به گزارش دنیای اقتصاد، رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در دیدار هفته گذشته خود با نمایندگان عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی بدون اشاره به جزئیات اظهار کرد تعداد گردشگران ورودی به کشور در ۵ماه نخست سال جاری به‌میزان ۴۵ درصد افزایش یافته، این در حالی است که چنانچه این ادعا با مستندات آماری سال ۹۶ تطابق داده شود، رقمی بیش از ۳ میلیون و ۱۳۰ هزار گردشگر ورودی طی این بازه زمانی در سال ۹۷ حاصل خواهد شد.
این برآورد البته در تضادی آشکار با اظهارات فعالان تورگردانی و صاحبان کسب‌وکارهای فعال در حوزه تورهای ورودی به کشور است که از ریزشی بیش از ۴۰ درصدی در تعداد گردشگران ورودی به کشور از زمان آغاز سال ۹۷ خبر می‌دهند. گزارش‌های آماری، اعداد و ارقام مربوط به ورود گردشگر به کشور و میزان هزینه‌کرد گردشگران ابزاری ضروری برای سنجش عملکرد صنعت توریسم کشور محسوب می‌شود اما عدم برخورد تخصصی با پدیده آمار در سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در حوزه‌های گوناگون سبب شده که فعالان، صاحبان کسب‌وکارهای مرتبط با گردشگری و کارشناسان دسترسی دقیقی به ابعاد و کم‌وکیف این صنعت در کشور نداشته باشند. هرچند مقامات سازمان میراث‌فرهنگی گاه و بی‌گاه در جلسات و نشست‌های خود آمارهایی مبهم درخصوص رشد ورود گردشگر به کشور اعلام می‌کنند، اما نمی‌توان بر ارائه این اعداد و ارقام کلی نام گزارش آماری گذاشت.
کارشناسان و فعالان گردشگری بر این باورند چنین کلی‌گویی‌هایی که با ابهام در تعاریف اولیه گردشگر نیز همراه است، بیش از هر چیز ابزاری تبلیغاتی باشد که تنها به‌منظور مثبت جلوه دادن عملکرد یک نهاد از آن بهره گرفته می‌شود؛ چراکه ارائه آمار بدون ذکر جزئیات و صراحت، کارکرد چندانی نخواهد داشت و صاحبان کسب‌وکارهای مرتبط با گردشگری در کشور نیز نمی‌توانند از آن به‌منظور بهبود عملکرد خود و شناسایی بازارهای موجود، بهره چندانی ببرند.
این درحالی است که راه‌اندازی حساب اقماری گردشگری در کشور، به‌عنوان ابزاری تخصصی برای محاسبه رقم دقیق گردشگران ورودی به کشور و عواید اقتصادی حاصل از سفر آنان به ایران، یکی از مطالبات دیرینه فعالان حوزه توریسم کشور بوده و به‌رغم وعده‌های متعددی که برای راه‌اندازی آن طی سال‌های اخیر ازسوی مجموعه‌های مدیریتی مختلفی که در سازمان میراث‌فرهنگی بر سر کار آمده‌اند داده شده، گویا این امر همچنان محقق نشده است. گرچه معاون گردشگری کشور در برخی گفت‌وگوهای خود تصریح کرده که این سیستم در حال حاضر مستقر است، با این همه تا زمانی که آمارهای به دست آمده از این سیستم با جزئیات در اختیار فعالان و رسانه قرار نگیرد، شاید نتوان از اجرایی شدن آن اطمینان حاصل کرد.
