عذرخواهي در فرهنگ سياست ايران واژه مفقوده نيست اما برخي آن را لازم نمي‌دانند چنانکه علي مطهري در سال ۹۳ گفت: «در سطوح نظام اسلامي هم ممکن است خطاهايي رخ دهد و اين که نظام عذرخواهي کند براي اشتباهات يک ارزش است، همانطور که راجع به مرگ ستار بهشتي در مجلس سوال کرديم عده‌اي مي گفتند بر خلاف مصلحت نظام است و بايد کتمان کنيم و نبايد آنها را بيان کنيم در حالي که ما مي گفتيم بايد اين‌ها را بيان کنيم و خودمان اصلاح کنيم.»
نهادينه کردن فرهنگ عذرخواهي درجامعه به فرهنگ‌سازي جدي نيازدارد. عموماً افراد به خصوص آنهايي که پست و مقام مهمي دارند فکر مي‌کنند عذرخواهي کردن از شأن و منزلت و قدر و مقامشان مي‌کاهد. فرهنگ عذرخواهي پسنديده است و مهم‌ترين آثار آن افزايش اعتماد و همبستگي در کشور است چنانکه تجربه کشورهاي غربي نشان داده است، اگر در صورت بروز اشتباه صادقانه از مردم عذرخواهي شود اعتماد و تکيه مردم به مديران و دولتمردان بيشتر خواهد شد اما گويا برخي با عذرخواهي از سوي خود و همفکرانشان مشکل دارند و نه تنها به هيچ نحو حاضر به عذرخواهي در قبال اقداماتشان نيستند بلکه از اين فرهنگ به عنوان ابزاري براي هجمه به رقيب استفاده مي‌کنند مانند ۷سال انتظار براي عذرخواهي اصولگرايان به دليل حمايت بي‌حد و حصرشان از احمدي‌نژاد که تبعات اين حمايت بارها عيان شده است.
فرار اصولگرايان از تحسين عذرخواهي
در اتفاق سقوط هواپيماي اوکرايني باز هم جامعه تصور داشت که عذرخواهي نخواهد شد اما فرمانده هوافضاي سپاه خط باطل بر اين تصور کشيد و عنوان کرد: «در بحث سقوط هواپيماي اوکرايني، بخش هواپيمايي و دولتي هيچ قصوري نکرده، هر تقصيري هست متوجه ما نيروهاي مسلح است.» سردار حاجي‌زاده افزود: «بعد از شنيدن اين خبر در غرب کشور پس از اجراي عمليات نظامي عليه پايگاه‌هاي آمريکايي و زماني که اطمينان پيدا کردم که اين اتفاق افتاده آرزوي مرگ کردم.»
آنچه سردار حاجي‌زاده بيان کرد با تحسين همراه شد و جامعه از او بابت پذيرش اشتباه تقدير کرد. اصلاح‌طلبان و اعتداليون بر خلاف اصولگرايان چندان با عذرخواهي بيگانه نيستند و از نخستين ساعات پس از اظهارات فرمانده هوافضاي سپاه به تحسين اين رفتار پرداختند چنانکه علي مطهري نماينده ميانه‌رو مجلس نوشت: «درباره حادثه هواپيماي اوکرايني چند نکته قابل ذکر است. ۱- اينکه فرمانده نيروي هوافضاي سپاه مسئوليت اين حادثه را به عهده گرفت و عذرخواهي کرد قابل تقدير است. ۲- نيروهاي مسلح که از صبح حادثه از واقعيت ماجرا خبر داشتند بايد سازمان هواپيمايي کشوري و صداوسيما را ملزم مي‌کردند که تا زماني که اين حادثه در حال بررسي است اظهار نظر نکنند. ۳- مسئولان سازمان هواپيمايي کشوري با اطلاعات ناقص خود به اظهار نظر پرداختند، در نتيجه بعد از اعلام نظر سپاه، اين شبهه در ذهن بسياري از مردم پيدا شد که حاکميت مي‌خواسته واقعيت را کتمان کند ولي مجبور به بيان واقعيت شده است.
