اردشیر بابکان بنیانگذار سلسله ساسانیان، زنجان را تأسیس کردزنجان
زنجان درواقع عربی شده ی واژه زنگان می باشد. هنوز هم مردم منطقه از تلفظ زنگان استفاده می کنند. این شهر در دره زنجان چای از شاخه های قزل اوزن واقع شده و سر راه شوسه و راه آهن تهران به تبریز می باشد. از صنایع دستی زنجان میتوان به ورشوسازی و نقره سازی و ملیله کاری و چاروق دوزی و چاقوسازی و فرش بافی( فرش زنجان) اشاره کرد.
تاریخچه زنجان
شش مومیایی در معدن نمک چهرآباد زنجان پیدا شد که از زمان هخامنشیان و ساسانیان بودند که بیامگر قدمت این سرزمین است. بر اساس دست نوشته های حمد الله مستوفی( مورخ، جغرافیدان، شاعر و نویسنده ایرانی قرن هشتم هجری قمری)، اردشیر بابکان بنیانگذار سلسله ساسانیان، زنجان را تأسیس کرد. در مسیر تجاری ری به آذربایجان، این شهر قرار دارد، که از موقعیت استراتژی ویژه ای برخوردار است و همین امر سبب شد که در سال های قدیم رونق یابد. پیروان فرقه بابیت که در اواخر دوران سلطنت محمدشاه قاجار، در مناظره های علمی از مسلمانان شکست خورده بودند، شورش کردند و بسایری ازمردم زنجان را کشتند.
به استان زنجان، فلات زنجان نیز می گویندشورش بابیان تا جایی ادامه داشت که امیرکبیر( نخست وزیر وقت) موفق شد آن ها را شکست دهد و مجددا آرامش را به زنجان بازگرداند. استان زنجان در حال حاضر معادن فراوانی از مواد معدنی فلزی و غیرفلزی دارد و از ثروتمندترین استان های کشور محسوب می شود. سهم چشمگیری از صادرات غیرنفتی ایران متعلق به معادن این منطقه است.
موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان
استان زنجان که به آن فلات زنجان می گویند، در ناحیه مرکزی شمال غربی ایران قرار دارد. استان زنجان از شمال به استانهای اردبیل و گیلان، از جنوب به استان همدان، از شرق به استان قزوین، از جنوب غربی و غرب به استانهای کردستان و آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی محدود است و از جمله استانهایی به حساب می آید که به تنهایی همسایه ی ۷ استان کشور میباشد .
مردم شناسی زنجان
با این که بسیاری از وجوه مردم زنجان با یکدیگر مشترک است ولی، از نظر برخی از شاخصه ها با یکدیگر متفاوتند. با این حال، تمامی مردم زنجان یک صفت بسیار زیبا و پسندیده دارند! یکی از خصوصیات مردم این شهر مهمان نوازی آن ها میباشد یعنی هر آن چه که در دست دارند، با جان و دل و پذیرایی از مهمان خود می کنند. زبان این مردم شجاع، مهربان و مهمان نواز؛ ترکی و زنجانی می باشد.
یکی از بناهای باستانی استان زنجان است که در شهری با همین نام قرار دارد گنبد سلطانیه می باشدمردان و زنان زنجان پوشش مخصوص منطقه ای خود را دارند. پوشش سنتی زنان این شهر متشکل از سرپوش یا چرگات و یا یاشماق، نیم ساق، تن پوش یا کوینگ، جلیقه یا دون و کفش هایی پاشنه کوتاه به نام کوردی یاتی یا میشین می باشد. خانم ها از رشته هایی نظیر منجوق، سنگ سیاه براق، کهربا، عقیق و یشم بهره می برده اند. البته زنان این شهر سربندهایی تهیه شده از سکه را بر روی پیشانی های خود می بستند. لباس مردان زنجانی هم متشکل از کلاه نمدی و یا پوستی، ۲ نوع کت مختلف به نام اویما یا ستره، کونیک یا همان تن پوش، لباسی به نام سردری و پاپوش هایی به نام گون است. البته آقایان در گروه زیورآلات از انگشتر عقیق استفاده می کردند.
دین مردم زنجان
اسلام، دین اغلب مردم زنجان میباشد و اهالی این شهر پیرو مکتب شیعه هستند. یکی از بزرگ ترين مراکز مذهبی جهان تشیع که دسته سوگواری بزرگی را در روز هشتم محرم هر سال برگزار می کند و قدمت آن مربوط به دوران قاجاریه است حسینیه اعظم زنجان نام دارد. علاوه بر زنجان، جمعیت زیادی از سایر شهرهای داخلی و خارجی، واقعه عاشورا را گرامی می دارند. نخستین قربانگاه جهان تشیع در زنجان و دومین قربانگاه جهان اسلام بعد از منا در عربستان، همین دسته می باشد. تعداد جمعیت دسته عزاداری حسینیه اعظم حدود ۵۰۰ هزار تا یک میلیون نفر است که این شمار با توجه به ظرفیت خیابانهای زنجان صحیح نیست. دهمین میراث معنوی کشور، این اجتماع می باشد.
