تغییرات در کابینه به معنی تغییر در سیاست اقتصاد دولت است؟

بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی امور اقتصادی و دارایی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، راه و شهرسازی و صنعت، معدن و تجارت روز شنبه از ساعت ۱۳ آغاز شد و نمایندگان بدون وقفه به بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی دولت پرداختند. در نهایت رضا رحمانی به عنوان وزیر صنعت، محمد اسلامی به عنوان وزیر راه، محمد شریعتمداری به عنوان وزیر تعاون و فرهاد دژپسند به عنوان وزیر اقتصاد انتخاب شدند.

بی‌‌ثباتی و مشکل‌های متعدد در اقتصاد باعث شد که جامعه مدت‌ها در انتظار تغییر کابینه اقتصادی دولت به سر ببرد و حالا این تغییر اتفاق افتاده است. اما مسئله‌ای که باید به آن توجه کرد این است که آیا جامعه می‌تواند انتظار تغییر در رویکرد و عملکردها را داشته باشد یا خیر؟ مردم به نوعی منتظر هستند تا ببینند که آیا این چهار وزیر عملکرد تازه‌ای را به کار می‌گیرند و یا ادامه سیاست‌های پیشین دولت را پیگیری می‌کنند.

مسعود کرباسیان، دومین وزیر اقتصاد دولت حسن روحانی در این‌باره به «ابتکار» می‌گوید: برنامه‌های مشخصی از سوی این چهار وزیر اعلام شده است و حتما باید این برنامه و اهداف را دنبال و اقدام به عمل آن‌ها کنند. نکته‌ای که وجود دارد این است که شرایط کنونی بسیار متفاوت شده و ما هر روز به ۱۳ آبان نزدیک‌تر می‌شویم. وزرا در چنین شرایطی باید یک آرایش اقتصاد متناسب با شرایط جدید را ببینند و نشان بدهند. همان‌طور که می‌بینیم بسیاری از افراد می‌گویند شرایط سال ۹۶ و قبل از آن بسیار بهتر از حالا بوده‌ است.

این قضیه درست است که در شرایط جور دیگری بوده و در آن زمان بحث تحریم‌ها در کار نبود اما نکته‌ای که درباره عملکرد وزرا وجود دارد این است که در چارچوب سیاست‌های کلی، نباید هر روزه سیاست‌های جدید و متفاوتی را وارد کنیم. در شرایط اقتصادی ما بحث سیاست مطرح نیست، تنها مسئله مورد بحث اجرای برنامه‌ها است. سیاست‌های کلی نظام و چشم‌انداز‌ها کاملا مشخص است.

اقتصاد مقاومتی و سیاست‌هایی هم که دولت دوازدهم بر اساس آن از مردم رای گرفت هم کاملا معلوم است، پس اصلا لازم نیست که هر روز یک سیاست جدید را اعمال کنیم. ما باید به دنبال کسی برای اجرا برنامه‌ها باشیم، چون اجرا جزو مهم‌ترین مسائل اقتصادی است. من در مقام وزیر اقتصادی بودم و معتقد هستم که نوع اجرای ما در آن سیاست‌ها جزو موفق‌ترین اجراها بوده که متاسفانه مجلسیان به آن توجه نکردند و حاضر نشدند ببینند در مقام اجرا جواب می‌دهد یا خیر. 

کرباسیان درخصوص نوع عملکرد و تاثیر آن در بهبود شرایط می‌گوید: شرایط اقتصادی ما شرایط بدی نبود و مشکل آنچنانی نداشتیم که بخواهد شرایط را برای ما سخت کند. ما باید در گذشته نگاه ویژه‌ای به اقتصاد می‌داشتیم، ما در آن زمان باید به طبقات پایین و متوسط جامعه به چشم حمایتی نگاه می‌کردیم تا شرایط بهتر می‌شد. وی می‌افزاید: بحث دیگری که مورد توجه قرار می‌گیرد این است که تولید با این تفاوت نرخ ارز قطعا تداوم پیدا نخواهد کرد و مشکل دیگر نرخ سود بانکی است. اگر وزرا حرف‌های‌شان را عملی کنند امید می‌رود که اقتصاد به سمت و سوی مثبت حرکت کند.

