علی پروین (زاده ۲۹ شهریور ۱۳۲۵ تهران) مشهور به سلطان، بازیکن، کاپیتان و مربی پیشین تیم ملی فوتبال ایران و باشگاه پرسپولیس تهران است. او تقریباً تمام مدت بازیگری خود را به مدت ۱۸ سال در باشگاه پرسپولیس گذرانید و به مدت ۱۷ سال سرمربیگری این تیم را در سه مقطع جداگانه به عهده داشت.
علی پروین با بدست آوردن ۱۵ جام قهرمانی به‌عنوان سرمربی پرسپولیس، پرافتخارترین سرمربی تاریخ این باشگاه است. علی پروین از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۲ به مدت ۴ سال سر مربی تیم ملی فوتبال ایران بود و در سال ۱۹۹۰ میلادی توانست فوتبال ایران را به عنوان قهرمان بازیهای آسیایی پکن برساند
آغاز فوتبال علی پروین
علی پروین در روز بیست و نهم شهریور ۱۳۲۵ در تهران، محله بازار، کوچه غریبان به دنیا آمد. او پنجمین فرزند یک خانواده پرجمعیت ده نفره است. علاقه علی پروین به فوتبال از سال‌های کودکی شکل گرفت. در همان سال‌ها خانواده‌اش به محله دولاب (خیابان عارف) نقل مکان کردند. این جابجایی در افزایش علاقه او به فوتبال تأثیر بسزایی داشت زیرا محله دولاب به خاطر داشتن زمین‌های خاکی فراوان مثل زمین نادر، زمین منبع، زمین عارف و … مورد توجه علاقه‌مندان به فوتبال بود.
وی در مهرماه ۱۳۳۲ وارد دبستان شد و از مدرسه توحید، تحصیل را آغاز کرد ولی علاقه شدید او به فوتبال مانع پیشرفت او در زمینه درسی شد. پروین فوتبال را به‌طور جدی از دوازده سالگی و از زمین عارف واقع در خیابان ۱۷ شهریور و محلات شیوا و غیاثی آغاز کرد. اولین تیمی که او به عضویت آن درآمد تیم عارف بود که با همت و تلاش جعفر بیگی تأسیس شده بود. او با این تیم قهرمان محلات جنوبی تهران شد.
دوران جوانی علی پروین
پروین در جوانی به تیم البرز که در واقع تیم دسته دوم باشگاه کیان بود پیوست – تیمی که توسط علی الهی و داود معروف اداره می‌شد. درخشش او و بازیهای قابل قبولش باعث شد تا در سال ۱۳۳۴ به تیم کیان – که آن زمان منصور امیرآصفی را به عنوان مربی و بازیکنانی نظیر پرویز قلیچ خانی، گودرز حبیبی و عزت جانملکی را در اختیار داشت- بپیوندد. وی دو سال در باشگاه کیان عضویت داشت. او در دیدار با پاس مورد توجه قرار گرفت.
حضور در تیم ملی جوانان
پروین در این زمان به تیم ملی فوتبال جوانان ایران دعوت شد و با این که سنش کم بود این تیم را در مسابقات ۱۹۶۹ تایلند همراهی و تا مرحله نهایی صعود کردند ولی تیم به مقام قهرمانی دست نیافت و سوم شد. در مسابقات ۱۹۷۰ فیلیپین پروین باز هم عضو تیم بود و به تیم سیلان سه گل زد تا ایران هشت بر صفر برنده شود. در بازی دوم در جریان پیروزی چهار بر یک برابر ژاپن او گل دیگری به ثمر رساند. پروین در مرحله حذفی برابر کره جنوبی یک پنالتی از دست داد و ایران بازی را واگذار کرد
باشگاه پیکان
پس از تشکیل باشگاه پیکان در سال ۱۳۴۶، پروین به این تیم پیوست. وی در سال ۱۳۴۷ مرد شماره یک تیمش بود و در سال ۴۸ علی‌رغم پیوستن بازیکنان بزرگی مثل همایون بهزادی که از پرسپولیس به پیکان آمده بودند باز هم بهترین بازیکن تیم بود و موفق شد با پیراهن پیکان به مقام قهرمانی برسد.