بازار زنجان قدیمی ترین بازار این شهر شناخته میشود که ساخت آن در سال ۱۲۱۳ شروع شداز دسته حسینیه اعظم زنجان در صداوسیما، به عنوان بزرگترین دسته عزاداری جهان نام برده شده است. علاوه برشماری از مردم زنجان در حرکت دسته عزاداری حسینیه اعظم زنجان، افراد عالی رتبه کشوری و لشکری و مهمانان خارجی حضور دارند و نذورات این حسینیه در هر سال بیش از یک میلیارد تومان می شود، بیشترین نذری که به این حسینیه داده می شود احشام زنده و ذبح شده مقابل دسته عزاداری است، زنجان به عنوان پایتخت شور و شعور حسینی شناخته می شود. از سال ۸۳ خورشیدی که به صورت زنده و مستقیم، دسته عزاداری از صدا و سیما پخش می شود شهرهای دیگری مانند اردبیل از عزاداری زنجانی ها الگو می کیرند.
صنایع دستی و سوغات زنجان
- از مشهورترین سوغاتی های استان زنجان می توان به چاقو اشاره کرد که قدمت ساخت آن متعلق به قرن های قبل می باشد. در زنجان انواع مختلفی از چاقو نظیر چاقوی ساده، ضامن دار، میوه خوری و شکاری وجود دارد.
از مشهورترین سوغاتی های استان زنجان می توان به چاقو اشاره کرد- یکی دیگر از صنایع دستی اصیل زنجان، ملیله کاری نام دارد که صنعتگران این استان در زمینه ملیله کاری، محصولات ظریف و چشم نوازی را تولید کرده اند.
- از سال های گذشته، شغل مسگر بعنوان یک شغل مرسوم در زنجان شغلی شناخته میشود و انواع ظروف مسی در این استان ساخته می شود.
شهر زنجان از زیباترین و تاریخی ترین شهرهای ایران است- چاروق به یک پاپوش قدیمی گفته میشود که در استان زنجان تولید می شود. از دیگر صنایع دستی زنجان می توان از قلم زنی، گلیم بافی، جاجیم بافی، سرمه دوزی و سوزن دوزی یاد کرد.
- بعضی از صنایع دستی زنجان نظیر تراش سنگ های قیمتی، تذهیب، منبت کاری، رنگرزی، نگارگری، مصنوعات چرمی، قلم زنی و معرق چوب است. رشته های مختلف دیگر صنایع دستی همچون گلیم بافی در ابهر، قیدار و زنجان روستاهای آن گیوه دوزی ابریشمی و نخی در انگوران و زنجان، رنگرزی در ابهر، زنجان، قیدار، سفالگری در روستای قلثوق، جاجیم بافی نواری در شهرستان های طارم و ماه نشان، انگوران، کیسه بافی حمامی نواری در انگوران، ماه نشان، قیدار در زنجان رواج دارد. قالی بافی یکی از حرفه هایی محسوب میشود که در اکثر شهرها و روستاهای استان زنجان پررونق است.
در متون تاریخی بسیاری به شهر زنجان به عنوان شهری با مردمان شجاع نام برده شده استجاذبه های دیدنی زنجان
جاذبه های تاریخی و طبیعی زنجان بسیار زیاد است به همین خاطر گردشگران زیادی هر ساله برای بازدید از این جاذبه ها به این شهر می آیند.
> مسجد چهل ستون زنجان:
مسجد چهل ستون یکی از اماکن دیدنی زنجان میباشد که در بازار بالای زنجان قرار گرفته است. این مسجد در دوره ی حکومت قاجارها یکی از مساجد معروف بوده که حکم حوزه ی علمیه را داشته است. یک کتیبه بر روی سردر این بنا نصب شده که تاریخ ساختش متعلق به سال ۱۲۸۴ بوده است. این مسجد که یکی از نمونه های معماری دوره ی قاجاریه است، یک صحن و شبستان بسیار بزرگ دارد.
زنجان در دوره‌های مختلفی درگیر جنگ و کشمکش بوده است> بازار زنجان:
بازار زنجان قدیمی ترین بازار این شهر شناخته میشود که ساخت آن در سال ۱۲۱۳ شروع شد. این بازار به صورت خطی در دو بخش غربی و شرقی می باشد. طولانی ترین بازار سرپوشیده در ایران، بازار زنجان میباشد که سبک معماری آن شبیه سبک قجری ها می باشد. راسته ی زرگرها، سراج ها، کفاش ها و بزاز ها در این بازار وجود دارد.
