چه زمانی اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در دسترس ایرانی‌ها قرار می‌گیرد؟

ایلان ماسک روز دوشنبه در پاسخ به درخواست یک کاربر ایرانی درباره ارسال تجهیزات اینترنت ماهواره ای استارلینک به ایران، اعلام‌کرد که از مقام های آمریکا درخواست می کند ایران را از تحریم ارسال تجهیزات اینترنت ماهواره ای معاف کنند. وزارت خزانه داری آمریکا هم با انتشار بیانیه ای، اعلام کرد که با درخواست صدور مجوز صادرات برخی تجهیزات و خدمات مرتبط با ارتباطات اینترنت ماهواره ای برای شهروندان ایرانی موافقت می کند. اما آیا این به معنی رسیدن اینترنت بدون فیلتر به مردم ایران است؟

چند ماه قبل، زمانی که ایلان ماسک اعلام‌کرد تجهیزات اینترنت استارلینک را برای اوکراینی ها ارسال می کند، بسیاری از ایرانی ها هم امیدوار شدند که شاید به یاری نهادهای بین المللی، اینترنت ماهواره ای به ایران هم برسد و کابوس «فیلترینگ، طرح صیانت و اینترنت ملی» به پایان برسد. اکنون با افزایش اختلال های اینترنتی در ایران و حمایت وزارت خزانه داری آمریکا، به نظر می رسد اولین مانع ورود اینترنت ماهواره ای به ایران برداشته شده است. اما اینترنت ماهواره ای چه زمان به ایران وارد خواهد شد؟ آیا ایران میتواند در اینترنت ماهواره ای هم اختلال ایجاد کند؟ هزینه ماهیانه اینترنت ماهواره ای چقدر است؟

اینترنت ماهواره ای استارلینک (ُStarlink) چیست و چگونه کار می کند؟

استارلینک متشکل از مجموعه ماهواره هایی است که در اصطلاح به آنها صورت فلکی ماهواره ای گفته می شود. آنچه استارلینک را از دیگر سرویس های اینترنت (Internet) ماهواره ای متمایز می کند، وجود هزاران ماهواره کوچک در مدار پایینی زمین است که در ترکیب با فرستنده و گیرنده های زمینی کار می کنند. استقرار این ماهواره ها در فاصله ۳۰۰ کیلومتری از زمین موجب می شود تاخیر انتقال داده اینترنت ماهواره ای استارلینک به حداقل برسد و حتی از فیبر نوری هم کمتر باشد. همچنین در پروژه استارلینک برای به حداقل رساندن تاخیر در انتقال داده، پنج لیزر در هر ماهواره تعبیه شده است تا در تمام اوقات، ارتباط پایدار با چهار ماهواره دیگر حفظ شود. این لیزرها همچون کابل فیبر نوری مستقر روی زمین برای مخابره اطلاعات بین ماهواره ها از پالس های کوتاه استفاده می کنند.

دسترسی به اینترنت در این سرویس به این شکل است که ماهواره با نزدیک ترین ایستگاه زمینی تامین کننده اینترنت ارتباط برقرار می کند؛ این ایستگاه ها در بسیاری از کشورها قرار دارند و تعداد آن ها به سرعت در حال افزایش است. کاربران برای برقراری اتصال باید بشقاب ماهواره ای ویژه این شرکت را در محل موردنظر خود نصب کنند تا سیگنال دریافت کنند و اینترنت به روتر منتقل شود. همچنین نرم افزار استارلینک که از واقعیت افزوده استفاده می کند، به کاربران کمک می کند تا بهترین مکان و موقعیت را برای نصب گیرنده های خود انتخاب کنند.

آیا انتظار ایرانی ها برای دستیابی به اینترنت ماهواره ای استارلینک به سر رسیده است؟

گویین شاتول، مدیرعامل شرکت اسپیس اکس، پیش تر اعلام کرده بود که این شرکت قوانین کشورها را نقض نمی کند و به همین دلیل برای ارائه سرویس اینترنت ماهواره ای استارلینک با دولت ها در حال مذاکره است. همچنین شرکت اسپیس اکس برای ارائه خدمات، به کسب جواز از اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) ملزم است و این اتحادیه هم تنها با اجازه رگولاتوری کشورها مجوز صادر می کند. البته این امکان وجود دارد که با توجه به شرایط ایران، تمهیدات ویژه ای برای صدور مجوز اتخاذ شود و این روند در مورد ایران تغییر کند، اما موانع دیگری هم وجود دارند که راه ورود استارلینک به ایران را سد می کنند.

چه چیز مانع رسیدن اینترنت استارلینک است؟

هر فرد برای دسترسی به تجهیزات اینترنت ماهواره ای استارلینک باید آنها را خریداری کند و اشتراک ماهیانه بپردازد. بر اساس اعلام این شرکت، قیمت تجهیزات در فاز بتای این پروژه ۴۹۹ دلار و هزینه اشتراک آن ماهانه ۹۹ دلار است. علاوه بر هزینه زیاد، نحوه پرداخت هم از دیگر مشکلات کاربران است؛ چرا که وزارت خزانه داری آمریکا فقط لغو تحریم ارسال تجهیزات را اعلام کرده است و به دلیل پابرجا بودن تحریم مالی، امکان پرداخت از طریق شبکه های پرداخت بین المللی وجود ندارد؛ مگر اینکه در آینده توضیح های بیشتری در این زمینه داده شود یا سرویس استارلینک به رایگان در اختیار کاربران ایرانی قرار بگیرد که بعید به نظر می رسد و برای شرکت ارائه دهنده توجیه مالی ندارد.

البته ممکن است برخی سازمان ها و موسسات بخشی از هزینه ها را بر عهده بگیرند. صفحه توییتری «تاریخ در تصاویر» (History in pictures) اعلام کرد که در صورت فعال سازی اینترنت ماهواره ای استارلینک در ایران، هزینه یک هزار سرویس را پرداخت خواهد کرد.

خطر شناسایی

از آن جا که در اینترنت ماهواره ای فرایند ارسال و دریافت هم زمان انجام می شود، امکان ردیابی فرکانس و شناسایی کاربران وجود دارد. در اوکراین نیز بارها به کاربران اینترنت استارلینک هشدار داده شده بود که ممکن است ارتش روسیه آن ها را شناسایی کند. یک پژوهشگر ارشد مؤسسه سیتیزن لب هم در زمان ورود استارلینک به اوکراین چنین هشدار داد: «کاربران مراقب باشند. روسیه در رصد کردن مردم از طریق هدف گرفتن ارتباطات ماهواره ای چند دهه تجربه دارد.»

برای ایستگاه های زمینی به کمک همسایه ها نیاز داریم

مورد دیگری که ورود اینترنت ماهواره ای استارلینک به ایران را در کوتاه مدت منتفی می کند، نبود ایستگاه های زمینی این سرویس در ایران یا کشورهای اطراف آن است. توزیع اینترنت استارلینک این گونه است که ماهواره با نزدیک ترین ایستگاه زمینی ارتباط برقرار می کند و سپس از طریق بشقاب ماهواره، منتقل می شود. از آنجایی که میزان پوشش این ایستگاه ها محدود و چیزی حدود ۵۰۰ کیلومتر است، حتی استقرار ایستگاه های زمینی در کشورهای همسایه ایران هم نمی تواند دسترسی کل کشور به اینترنت ماهواره ای استارلینک را فراهم کند.