی اعلام می شود. این شیوه آدم را یاد سال های نه چندان دور و فروشندگان کالاهای غیرمجاز مانند پاسور و... می اندازد!

لحظه ای می ایستم و با خود فکر می کنم در این خیابان و در بازار ارز دقیقا چه می گذرد. امروز در ساعت آغاز ورودم به بازار ارز از هرکسی می پرسیدم اوضاع بازار دلار چگونه است این گونه پاسخ می داد: من هم مثل شما! یکی از مردم گفت حتی دولت خودش هم نمی داند مشخصا در مواجهه با بحران ارزی این‌روزها دارد چه کاری می‌کند!

در این کوچه تنگ و باریک معاملات پنهانی در جریان است. با یکی از دلالان وارد گفت وگو می شوم. می گویم دلار چند می خری؟ می گوید: ۴۸۵۰ می خرم. می پرسم می خواهی چند بفروشی می گوید: ۵۲۰۰. بی تردید ۵۲۰۰ را تنها برای راضی کردن من برای فروش دلارهایم بیان کرد. چرا که همین امروز دلالان دلار را تا ۵۸۰۰ تومان می فروختند و این را چند بار از زبان خود دلالان شنیدم.

می خواهم بروم که آن دلال مانعم می‌شود و می‌پرسد چقدر دلار داری؟ می گویم اجازه دهید یک قیمت بگیرم که دوباره اصرار می کند... خلاصه به سختی از دستش می گریزم!

رفته رفته تعداد بیشتری از مردم وارد آن کوچه تنگ و باریک می شوند. در همین آن ماموران پلیس از راه می رسند و دلالان به سرعت متفرق می شوند.

حدود ساعت ۴ است که دیگر خبری از صفوف مردم جلوی صرافی ها نیست. به نظر خیابان فردوسی بعد از تحمل ساعت‌ها التهاب و آشفتگی غیرمحسوس، حالا کمی بتواند نفسی تازه کند. امروز، روز پر التهابی بود. همه در هم گره خورده بودند اما بیراه نیست اگر بگوییم مردم در شکل گیری این گره گنگ نقش ویژه ای ایفا کرده اند. یکی از دانشجویانی که برای خرید ارز آمده بود، به آرامی به من گفت: «فکر می کنید اگر مردم این گونه برای خرید هجوم نمی آوردند چه اتفاقی رخ می داد؟». پاسح این پرسش البته در جملات بعدی او نقش خورده بود:«هوا در هم بر هم است. ای کاش مسئولان در چنین فضایآشفته ای، تلگرام را رها می کردند و مردم را می‌چسبیدند!»

رضا نحوی