روایت بهزاد نبوی از تغییر نظر امام برای جلوگیری از تضعیف مجلس/ تحلیل بدگویی روس‌ها علیه ظریف

جماران گفت و گویی با بهزاد نبوی انجام داده است. متن این گفت و گو را در ادامه می خوانید:

آقای مهندس نبوی! از چه زمانی امام را شناختید و با ایشان مرتبط شدید؟

من امام را، نظیر بسیاری از مردم، از سال ۴۱ و از طریق وسایط ارتباط جمعی، شناختم اما با ایشان هیچ ارتباط تشکیلاتی و سیاسی نداشتم و تا دو ماه پیش از پیروزی انقلاب هم زندان بودم و طبعا جزو آنهایی هم نبودم که به پاریس رفته باشم. بعد از پیروزی انقلاب هم در ارتباطم با ایشان یا از طریق دیدارهای کوتاه اعضای سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و یا دیدار مسئولان دولتی با ایشان بود. هرگز با ایشان دیدار خصوصی نداشتم.

از دیدارهایی که با امام داشتید خاطره ای دارید؟

ده دوازده دیدار با امام داشتم و مهمترین آن، دیدارهایی بود که به اتفاق شهید رجایی به حضور امام می رسیدیم و خودم به تنهایی هیچ وقت درخواست ملاقات با امام نکردم چون ضرورتی نمی دیدم البته نمی دانم اگر درخواست می کردم هم می پذیرفت یا نه!

در یکی از دیدارهایی که همراه شهید رجایی با امام داشتیم، در جریان مذاکرات برای امضای بیانیه الجزایر بود. در آن ملاقات حضرت امام(س) به شهید رجایی و من گفت که «سعی کنید این مساله حل شود» ما گفتیم تلاش می کنیم در چارچوب مصوبه مجلس حل شود. ایشان گفت چند روز پیش دکتر یدالله سحابی اینجا آمده بود و در گوشه اتاق (اشاره کرد به گوشه اتاق) ایستاده و زار زار گریه می کرد و می گفت اینها - یعنی مایی که مسئولیت مذاکرات را داشتیم -، نمی خواهند این ماجرا حل شود. امام تاکید کردند که سعی کنید این ماجرا حل شود. احساس من این بود که آن موضع مرحوم یدالله سحابی موثر بوده است. ضمنا امام خیلی هم با احترام درباره ایشان صحبت می کرد.

از دفتر امام که بیرون آمدیم، در راه به آقای رجایی گفتم کاملا معلوم است که امام هم شک دارد ما قصد به نتیجه رساندن مذاکرات را داشته باشیم. خوب است ما کنار بکشیم و هر کس که امام قبول دارد، مسئول مذاکرات شود. لازم به ذکر است که قبل از امضای بیانیه همه ما را از این منظر (منظر مورد نظر مرحوم دکتر یدالله سحابی) مورد حمله قرار می دادند که قصد حل مساله را نداریم حتی بنی صدر هم این انتقاد را به ما داشت. رجایی در پاسخ به پیشنهادم گفت ما باید همین جاها نشان دهیم خط امامی هستیم و امام را قبول داریم. و بر خلاف نظر خود مبنی بر محاکمه گروگانها، به خاطر اجرای نظر امام و مجلس، طبق نظر ایشان مذاکرات را ادامه می دهیم.

دیداری دیگری هم داشتیم که از این مهمتر بود.

روزی من و رجایی با حضرت امام دیداری کردیم که از ۸.۳۰ صبح تا ۱۲ طول کشید. ماجرا از این قرار بود که در خرداد سال ۶۰ به هنگام در دستور قرار گرفتن طرحی از سوی فراکسیون سازمان مجاهدین انقلاب پیشنهاد و در دستور جلسه علنی مجلس اول قرار گرفته بود و قرار بود در صحن علنی مجلس مطرح شود. بر اساس آن طرح که «طرح حذف فرمان همایونی» نام گرفته بود، اختیارات نخست وزیر بیشتر و اختیارات رئیس جمهوری کمتر می شد. فرماندهی نیروی انتظامی و انتخاب رییس کل بانک مرکزی به نخست وزیر منتقل می شد. این طرح را فراکسیون غیررسمی سازمان به مجلس برد، فراکسیونی که تعدادش کم، ولی بسیار منسجم بود.