بازی خوب پروین به همراه تیمش در برابر تیمهای یاد شده موجب شد تا پیکان آوازه‌ای داشته باشد. همچنین این تیم در یک دیدار تدارکاتی دو بر یک مغلوب تیم ملی امید استرالیا شد. گل پیکان توسط پروین به ثمر رسید. او در پیکان از روی نقطه پنالتی دروازه تاج و ناصر حجازی را گشود.او در دیدار با آرش بندرعباس در کرمان در چارچوب مسابقات لیگ منطقه‌ای ۱۳۴۹ پنج گل زد تا پیکان این بازی را ۱۱ بر ۳ به سود خود خاتمه دهد.
حضور در پرسپولیس و تیم ملی
در بیست وچهار سالگی توسط محمد بیاتی (مربی وقت) به تیم ملی دعوت شد و در روز ۱۵ شهریور ۱۳۴۹ و در رقابت‌های جام عمران منطقه‌ای در مقابل تیم ملی فوتبال پاکستان در نیمه دوم به جای علی جباری به میدان آمد و یکی از هفت گل ایران را نیز به ثمر رساند. او در دیدار دوم ایران برابر ترکیه نیز به جای مهدی مناجاتی وارد زمین شد.[۳] وی دوازده روز بعد (۲۷ شهریور) برای اولین بار با پیراهن پرسپولیس به میدان آمد و این تیم را در مصاف با عقاب یاری داد. در روز سوم مهرماه در دیدار دوستانه با استقلال (۳–۲) یکی از دو گل تیمش را زد و به همراه تیم پرسپولیس قهرمان تهران شد و به مسابقات لیگ منطقه‌ای راه یافت که بازیهای خود را در کرمان پیگیری کرد. پرسپولیس پس از صعود از گروه اول (زیر گروه) در مرحله دوم با تیمهای پاس و برق تهران و استقلال شیراز همگروه شد و به عنوان تیم دوم گروه خود به مصاف تیم اول گروه دیگر استقلال رفت و در حالی که بازی تا دقیقه ۷۵ یک بر یک مساوی دنبال می‌شد، قرمزها در اعتراض به نحوه قضاوت، زمین بازی را ترک کردند! فدراسیون وقت نیز پرسپولیس را ۳ بر صفر بازنده اعلام کرد.
صعود به المپیک
تیم ملی فوتبال ایران در این سال درگیر مسابقات مقدماتی المپیک ۱۹۷۲ مونیخ بود و در پایان موفق شد مجوز حضور در المپیک را بدست آورد. یک هفته بعد از صعود به المپیک، تیم ملی فوتبال ایران عازم بازیهای جام برزیل موسوم به جام جهانی کوچک شد و ۴ دیدار حساس را برگزار کرد.
ایران ۱- ایرلند جنوبی ۲
ایران صفر – پرتغال ۳
ایران ۱- اکوادور ۱
ایران ۱- شیلی ۲
در شهریور ۱۳۵۱، بازیهای المپیک مونیخ برگزار شد و تیم ملی ایران با دو شکست سنگین در برابر مجارستان و دانمارک و یک پیروزی دلچسب در برابر برزیل در دور اول حذف شد. در بازیهای مقدماتی و نهایی المپیک و همچنین جام برزیل، علی پروین یکی از بازیکنان ثابت تیم بود که در کنار پرویز قلیچ خانی، جواد قراب و محمد صادقی خط میانی تیم ملی را تشکیل می‌دادند و به تناوب بازیکنانی مثل مناجاتی، علی جباری و کارو حق‌وردیان در کنار آنها بازی می‌کردند. ترکیب ثابت پرسپولیس در این سال (۱۳۵۱)عبارت بود از: طاووسی، کاشانی، وطنخواه، آشتیانی، شاهرخی، معینی، علی پروین، ادیبی، بهزادی، کلانی، ایرانپاک و خوردبین
قهرمانی در بازیهای آسیایی
در سال ۵۳، تیم پرسپولیس نایب قهرمان دومین دوره جام تخت جمشید شد. ترکیب اصلی پرسپولیس در این سال عبارت بود از: مودت، کاشانی، الله وردی، معینی، وطنخواه، سلیمانی، علی پروین، ادیبی، ایرانپاک، کلانی و حاج رحیمی پور در اردیبهشت ماه در دیدار دوستانه پرسپولیس و آبردین که با برتری دو بر صفر پرسپولیس به پایان رسید، یک گل به ثمر رساند.