ابراهیم نکو، اقتصاددان، درخصوص انتخاب وزرا و نوع عملکردشان می‌گوید: انتخاب این چهار وزیر یکی از موضوع‌های چالش برانگیز شده است و نگاه‌های متفاوتی دراین‌باره وجود دارد. نحوه رای دادن به‌ آن‌ها خود جای سوال بسیاری دارد و در واقع مردم این روش رای دادن به وزرا را کمی غیر منطقی تصور می‌کنند. من فکر می‌کنم که معرفی چهار وزیر در یک جلسه به آن صورت ضرورت نداشت. اگر بخواهیم از نوع عملکرد وزرا بگوییم باید به این نکته توجه کنیم که با انتقاداتی که نسبت به نوع عملکرد برخی از این وزرا وجود داشته، شاید نشود انتظار زیادی در نوع عملکرد و نتیجه مثبت در سمت جدید را از آن‌ها داشت.

وی می‌افزاید: روش انتخاب و رای‌گیری دارای اشکال‌هایی بود که همین اشکال و ایرادها می‌تواند نوع عملکرد وزرا را ترسیم و مشخص کند. در صورت ناتوانایی وزرا در وزارتخانه‌های قبلی طبیعی است که در وزارتخانه‌های جدید هم توانایی کامل را نداشته باشند. با وجود بحث تحریم‌ها که پیش ‌روی ما قرار دارد مسلما فشارها بیشتر می‌شود و برنامه‌های وزرا را تحت‌شعاع قرار می‌دهد. با توجه به اینکه برنامه‌های این چهار وزارتخانه با یکدیگر گره خورده است، عدم برنامه‌ریزی از سوی یکی از آن‌ها می‌تواند مانعی برای اجرایی شدن برنامه‌ وزارتخانه‌های دیگر باشد. 

این اقتصاددان از تلاش وزرا برای هماهنگی و کمک به دولت می‌گوید: من معتقد هستم وزرا همواره در تلاش هستند که به دولت کمک کنند اما آن‌ها فاقد یک برنامه جامع هستند که بتوانند به کمک آن شرایط را خیلی بهتر از اوضاع کنونی کنند. انتظار می‌رود که وزرا بتوانند از مسائلی که به فسادهای اقتصادی دامن می‌زند و باعث تغییرات می‌شود جلوگیری کنند. هر چهار وزیر باید از یک سو برنامه‌ها را به روش خودشان پیاده کنند و از سویی دیگر خطی مشخص در برابر تحریم‌های پیش‌رو داشته باشند. اما همان‌طور که قبلا اشاره کرده‌ام بعید می‌دانم که برنامه‌ای مناسب برای رویارویی با طیف گسترده مشکلات را داشته باشند.

وی ‌می‌افزاید: نقاط ضعف وزرا تا حدودی مشخص است، اما آن‌ها می‌توانند با توجه به تجربه‌های گذشته خود و مشاهده‌ها از وضعیت جامعه، با تعامل یکدیگر و در تعامل با مجلس و در راستای سیاست‌های دولت برای هر قسمتی از جامعه و کم اثر کردن تحریم‌ها و تهدیدهای بیرونی تا حدودی گام‌های مثبتی را بردارند. آن چیزی که انتظار می‌رود این است که دولت با وجود این اتفاق‌ها در تعامل بیشتر با مجلس و رئیس مجلس قرار بگیرد و برای هر گزینه‌ای در حوزه اقتصادی، توسط همین چهار وزارتخانه، البته با بهره‌گیری از توانمندی‌های اشخاص حقیقی و حقوقی برنامه‌ریزی داشته باشد.

اگر قرار باشد نسخه جدیدی در اقتصاد پیچیده شود نباید به هیچ عنوان عجولانه باشد. وزرا برای رهایی از این وضعیت باید برنامه‌ریزی‌ها را در بلندمدت مدیریت کرده و سدی را در برابر تهدیدها ایجاد کنند و برای بهبودی بیشتر وضعیت برنامه‌ریزی دقیق داشته باشند. نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که اصلاح‌طلبان در این زمینه مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند و دولت باید این مسئله را برای پست‌های دیگر وزارتخانه در نظر بگیرد.

کیمیا نجفی