اعلام عزای عمومی برای درگذشت آقای شجریان مطالبه عمومی بود/ مگر حکومتی با شعار سقوط می کند که نگران مراسم استاد شجریان باشند

به گزارش رونامه اعتماد،غلامعلی رجایی، مشاور فرهنگی آیت الله هاشمی رفسنجانی در رابطه عملکرد دولت در مراسم فوت و تشییع استاد محمدرضا شجریان اعلام کرد:دولت از اختیارات خود استفاده نکرد؛ نمی دانم اواخر عمر دولت چه ملاحظاتی دارد که در این حوزه محافظه کارانه عمل کرد. دولت باید از اختیاراتش در ایام باقیمانده بیشتر استفاده کند. متن کامل این گفت وگو را در ادامه بخوانید:

بسیاری معتقد هستند با مسئله درگذشت محمدرضا شجریان برخوردی سیاسی صورت گرفت و دولت نتوانست از آزمایش پاسخگویی به این مطالبه فرهنگی شهروندان سرافراز بیرون بیاید. نظر شما در این مورد چیست؟

در آغاز  می خواهم اشاره کنم که جایگاه مرحوم استاد شجریان نزد ملت فقط به علت اشراف ایشان در موسیقی نبود. ایشان یک ذو الفنون بود که به خوشنویسی، قرائت قرآن، ادبیات و... مسلط بود و بر شعر شعرای برجسته ای چون حافظ، سعدی، مولوی یا حتی شعرای برجسته معاصر احاطه و اشراف داشت. در واقع استاد شجریان شخصیتی چندوجهی بود و نباید فراموش کنیم کسانی که در تاریخ مانا می شوند ، تصادفی به دل مردم راه پیدا نمی کنند. مردم هر کسی را به راحتی در دل خود جای نمی دهند. حتما دیده ایم که برخی هنرپیشه ها یا ورزشکاران یا ... آمده و رفته اند و ماندگار نشده اند. اما برخی شخصیت ها ماندگارند، برخی چون حافظ و سعدی و فردوسی و ... حتی از پس قرون باقی مانده اند. به نظر من استاد شجریان به لحاظ شخصیتی و به لحاظ هنری و به دلیل تاثیر بسزایی که بر هنر ایران داشته نیز تا دهه ها مانا خواهد بود. از این رو معتقدم که حق بود حرمت ایشان یا دست کم حرمت ربنایی که خواند و مردم را بر سر سفره های افطار، مهمان صدای ملکوتی و آسمانی خود کرد، نگه می داشتند و اجازه می دادند تشییع باشکوهی با رعایت پروتکل های بهداشتی برگزار شود.

برخی معتقدند به دلیل وجهه سیاسی شخصیت ایشان، اگر شرایط خاص ناشی از شیوع کرونا حاکم نبود، احتمالا با فضای مراسم تشییع به سمت مسائل سیاسی می رفت و از این جهت ، دولت نمی خواست تنش دیگری بر بحران های موجود بیفزاید؛ فکر می کنید در صورت برگزاری مراسم، با یک تشییع سیاسی روبه رو می شدیم؟

تشییع استاد شجریان حتما تشییعی علیه نظام نبود. در این زمینه بی تدبیری شد و به نظر من حتی می توانست آبرویی به نظام ببخشد و نشان دهد که قدر شخصیت های فرهنگی و هنری خود را می داند. البته مردم نگذاشتند که ایشان غریبانه دفن شود؛ چه مقابل بیمارستان، چه در مشهد و بهشت زهرا حضور پیدا کردند. به نظر من برخورد با پدیده درگذشت شجریان معیار خوبی شد تا حکومت بفهمد کجا درست عمل می کند و کجا نادرست. از اقبال یا عدم اقبال مردم به کسی یا رویدادی است که حکومت ها می توانند بفهمند رفتارشان درست است یا نه!

زمانی که آقای شجریان بیمار شد، آیت الله هاشمی من را با یک کتاب و دو انگشتر و دست خطی به عیادت ایشان فرستاد. البته نتوانستم با ایشان ملاقات کنم؛ چون در قرنطینه بودند. اما با خواهر آقای شجریان دیدار کردم و هدیه ها را تقدیم کردم. بعدتر که در مورد بازخورد این عیادت پرس وجو کردم، شنیدم ایشان بسیار خوشحال شده که آقای هاشمی به یادشان بوده است. دو انگشتر هم که نگین آن سنگ قبر امام حسین( ع) بود، به آقای شجریان و همسرشان هدیه کردیم و یک کتاب روزنوشت آیت الله هاشمی را که خودشان امضا کردند و نوشتند تقدیم به« هنرمند متعهد». به هر حال کم پیش می آمد که آیت الله هاشمی به کسی، هم کتاب، هم پیام و هم هدیه بدهد که این کار را برای آقای شجریان کرد و سنگ تمام گذاشت. از طرفی نگهداری آقای شجریان در این ایام بیماری، حتما هزینه های کمرشکنی داشته که حق این بود با ایشان و خانواده ایشان ملاقات شود و سرکشی به ایشان صورت گیرد. به نظر من اگر اجازه داده می شد تشییع شجریان برگزار شود یکی از مراسم باشکوه پس از سه تشییع امام، آیت الله هاشمی و شهید قاسم سلیمانی بود و می توانستیم آن را تشییع چهارم بنامیم. این تشییع حتما مردم ایران را به خصوص نزد فارسی زبانانی که به آقای شجریان گوش می کرده اند ، سرافراز می کرد. همین الان هم به نظرم باید مراسم مردمی مجازی برای ایشان برگزار شود؛ چراکه همه به شکلی نمک پرورده صدای ایشان هستند و سال ها با صدای آقای شجریان افطار کرده اند و کمتر صدایی همچون صدای آقای شجریان همزاد و قرین لحظه های معنوی مردم بوده است.