در شهریور ماه همین سال بازیهای آسیایی ۱۹۷۴ در تهران برگزار شد و ایران با غلبه بر تیمهای پاکستان، برمه و بحرین به مرحله۱/۸ نهایی صعود کرد و در آنجا اسیر خط دفاعی و بازی بسته تیم مالزی شد تا اینکه علی پروین با گل سرنوشت ساز خود راه صعود ایران را هموار کرد. در مرحله بعدی نیز ایران با گذر از سد تیمهای کره جنوبی و عراق به فینال رسید و در نهایت با شکست اسرائیل قهرمان آسیا شد.
در روز ۲۹ آذر در دیدار با چکسلواکی، پروین که در این زمان ۲۸ ساله بود برای اولین بار بازوبند کاپیتانی تیم ملی را بر بازو بست.
قهرمانی جام ملت‌ها و حضور در المپیک
سال ۵۵، برای پروین، سالی توأم با افتخار بود. وی در این سال پس از خداحافظی ابراهیم آشتیانی، رسماً کاپیتان پرسپولیس شد و به همراه این تیم عنوان نایب قهرمانی جام تخت جمشید را بدست آورد. ترکیب اصلی پرسپولیس در این سال: مودت – دادکان – ذوالفقار نسب – فاطمی مقدم – ادیبی – علی پروین – حاج رحیمی پور – عزیزی – ایرانپاک – الله وردی – دستجردی.
در خرداد همان سال جام ملت‌های آسیا (۱۹۷۶) در تهران پیگیری شد و ایران با برتری مقابل تیمهای عراق، یمن و چین به فینال بازی‌ها رسید که در بازی نهایی ایران با ضربه آزاد تماشایی پروین، سومین جام ملت‌های آسیا را به‌طور متوالی از آن خود کرد.
یک ماه پس از قهرمانی آسیا، پروین به همراه تیم ملی عازم کانادا شد. تیم ملی فوتبال ایران در المپیک ۱۹۷۶ کانادا نتایج نسبتاً خوبی گرفت.
ایران ۱- کوبا صفر
ایران ۲- لهستان ۳
ایران ۱- شوروی ۲
پروین در برابر تیم قدرتمند لهستان، که در آن دوره قهرمان بازی‌ها شد، موفق شد گل اول ایران را به زیبایی هر چه تمامتر به ثمر برساند. در دیماه همان سال بازیهای مقدماتی جام جهانی آرژانتین شروع شد و تیم ایران در بازی اول به راحتی و با نتیجه ۳ بر صفر عربستان را مغلوب کرد. در بازی دوم (۱۸ بهمن۵۵) در حالی که بازی گره خورده بود و تابلوی ورزشگاه آزادی نتیجه را صفر – صفر نشان می‌داد باز هم یک ضربه تماشایی از سوی پروین فریادرس تیم ملی شد.
مربیگری در تیم ملی
در این سال پیروزی با مربیگری پروین ضمن کسب عنوان قهرمانی جام باشگاه‌های تهران، در مسابقات لیگ قدس که در دوگروه برگزار می‌شد، در گروه اول صدرنشین و به مرحله نیمه نهایی صعود کرد. در این سال و پس از ناکامی تیم ملی ایران در صعود به جام جهانی ایتالیا، فدراسیون فوتبال ایران علی پروین را به عنوان سر مربی تیم ملی منصوب کرد.
وی اولین بار در تاریخ ۱۰ آذر ۶۸ در دیدار مقابل یمن جنوبی روی نیمکت نشست. پروین در اولین حضور به عنوان مربی، تیم ایران را در جام صلح و دوستی کویت همراهی کرد. در اواخر این سال از سوی پروین ۱۰۰ بازیکن تهرانی و شهرستانی به اردوهای مقطعی تیم ملی دعوت شدند و چند بازی تدارکاتی از جمله دیدار مقابل تیمهای لهستان و شوروی برگزار شد.