خلاصه قرار بود در آن روز ملاقات با امام، این طرح در مجلس به رای نمایندگان گذاشته شود و امام به نمایندگان توصیه کرده بودند که این طرح را تصویب نکنند. خبرش به ما رسید و ما به جماران رفتیم که با ایشان دیدار کنیم.

قرار شد رجایی خیلی قرص و محکم موضع بگیرد، رفتیم و آقای رجایی در حضور امام پس از طرح موضوع، گفت: «ما قبایی برای نخست وزیری و وزارت ندوخته بودیم. احساس کردیم شما می خواستید ما بیایم و آمدیم حالا دست و پای ما را بسته و انداخته اید در آب و می گویید شنا کنید. اینجا آمده ایم تا تکلیف ما را روشن کنید»؛ شهید رجایی با همین صراحت و شاید تندتر به توصیه امام انتقاد کرد.

در آن جلسه در ابتدا فقط شهید رجایی و من خدمت امام بودیم. امام که معمولا چهره ای جدی داشت، در پاسخ شهید رجایی، خنده شیرینی کرد و گفت: «شما تکلیف مرا روشن کنید بدانید اگر این طرح تصویب شود اولا اینها (منظور بنی صدر و متحدینش یعنی مجاهدین خلق بود) این کشور را به خاک و خون می کشند و ثانیا عکس العملشان تند است و ما مجبور به واکنش هستیم آنوقت دنیا می گوید بعد از ۲۵۰۰ سال شاهنشاهی نتوانستند اولین رییس جمهورشان را تحمل کنند». بعد اعضای شورای نگهبان به جمع سه نفره ما پیوستند و آنها هم نظرات ما را تأیید کردند. امام قبول نمی کرد تا آنجا که یکی از آنها به امام گفت اگر این طرح پس گرفته شود، مجلس تضعیف می شود که امام با شنیدن این استدلال فرمودند اگر مجلس تضعیف می شود آن را تصویب کنید.

حال به آن زمان اشاره کردید، می خواستیم بدانیم ماجرای میتینگ جبهه ملی در ۲۵ خرداد سال ۶۰ چه بود که منجر به ورود حضرت امام شد؟

تا جایی که به یاد دارم از دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست وزیری دولت شهید رجایی به امام اطلاع داده شد که سازمان مجاهدین خلق قصد دارد در حاشیه میتینگ جبهه ملی در ۲۵ خرداد ۱۳۶۰، دست به شورش و خرابکاری بزند و تلاش های دفتر مذکور برای کنترل اوضاع به اندازه ای که باید، کفاف نمی دهد و از امام خواسته شده بود که کمک کنند، امام هم با فراخوان مردم به حسینیه جماران، سخنرانی تاریخی یراد کردند. از سوی دیگر مردم به میدان فردوسی، یعنی مرکز اجتماع جبهه ملی رفتند و توانست جلوی اغتشاش آن روز را بگیرد.

وقتی سازمان مجاهدین خلق از اجرای برنامه خود در آن روز ناامید شد در ۳۰ خرداد با دستور تشکیلاتی تجمعی راه انداختند و از ابتدای خیابان طالقان تا آخر راهپیمایی مسلحانه برپا و هر چه به دستشان رسید را تخریب کردند.

آقای نبوی! درباره سخنان امام در خصوص مختومه کردن پرونده هشتم شهریور همچنان برخی جریانات خاص سیاسی اسم شما را به میان می آورند؛ می خواستیم جزئیات این موضوع را از زبان خودتان بشنویم.

آن زمان آقای موسوی خوئینی دادستان وقت کل کشور به اتفاق آقایان موسوی اردبیلی رییس وقت قوه قضائیه و دیوان عالی کشور و رئیسی دادستان وقت تهران بود، سه نفری خدمت امام رفته و گزارش تحقیقات مربوط به پرونده انفجار نخست وزیری را به ایشان ارائه کرده بودند. بنا بر گزارش رسمی دادستان کل وقت از آن نشست، امام دستور مختومه شدن پرونده را صادر و مطالبی هم در مورد حقیر مطرح کردند که می توانید در اصل گزارش مطالعه کنید. بعدها عده ای گفتند امام پرونده را مختومه نکرد بلکه «مسکوت» گذاشت و برخی هم بر این نظرند که امام نمی بایست در رای قاضی و دستگاه قضایی مداخله می کرد.

