همزمانی سفر آبه و تخت‌روانچی به تهران چه معنایی دارد؟/ آیا میانجی‌گری ژاپن میان ایران و آمریکا کارساز است؟

مقامات دولت ژاپن از برنامه قطعی سفر شینزو آبه نخست وزیر ژاپن به ایران در هفته آینده خبر داده اند. این اولین سفر نخست وزیر ژاپن در چهار دهه گذشته به ایران است که بسیاری از رسانه‌های ژاپنی آن را پاسخ به درخواست ترامپ برای میانجی گری میان ایران و آمریکا میدانند.

رسانه استریتز تایمز که به ارتش آمریکا تعلق دارد در گزارشی در باره این سفر نوشته: به گفته مقامات دولت آمریکا، توکیو هنوز جزییات این سفر را اعلام نکرده است؛ اما به گزارش رسانه‌های محلی آبه قرار است با رهبر ایران آیت الله خامنه‌ای و رییس جمهور این کشور حسن روحانی دیدار داشته باشد.

رسانه کیودو که یک رسانه ژاپنی است در گزارشی نوشت این اولین سفر نخست وزیر ژاپن در ۴۱ سال گذشته به ایران است.

بر اساس گزارش استریتز تایمز، با بالاگرفتن تنش‌ها میان ایران و دیگر متحد استراتژیک ژاپن یعنی آمریکا، آبه درخواست میانجی گری و مذاکره مستقیم با رهبران کلیدی ایران را مطرح کرده است. در جریان سفر ترامپ به توکیو که چند هفته پیش اتفاق افتاد، ترامپ چراغ سفر این مذاکره را به آبه نشان داد.

آبه در کنفرانس خبری با ترامپ اعلام کرد: با توجه به همکاری‌های نزدیک میان ژاپن و آمریکا، من دوست دارم که به کاهش تنش‌ها پیرامون وضعیت ایران کمک کنم.

ژاپن و ایران باتوجه به وابستگی ژاپن بع واردن نفت از خاورمیانه روابط خوبی دارند. ایران ۵.۳ درصد از انرژی مورد نیاز ژاپن را تامین میکند. از سوی دیگر ترامپ برای اجرای تعهداتش در کمپین انتخاباتی از زمان روی کار آمدن از توافق هسته‌ای ایران خارج شده و روابط با ایران را وارد مرحله‌ای نزدیک به درگیری نظامی کرده است.

فایننشال تایمز نیز در باره سفر آبه به تهران به اهمیت سفر نخست وزیر ژاپن به ایران بعد از انقلاب اسلامی اشاره کرده و نوشته: آخرین نخست وزیر ژاپنی که به ایران سفر کرده تاکه ئو فوکودا بوده که قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۶ بهایران سفر کرده بود.

این رسانه در گزارش خود گفته: علی رغم روابط نزدیک ژاپن با آمریکا، توکیو بخشی از توافق هسته‌ای با ایران نبوده و به همین دلیل میتواند برای میانجی گری مواضع بی طرفانه تری اتخاذ کند.

نشریه اوراسیا ریویو درباره این سفر نوشته: آبه با جلب نظر ترامپ برای سفر به تهران با هدف میانجی گری سعی دارد امتیازات خود را در حوزه دیپلماسی در آستانه انتخابات مجلس ژاپن در تابستان بالا ببرد. تاریخ سفر آبه به تهران برای ۱۲ تا ۱۴ ژوئن برنامه ریزی شدهاست. مقامات ژاپنی از ۱۶ می‌تا کنون یعنی از سفر ظریف به توکیو برنامه سفر را در سر داشتند، اما تا زمانی که ترامپ چراغ سبز نشان نداده بود این برنامه را علنی نکردند.

بر اساس گزارش این نشریه، تهران از اینکه آبه پیش قدم میانجی گری میان ایران و آمریکا شده خوشحال است. روابط شخصی و تاریخی نقش مهمی در دنیای دیپلماسی امروز بازی میکن؛ روابط نزدیک میان ترامپ و آبه، روابط ژاپن و آمریکا را تحکیم کرده است. ترامپ به آبه بیش از هر رهبر کشور دیگری برای بازی نقش میانجی اعتماد دارد.

اما ژاپن یک هدف دیگر نیز در سر دارد. این کشور از زمان آغاز مذاکرات شبه جزیره کره از غافله عقب مانده. مذاکرات کره شمالی تا امروز میان این کشور با آمریکا در دو مرحله سنگاپور و ویتنام، با کره جنوبی در دهکده مرزی پان مون جم، با چین در پکن و با روسیه در اواخر آپریل ۲۰۱۹ درجریان بوده، اما ژاپن هیچ نقشی در این مذاکرات نداشته.

ژاپن امیدوار است تلاش هایش برای میانجی میان ایران و آمریکا توجه جهان را به دیپلماسی این کشور جلب کرده و در آستانه نشست گروه ۲۰ در ۲۸-۲۹ ژوئن در اوساکا بتواند امتیازی دست و پا کند.

ترامپ و آبه از زمان ریاست جمهوری ترامپ بار‌ها با هم دیدار داشته اند. روابط این دو به حدی به هم نزدیک است که فارین پالسی در گزارشی که سال گذشته منتشر کرده بود نوشته بود ترامپ وقت و بی وقت با ژاپن تماس میگیرد و با آبه حرف میزند به طوری که نزدیکان او مجبور شدند به ترامپ گوشزد کنند فاصله ساعتی میان توکیو و واشنگتن زیاد است و بعضا او نصفه شب مزاحم آبه می‌شود.

بسیاری از تحلیل گران نسبت به موفقیت سفر آبه به تهران تردید دارند. محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران در توییتر خود استقبال چندانی از میانجی گری ژاپن نکرد و گفت: ترامپ باید تمایل خود برای کاهش تنش‌ها را از طریق عمل نشان دهد نه حرف.

اورشلیم پست پس از این اظهار نظر ظریف به سرعت به این نتیجه رسید که میانجی گری ژاپن کارآیی نخواهد داشت چرا که تنش‌ها بیش از حد بالا گرفته است.

با این حال به نظر می‌رسد این سفر اهمیت زیادی داشته باشد؛ نخست به این دلیل که علی الظاهر هیچ یک از طرفین درگیری عزمی برای جنگ ندارند. پاتریک شاناهان جانشین وزیر دفاع آمریکا اخیرا گفته: روشن است که ترامپ جنگ نمی‌خواهد.

ترامپ کمپین خود را بر اساس عدم مداخله ترتیب داده و قطعا به دلیل نزدیکی انتخابات ۲۰۲۰ به دنبال حرکت در خلاف جهت وعده‌های انتخاباتی خود نیست. ضمن اینکه او نشان داده به همه وعده‌های انتخاباتی خود هرچند وعده‌های احمقانه‌ای مانند ساختن دیوار میان آمریکا و مکزیک وفادار بوده است.

در سوی دیگر همه مقامات ایرانی اعلام کردهاند خواستار جنگ نیستند. سفر تخت روانچی سفیر ایران در سازمان ملل همزمان با سفر آبه به تهران نشان دهنده اهمیت این سفر برای تهران در دیپلماسی اش در مقابل واشنگتن است.

در عین حال ژاپن گزینه خوبی برای میانجی گریست. این کشور سومین کشور بزرگ از نظر اقتصاد است و نقش بسیاری کمی در امور جهان بعد از جنگ جهانی دوم داشته همین مساله بی طرفی ژاپن را تقویت کرده است.