قهرمانی در بازیهای آسیایی پکن
در آغاز این سال پیروزی در مرحله نیمه نهایی لیگ (۶۸) با شکست دارایی به فینال رسید و در بازی نهایی ۲ بر۱ مغلوب استقلال شد. این اولین بار بود که پیروزی با مربیگری پروین به استقلال می‌باخت. درجام باشگاه‌های تهران نیز پیروزی با گل‌شماری نسبت به استقلال و برای پنجمین سال متوالی قهرمان شد.
در مهر ماه ۶۹ بازیهای آسیایی ۱۹۹۰ در شهر پکن بر گزارشد و تیم ملی ایران با مربیگری علی پروین پس از سال‌ها اولین قهرمانی خود در آسیا را جشن گرفت. ایران در فینال رقابت‌ها در ضربات پنالتی تیم کره شمالی را شکست داد.
ناکامی در جام ملت‌های آسیا
ادامه بازیهای حذفی سال قبل برگزار شد و پرسپولیس، با نتیجه ۲ بر ۱ ملوان انزلی را مغلوب کرد. در جام در جام آسیا نیز تیم پرسپولیس پس از انصراف نماینده لبنان دربرابر تیمهای فانجا امان، بنی یاس امارات و الاتحاد عربستان در مجموع به برتری دست یافت و به فینال بازی‌ها رسید.
در این زمان علی پروین به علت مشغله زیاد و به خاطر حضور و تمرکز بیشتر بر روی تیم ملی که عازم جام ملت‌های آسیا (۱۹۹۲) بود، در بیشتر بازی‌ها محمد مایلی کهن را به جای خود قرار می‌داد. در جام ملت‌های آسیا ایران در دور اول حذف شد.
در دیدار رفت نهایی جام در جام آسیا تیم پرسپولیس در حالی که چند یار اصلی خود را به همراه نداشت در ورزشگاه ملی توکیو در برابر نیستان ژاپن به تساوی یک بر یک رسید و قرار شد بازی برگشت در فروردین ماه سال بعد برگزا ر شود.
در فینال جام آزادگان نیز دیدار فینال بین دو تیم پرسپولیس و پاس برگزار شد که این دیدار پس از ۱۲۰ دقیقه یک بر یک مساوی خاتمه یافت و در ضربات پنالتی این پاسی‌ها بودند که برای دومین بار پیاپی جام را مال خود کردند. همچنین در دی و بهمن ماه این سال بازیهای سوپر لیگ باشگاه‌های تهران برگزار شد و تیم پرسپولیس به علت انتخاب قبلی به عنوان میهمان در این بازی شرکت کرد؛ که در این بازی‌ها با مربیگری محمد مایلی کهن و بازیکنان جوان‌تر به میدان رفت.
برکناری پروین از تیم ملی
در شروع این سال پرسپولیس بازی برگشت خود در جام در جام آسیا را در ورزشگاه آزادی در برابر نیسان ژاپن برگزار کرد و در حالی که دربازی رفت نیمی از راه قهرمانی را طی کرده بود، در تهران و در کمال ناباوری یک بر صفر مغلوب حریف ژاپنی شد؛ و جام را از کف داد. در خرداد و تیر ماه سال ۱۳۷۲، تیم ملی فوتبال ایران در جام اکو قهرمان شد و سپس در مسابقات مقدماتی جام جهانی ۱۹۹۴ موفق عمل کرد و به دور دوم صعود نمود. در جام حذفی آسیا (۱۹۹۳) پیروزی پس از غلبه بر السالمیه کویت در برابر العربی قطر باخت و حذف شد.
در جام آزادگان نیز پس از سایپا به مقام دومی رسید.