آقای نبوی اخیرا مسائلی پیرامون برخورد با حزب توده در ابتدای انقلاب مطرح شده است می خواستیم بدانیم شما در این زمینه خاطره ای دارید؟

من از ماجرای دستگیری سران حزب توده، اطلاعاتی بیش از اطلاعات منتشر شده در آن سالها ندارم، اما به خاطره ای جالب درباره حزب توده اشاره می کنم، حزب توده در سال های اول بعد از پیروزی انقلاب، نامه هایی به امام می نوشت و رونوشتش را هم به هاشمی می فرستاد این نامه ها دست نویس بود و احتمال می دهم کیانوری آنها را می نوشت و با امضای «حزب توده ایران» ارسال می کرد.

بعد از حادثه تروریستی ۸ شهریور توده ای ها نامه ای به امام نوشته بودند که: «دوستان ما از آمریکا - علی القاعده ماموران کا گ ب در آمریکا- خبر می دهند، بهزاد نبوی عامل سیا است و قصد دارد در سیستان و بلوچستان آشوب به پا کند» که مرحوم آقای هاشمی این نامه را همان زمان به من نشان داد. بعدها که سران حزب دستگیر شدند تا آنجا که به یاد دارم، دوستانی که آنان را بازجویی می کردند، از قول سران حزب توده نقل می کردند که در مورد کسانی که به دلایل مختلف نگران حضورشان در حاکمیت بودند، چنین پرونده سازی هایی می کردند.

این را به این دلیل گفتم که اخیرا شنیدم که یکی از مسئولان بلند پایه روسی هم به یکی از مسئولان عالی رتبه ایرانی کسی گفته است که ظریف عامل سیا است. این گفته وی که خود از مسئولان پیشین کا گ ب در اتحاد شوروی بود مرا به یاد نامه های کیانوری انداخت و به نظرم رسید که هنوز آن روش های شوروی و حزب توده به کار گرفته می شود.

علت حساسیت برخی چهره های جریان اصول گرا روی شما هم از ابتدا حتی در مطالب قبلی تان که به آنها اشاره کرده اید، چنین بدگویی هایی بوده است؟

خیر، موضع گیری های منفی بعضی اصولگرایان سنتی نسبت به من ماجرایی برمی گردد که در زندان شاه اتفاق افتاد. من در آن زندان تحلیلی از وضع گروه های مسلمان در زندان شاه و مواضع آنها روی کاغذ سیگار - برای آن که قابل پنهان کردن باشد - نوشته بودم. به هنگام آزادی آن نوشته ها را بیرون آوردم.

پس از تشکیل سازمان، آن متن را برای مطالعه اعضا در اختیارشان گذاشتم و به هیچ وجه قصد انتشار آن را نداشتم. در آن تحلیل زندانیان مسلمان را به سه دسته طبقه بندی کرده بودم. یک دسته مجاهدین خلق و هوادارانشان بودند.

دسته دوم کسانی که اعتقاد داشتند برای نجات خانواده هایشان از خطر مارکسیست شدن و مبارزه با مجاهدین خلق، که در خارج از زندان به طور کامل مارکسیست شده بودند و آنها که به نقل از مائو «سوسیال امپریالیست و خطرناک تر از امپریالیست ها» می نامیدند، باید به هر شکل ممکن، ولو عفو نویسی از زندان شاه خارج شوند.

دسته سوم زندانیان مسلمانی بودند که گرچه مجاهدین خلق را از نظر فکری منحرف و دارای تفکر التقاطی می دانستند و در عین حال معتقد بودند که تضاد عمده کماکان با رژیم شاه است و مبارزه با مجاهدین خلق، مبارزه ایدئولوژیک است. در آن تحلیل، مصادیقی هم از هر دسته آورده بودم. این تحلیل در سازمان دست به دست می گشت به دست مجاهدین انقلاب شاخه خراسان رسید. شهید فرودی که در آن زمان رییس شاخه خراسان سازمان مجاهیدن انقلاب بود، بدون کسب مجوز و حتی اطلاع، مطلب و متن منتشر شده را به تهران هم رساند و دسته دوم مذکور در تحلیل را به شدت برآشفته کرد و رسما مرا تهدید کردند که تلافی خواهیم کرد. همین کار را هم کردند از آن زمان علیه ما کار کردند. مثلا وقتی رجایی شهید شد ، هنوز چند ساعت از ماجرا نگذشته بود که در حزب جمهوری اسلامی شاخه اصفهان شایع کردند شهادت رجایی و باهنر کار نبوی بوده است و متاسفانه از این قبیل اتهامات سال ها ادامه یافت.