نکته بعدی اینکه آقای شجریان، سیاسی بود اما سیاست زده نبود. فقط یک جا تحمل نکرد و لباس سیاست پوشید و آن زمانی بود که رئیس دولت وقت مردم را خطاب قرار داد و منتقدان و معترضان را« خس و خاشاک» نامید. ایشان هم در گفت وگویی مطرح کرد که من صدای این خس و خاشاک هستم. بنظر من تمام مواضع آقای شجریان یک طرف اما ایستادن کنار مردم، طرف دیگر، چراکه می دانست این موضع گیری برایش محرومیت به دنبال دارد اما پای مردم ایستاد.

از همین رو هم بعضی برای تخریب ایشان حتی بعد از درگذشت شان هم رحم نکردند و حتی عکس نماز میتی را منتشر کردند که پرچم شیر و خورشید بر پیکر متوفی پهن شده بود و این عکس را به عنوان  عکس نماز میت آقای دعایی بر پیکر استاد شجریان معرفی می کردند. در حالیکه عکس ها با حقیقت کاملا متفاوت بود و بر پیکر ایشان هیچ پرچمی نبود و حضار هم همه ماسک بر دهان داشتند.

اما یکی دیگر از موضوعاتی که با انتقاد مردم مواجه شد، عدم اعلام یک روز عزای عمومی از سوی دولت بود. به نظر شما چقدر در این موضوع دولت نقش داشته است؟

اعلام عزای عمومی برای درگذشت آقای شجریان یک مطالبه عمومی بود که متأسفانه دولت در این زمینه کم کاری کرد.

پس از درگذشت محمدرضا شجریان گویی بار دیگر مطالبات فرهنگی و اجتماعی که دولت در موردشان شعار داد اما چندان اقدامی نکرد، برای مردم تداعی و یادآوری شد. بسیاری معتقدند که دولت در حوزه اقتصادی همواره توجیهی چون تحریم و فشارهای خارجی را برای عدم تحقق وعده های اقتصادی مطرح می کند، در حالی که برای تحقق شعارهای فرهنگی چنین توجیهی ندارد. یک نمونه کوچک آن پخش ربنای آقای شجریان از صداوسیما بود که حسن روحانی در مناظرات انتخاباتی هم به آن اشاره می کرد. نظرتان درباره کارنامه دولت در این حوزه چیست؟

در حوزه فرهنگی غفلت های بسیاری صورت گرفت که بحث آقای شجریان یکی از آنها بود. آقای شجریان شخصیتی فراملی داشت و بجا بود که پرچم ها نیمه برافراشته می شد و حتی اگر مجلس عزایی برگزار نمی شد، عزای عمومی اعلام می شد. گمان نمی کنم دلی باشد که داغدار ایشان نباشد. دولت از اختیارات خود استفاده نکرد و نمی دانم در حالی که اواخر عمر دولت است، چه ملاحظاتی دارد که در این حوزه محافظه کارانه عمل کرد. دولت باید از اختیارات خود در ایام باقیمانده بیشتر استفاده کند و بیش از این، خود را در معرض نقد مردم قرار ندهد؛ چراکه گویی مردم از نقد فراتر رفته و به نوعی بدبینی رسیده اند. به هر حال دولت از طریق وزارت کشور می توانست در این زمینه ورود کرده و حالت نظامی را جلوی بیمارستان، بهشت زهرا یا مشهد ایجاد نکند.

اما به باور بعضی، اساسا حوزه عمل دولت در این زمینه محدود است و جای کار چندانی وجود ندارد. شما چه در مورد مساله عزای عمومی برای آقای شجریان و چه درباره سایر مسائل فرهنگی چقدر این گزاره را درست می دانید؟

نمی دانم آیا در خصوص عزای عمومی یا برگزاری مراسم تشییع از جایی به دولت نهی جدی صورت گرفته بود یا نه. اگر هم نهی شده باشد، روحانی باید می گفت کسانی که به من رای داده اند، داغدار هستند و باید با آنها همدردی کنم. هیچ اتفاقی هم در تشییع آقای شجریان نمی افتاد. در نهایت ممکن بود مردم چند شعار سر بدهند اما مگر حکومتی با شعار سقوط می کند که نگرانی از بابت تشییع وجود داشته باشد. با عملکرد نادرست و ناصواب است که یک حکومت رو به زوال می رود. سال هاست مردم در هایدپارک لندن در مورد همه چیز شعار می دهند و حرف می زنند، اتفاقی هم نمی افتد. به نظر من دولت باید از اختیارات خود استفاده می کرد و اگر هم نهی شده بود، لابی و چانه زنی می کرد تا موضوع حل شود. درگذشت آقای شجریان یا مسائلی شبیه به این موضوع که در چند دولت احتمال به وقوع پیوستن آن وجود ندارد؛ بنابراین لازم بود در این برهه زمانی دولت چانه زنی هایی داشته باشد. به نظر من اگر تشییع ایشان آزادانه برگزار می شد، حتی تنه به تنه تشییع برخی مراجع می زد.