در مهر ماه ۷۲ بازیهای مقدماتی جام جهانی آمریکا در دوحه قطر برگزار شد و ایران در حالی که چند بازیکن نام آشنای خود از جمله کرمانی مقدم، پیوس و محرمی را به علت محرومیت و عابدزاده را به علت مصدومیت در اختیار نداشت و بدون بازی تدارکاتی جدی راهی این رقابت‌ها شد و در روز اول با ۳ گل به کره جنوبی باخت. این باخت تبعات بسیار بدی برای فوتبال ما در پی داشت، زیرا بر اساس گفته‌های بازیکنان آن دوره، پس از این بازی در رختکن و هتل محل اقامت اختلاف و کشمکش بین بازیکنان و مربیان بالا گرفت تا جایی که بعضی از بازیکنان قصد ترک اردو را داشتند که با پا در میانی مسئولان، ظاهراً غائله خاتمه یافت. ایران در بازی دوم ژاپن را مغلوب کرد و در بازی سوم که از حساسیت بالایی بر خوردار بود به مصاف عراق رفت و مغلوب این تیم شد. کره شمالی را دو بر یک برد و در بازی آخر در برابر عربستان در یک بازی پر گل و بدون تاکتیک که در آن هدف فقط گلزنی بود مغلوب عربستان شد تا این تیم به همراه کره جنوبی مسافر آمریکا شود. ایران در بین ۶ کشور پنجم شد.
پس از بازگشت تیم ملی، برخوردها با پروین از فرودگاه آغاز شد و تا منزل و محل کار او ادامه یافت، با نادیده گرفتن یک عمر بازی، مربیگری و افتخاراتی که برای پرسپولیس و ایران بدست آورده بود و با وجود اینکه پروین از ماه‌ها قبل از بازیهای قطر بارها گفته بود که تیم ملی مشکل دارد (مشکل بازی تدارکاتی، بازیکن، مالی و…) پس از چند روز کادر مربیان تیم ملی شامل پروین، ابراهیمی، کماسی و مایلی کهن از کار برکنار شدند. البته تبعات شکست در قطر ادامه یافت تا آنجا که صفی‌زاده رئیس فدراسیون فوتبال و حسن غفوری فرد رئیس سازمان تربیت بدنی نیز کنار گذاشته شدند.
پس از برکناری پروین وی در تیم پرسپولیس هم مربیگری نکرد و محمد پنجعلی به همراه ناصر محمدخانی هدایت تیم را بر عهده گرفتند.
بازگشت مجدد پروین
پس از کسب نتایج ضعیف از سوی تیم پرسپولیس، هواداران این تیم مدام خواهان بازگشت پروین شدند. امیر عابدینی مدیرعامل باشگاه، ابتدا زیر بار نمی‌رفت ولی پس از بازی‌ها و نتایج روزهای اول لیگ ۷۷ وی عقب‌نشینی کرد و زمینه حضور مجدد پروین را فراهم نمود. پس از ۵ سال، در مهر ماه سال۷۷ (بازی با فجر سپاسی) پروین بار دیگر به صحنه فوتبال بازگشت و به عنوان سرمربی پرسپولیس بر روی نیمکت این باشگاه پر طرفدار نشست. روز بازگشت مجدد او به فوتبال یکی از روزهای بسیار ماندنی در نزد وی و هواداران بود. یک ماه بعد، شادی هواداران تکمیل شد و در روز ۲۲ آبان پیروزی، رقیب سنتی خود (استقلال) را با یک گل مغلوب کرد، این برد در حالی به دست آمد که خوشبین‌ترین افراد هم آن را پیش‌بینی نمی‌کردند اما پرسپولیس با ترفندهای مخصوص پروین استقلال را مغلوب کرد و در پایان سال نیز قهرمان شد.
تکرار قهرمانی
در این سال پرسپولیس در رقابت‌های جام حذفی (باقی‌مانده از سال قبل) به مقام قهرمانی رسید و در فینال استقلال را ۲ بر ۱ شکست داد.
در لیگ آزادگان نیز این تیم طی دو دیدار رفت و برگشت موفق عمل کرد. در بازی رفت (۲ مهر) در حالی که داور عربستانی دو یار پرسپولیس را در همان نیمه اول از بازی اخراج کرد برد استقلالی‌ها مسجل می‌نمود ولیکن تیم پرسپولیس با ارائه یک بازی غیرتمند و هماهنگ نتیجه مساوی را رقم زد، نتیجه‌ای که برای قرمزها کمتر از برد نبود. در بازی برگشت (۸ اسفند) پرسپولیس با دو گل، استقلال را مغلوب کرد و در پایان بازی‌ها با هفت امتیاز اختلاف نسبت به استقلال قهرمان شد