۴- از توضيحات مقامات نظامي و مسئولان سازمان هواپيمايي کشوري برمي‌آيد که هماهنگي لازم ميان اين دو نهاد وجود نداشته است. ۵-گفته شد از يگان مستقر در بندرعباس به سامانه‌اي که هواپيما را ساقط کرد خبر داده شده بود که موشک کروز به سمت تهران در حال حرکت است ولي بعدا اين موضوع منتفي شد اما خبر آن به دليل نقص دستگاه مخابراتي به آن سامانه ارسال نشد که اگر مي‌شد اين اتفاق نمي‌افتاد. اين احتمال، هرچند ضعيف، به ذهن مي‌آيد که اساسا خبر موشک کروز کار دشمن بوده که سامانه‌هاي ما را دچار اضطراب کند. به هرحال قابل بررسي است. ۶- لازم است قاصران و مقصران اين حادثه به مردم معرفي و مجازات شوند و چه بهتر که مقصران اصلي از سمت خود استعفا دهند.»
ربط عذرخواهي با فتنه اقتصادي چيست؟
پيش از او سعيد شريعتي فعال سياسي اصلاح‌طلب نوشته بود: «گزارش سردار حاجي‌زاده فرمانده نيروي هوافضاي سپاه پاسداران در مورد چگونگي رخ دادن حادثه وحشتناک و تاثربرانگيز شليک موشک به هواپيماي مسافربري بوئينگ۸۰۰-۷۳۷ در نوع خود بي‌نظير بود و اين براي نخستين بار است که نيروي نظامي ايران به صراحت اقرار به خطا و اشتباه وحشتناک خود مي‌کند و مسئوليت آن را مي‌پذيرد و از جامعه بابت اين ضايعه اسفناک عذرخواهي مي‌کند.» اصولگرايان دلواپس اما در خواب عميقي بودند و تنها واکنش آنها چنين بود که تحسين اقدام سردار حاجي‌زاده از سوي اصلاح‌طلبان را به سخره بگيرند.
مشرق ديروز نوشت: «در کنار تأکيد شريعتي بر تمجيدآميز بودن اقدام سردار حاجي‌زاده البته بايستي به اين نکته هم اشاره کرد که ستاد اصلاحات اصرار دارد با ناديده گرفتن پذيرش مسئوليت از سوي سپاه؛ يک تصادف غيرعمد را اقدامي عامدانه جلوه داده و در ادامه نيز نظام اسلامي را که رسما مسئوليت حادثه را مي‌پذيرد دروغگو و من‌بعد از اين فاقد اعتماد عمومي معرفي کند! رفتاري که اولا بدون دليل عقلانيست و مي‌خواهد تنها دليل خود را موضع‌گيري نظري برخي مقامات و رسانه‌ها تا قبل از اعلام گزارش رسمي بيان کند و در بحث اعتماد عمومي نيز به ادامه القائات خود در راستاي پروژه «فتنه اقتصادي» بپردازد و چشمانش را بر روي منصه‌هاي تبلور اعتماد مردم به نظام اسلامي ببندد.» مشخص نيست تحسين اقدام فرمانده سپاه از سوي يک اصلاح‌طلب چه ارتباطي با فتنه اقتصادي دارد که ساخته و پرداخته ذهن دلواپسان است.
اعتداليون هم تقدير کردند
نکته قابل تامل ديگر اينکه اعتداليون هم مانند سعيد شريعتي به تحسين سردار حاجي‌زاده پرداخت مانند مرتضي طلايي عضو پيشين شوراي شهر تهران در يادداشتي با بيان اينکه عذرخواهي سردار حاجي‌زاده ستودني است، گفت: «خداوند مدافع مرداني است که با جان، مال و آبرو به پاسداري مردم مشغول هستند.» سکوت اصولگرايان در قبال واکنش طلايي نشان داد که مشکل آنها تحسين عذرخواهي از سوي اصلاح‌طلبان است.
مطهره شفيعي
- 15
- 1