ورود ۳میلیون توریست در ۵ماه؟
اما کارشناسان افزایش ۴۵ درصدی در تعداد گردشگران ورودی به کشور را که از جانب رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اظهار شده چندان موثق ارزیابی نمی‌کنند و آن را متناقض با شرایط حاکم بر بازار گردشگری کشور می‌دانند. صاحب‌نظران و فعالان این حوزه هرچند همواره گردشگری را یکی از راه‌های کم‌اثر کردن تبعات منفی تحریم‌ها عنوان کرده‌اند، اما بر این موضوع نیز تاکید می‌کنند که در صورت انفعال در بازاریابی، موج رسانه‌ای که پس از چنین تحریم‌هایی به جهان مخابره می‌شود موجب ایران‌هراسی و ریزش در ورود گردشگر به‌کشور خواهد شد؛ امری که به‌باور آنان در چندماه اخیر کم‌وبیش در صنعت گردشگری کشور اثر داشته و چهره منفی شکل‌گرفته از کشور در اذهان گردشگران بالقوه خارجی، یکی از چالش‌های فعالان این حوزه برای جذب گردشگر خارجی بوده است. همچنین تحولات و نوسانات صورت‌گرفته در بازار ارز کشور از آغاز سال ۹۷ که به‌موجب آن و به‌مدت نسبتا زیادی مشکل جدی تبدیل ارز را برای گردشگران خارجی به‌وجود آورده بود، یکی دیگر از چالش‌های عمده‌ای بود که در بازه زمانی ۵ماه نخست سال ۹۷ درخصوص توریست‌های خارجی وجود داشت.
علاوه بر این مسائل نوظهور، باید چالش‌های قدیمی صنعت گردشگری کشور و عدم توسعه زیرساخت‌های آن را نیز در نظر گرفت که در سال جاری چندان مرتفع نشدند. با استناد به چنین واقعیت‌هایی، مشکل می‌توان ادعای رشد ۴۵ درصدی ورود گردشگر خارجی به کشور را صحیح دانست. بنا به تعریف ارائه شده از سوی «سازمان جهانی گردشگری»، گردشگر کسی است که به‌منظور گذراندن اوقات فراغت خود به‌مکانی غیر از مکان عادی زندگی خود سفر می‌کند و طی این سفر حداقل یک شب و حداکثر یک سال در مقصد سفر خود اقامت دارد.
از گزارش آماری منتشر شده از سوی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری درخصوص عملکرد صنعت گردشگری کشور در سال ۹۶ چنین برمی‌آید که در بازه ۵ماه نخست این سال، تعداد ۲ میلیون و ۱۵۹ هزار و ۸۸۲ گردشگر خارجی وارد ایران شده‌اند، بنابراین با لحاظ رشد ۴۵ درصدی که مونسان از آن خبر داده، این رقم درخصوص ۵ماه نخست سال ۹۷ به بیش از ۳ میلیون و ۱۳۱ هزار نفر خواهد رسید. این درحالی است که در ۵ماه نخست سال ۹۵ تعداد ۲ میلیون و ۱۸۳ هزار و ۴۲۲ گردشگر وارد کشور شده بود و سال بعد از آن در این رقم حدود یک‌درصد رشد منفی رخ داد.
«گردشگر» یا «هر خارجی واردشده به ایران»؟
«دنیای اقتصاد» جهت بررسی صحت ورود این تعداد گردشگر به کشور طی بازه زمانی ذکر شده در سال ۹۷ و دستیابی به جزئیات ورود آنان مبادی گردشگران و شهرهای مقصدشان در داخل ایران تلاش کرد تا با معاون گردشگری سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گفت‌وگو کند که این تماس حاصل نشد. اما در این خصوص یک عضو جامعه تورگردانان ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تاکید دارد که چنین حجمی از «گردشگر»، آن‌گونه که با تعاریف سازمان جهانی گردشگری سازگار است و حضورش موجب ارزآوری و دستاورد اقتصادی می‌شود وارد ایران نشده است. مصطفی شفیعی‌شکیب تصریح می‌کند: «از یک منظر می‌توان رقم اعلام شده از جانب ریاست سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری را صحیح دانست، درصورتی که آن را به‌تعداد گردشگران ورودی به کشور نسبت ندهیم و این رقم را تنها تعداد افرادی که طی ۵ماه نخست سال ۹۷ وارد مرزهای ایران شده‌اند بدانیم.»