> غار کتله خور زنجان:
طبق بررسی ها کتله خور معانی مختلفی نظیر تپه خورشید، روستای بدون خورشید و غیره دارد که مناسبترین معنی آن یک کاربرد ترکی می باشد. از این جهت کتله به معنی پستی و بلندی و ناهمواری های داخل غار و خور به معنی راحتی و آسانی است که به صورت کلی به معنی پستی و بلندیهای راحت و دنج می باشد. از خصوصیت های این جاذبه ی دیدنی زنجان می توان به راه دسترسی مناسب و امکانات رفاهی آن اشاره کرد.
در دل کوه های آهکی جنوب زنجان در پنج کیلومتری بخش گرماب از توابع شهرستان خدابنده، غار کتله خور رار دارد. این غار با مرکز شهرستان زنجان ۸۵ کیلومتر فاصله دارد. گرماب از طرف شرق با استان همدان و از جانب غرب با استان کردستان هم‌مرز است. این منطقه به بخش افشار یا قشلاقات مشهور شده است و اهالی و ساکنان آن متشکل از قبیله معروف به شاهسون های افشاری می باشند.
> گنبد سلطانیه، از بهترین جاهای دیدنی زنجان:
یکی از بناهای باستانی استان زنجان است که در شهری با همین نام قرار دارد گنبد سلطانیه می باشد. ساخت این گنبد سلطانیه به دستور پادشاه مغول، یعنی سلطان محمد خدابنده است. گنبد سلطانیه در تمام جهان بعنوان نخستین گنبد دوجداره شناخته می شود و به همین خاطر یکی از مهم ترین جاهای دیدنی زنجان به شمار می رود. این گنبد به عنوان سومین گنبد بزرگ در تمام جهان محسوب میشود. در این گنبد پیکر پادشاه مغول، یعنی سلطان محمد خدابنده دفن شده است.
> کوه های رنگارنگ آلاداغ لار:
تپه های آلاداغ لار یا کوه های رنگی یکی از پدیده های منحصربه فرد ایران می باشد که در مسیر زنجان به ماه نشان قرار گرفته است. مرتفع ترین قله ی این منطقه، کوه بلقیس میباشد که ۳۳۰۰ متر ارتفاع دارد. این ناحیه بعد از کشف آثاری از زندگی ماد ها« مادنشان» نامیده شد و با گذر زمان به« ماهنشان» تغییر کرد. زنان روستایی درگذشته، هنگام نوروز از این خاک ها برای رنگ کردن خانه های خود استفاده می کردند.
مردم زنجان مجموعه ای از اقوام آریایی، ترک و گرجی و ایل خمسه هستند> پل میر بهاءالدین:
قدمت پل قاجاری میر بهاءالدین مربوط ۲۰۰ سال پیش می باشد. بزرگی و عرض این پل هر بیننده ای را را به خود جذب می کند. پل« میر بهاءالدین» که روی رود زنجان ساخته شده است، در ابتدای جاده ی بیجار از کمربندی جنوبی قرار دارد. بعد از وارد شدن به جاده ی بیجار، سمت راستتان یک محوطه فضای سبز با تعدادی آلاچیق وجود دارد که معمولاً خلوت است. پل میر بهاءالدین در امتداد آن مشخص است. هنگامی که به پل میر بهاءالدین رسیدید، باغ های شخصی زیبا آن سمت پل قرار دارند.
> موزه رختشویخانه زنجان:
موزه مردم شناسی زنجان به موزه رختشویخانه زنجان مشهور است، این موزه در یکی از محله های قدیمی عباسقلی خان و در خیابان سعدی در مقابل خیابان ۷ تیر می باشد. به علت عدم وجود ماشین های پیشرفته لباسشویی در گذشته، اکثر افراد مجبور بودند به لب رودخانه ها بروند و لباس ها یا ظروف خود را در آنجا بشویند؛ زنجان در همین راستا تصمیم به ساخت محلی گرفت که مردم بتوانند در تمام طول شبانه روز به صورت رایگان، ظروف یا لباس هایشان را بشویند. موزه رختشویخانه حوضچه های فراوانی دارد که کاربردهای متنوعی دارند. برخی از این حوضچه ها محل شست و شوی لباس و بعضی دیگر محل شست و شوی ظروف بودند. درصورت آشنایی با مردم زنجان و فرهنگ حاکم بر این شهر، موزه مردم شناسی برای شما انتخاب بسیار مفیدی است.
در سال ۱۳۸۹ زنجان به عنوان پرجمعیت ترین شهر ایران معرفی شده استگردآوری: بخش گردشگری سرپوش
- 17
- 5