وی می‌افزاید: «متاسفانه سازوکار دقیق و مشخص آماری جهت محاسبه تعداد گردشگران ورودی به کشور و برآورد عواید اقتصادی حاصل از سفر آنان به ایران در کشور هیچ‌گاه وجود نداشته و سازمان میراث‌فرهنگی درخصوص رشد ۴۵ درصدی، به آمار استخراج شده از پلیس مرزها استناد می‌کند؛ حال آن‌که لزوما تمام افرادی که وارد مرزهای ایران می‌شوند گردشگر نیستند.» این فعال تورگردانی ادامه می‌دهد: «بسیاری از این افراد به‌دلیل نوسانات ارزی رخ داده در کشور طی ماه‌های اخیر و این‌که در بازه‌ای خرید اجناس در ایران برای آنان به‌طور نسبی ارزان‌تر تمام می‌شود، تنها به‌قصد خرید و با میزان اقامتی کمتر از یک روز وارد کشور و خارج می‌شوند.
حال آن‌که بنا به استانداردهای سازمان جهانی گردشگری، گردشگر کسی است که در کشور مقصد خود اقامتی بیش از ۲۴ ساعت داشته باشد و برای میزبان خود عواید اقتصادی فراهم کند. بسیاری از افرادی که از کشورهای مجاور و از طریق مرزها وارد ایران شده‌اند حتی اگر اقامت شبانه‌ای هم داشته‌اند، به منزل اقوام و دوستان خود رفته‌اند و کسب‌وکارهای موجود در صنعت گردشگری کشور از حضور آنان منتفع نشده‌اند، بنابراین با هیچ معیاری نمی‌توان آنها را «گردشگر» محسوب کرد.» شفیعی‌شکیب تاکید می‌کند: «بنا به برآوردهایی که جامعه تورگردانان ایران از وضعیت گردشگری کشور در چندماهی که از آغاز سال می‌گذرد داشته، در تعداد گردشگران ورودی نه‌تنها رشد نداشته‌ایم، بلکه در کشور در حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد افت در پذیرش گردشگر رخ داده است.»
مانعی در مسیر جذب سرمایه
کارشناسان حوزه گردشگری همواره تاکید می‌کنند ارائه به‌موقع، صحیح و دقیق آمار گردشگری، یکی از ضروریات توسعه این صنعت و افزایش بهینگی در کسب‌وکارهای فعال در این حوزه است؛ چراکه در فقدان یک سامانه آماری جامع و دقیق و به‌روز، بنگاه‌ها امکان شناسایی صحیح بازارهای هدف خود و برنامه‌ریزی و ترسیم چشم‌انداز ندارند و نمی‌توانند فعالیت‌های اقتصادی خود را بهبود دهند.
از این رهگذر، فقدان این سامانه آماری در صنعت گردشگری ایران یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این صنعت عنوان می‌شود که بدل به مانعی جدی جهت جذب سرمایه به آن شده است. این درحالی است که ارائه آمار دقیق به روز از وضعیت گردشگری امری منحصر به کشورهای پیشرفته نیست و نهادهای مدیریت گردشگری بسیاری از کشورهای منطقه همچون امارات، ترکیه و گرجستاننیز ماهانه و با جزئیات دقیق، از عملکرد خود و تعداد گردشگران ورودی گزارش‌های آماری منتشر می‌کنند.
اما در ایران با وجود آن‌که بیش از یک سال از مصوبه شورای عالی میراث‌فرهنگی درخصوص تدوین و اجرای نظام جامع‌آماری و حساب‌های اقماری گردشگری می‌گذرد، اما به‌نظر نمی‌رسد که جدیتی درخصوص راه‌اندازی و بهره‌برداری آن وجود داشته باشد و این درحالی است که توسعه گردشگری در کشور احتیاجی غیرقابل انکار به یک نظام آماری دقیق دارد. شاید زمان آن رسیده باشد که مسوولان یک بار برای همیشه با شفاف‌سازی راجع به مبنای آماری خود، مانع ایجاد ابهام در این خصوص شوند.
- 21
- 9
