فیلم/ روایت بازاریان اصفهان از روز برفی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله
صبح روز سه شنبه ۲۴ دی ماه، اصفهان سفید پوش شد و جای جای این شهر تاریخی زیبایی خاصی به خود گرفت. میدان تاریخی نقش جهان اصفهان نیز از این زیبایی به دور نبود، اما در اتفاقی عجیب، برف روی قسمتی از گنبد مسجد شیخ لطف الله برخلاف دیگر قسمت های آن به سرعت آب شد و ظاهری عجیب و دوگانه ایجاد کرد که تصاویر آن در خبرگزاری های مختلف منتشر شد.
با وجود اینکه تصاویر گویای واقعیت گنبد نیمه برفی مسجد شیخ لطف الله بود، اما در ساعات اولیه انتشار این تصاویر برخی مسئولان میراث فرهنگی واکنش های عجیبی نشان دادند و حتی این تصویر را فتوشاپ توصیف کردند.
اما باید دید آیا بازاریان و کسبه میدان نقش جهان اصفهان که شاهد و ناظر اصلی روز برفی گنبد شیخ لطف الله بودند نیز این تصاویر را واقعی و یا فتوشاپ می‌دانند؟
آنچه در ادامه می خوانید گفته های بازاریان اصفهان از روز برفی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله است که برای خبرنگار ایسنا روایت کردند.
یکی از فروشندگانی که مغازه اش در میدان نقش جهان است به ایسنا، می گوید: ساعت ۹ و نیم صبح که وارد میدان شدم، هنوز برف می بارید. با چشم خودم دیدم، برف بر روی قسمتی که جدید ساخته و مرمت شده، نبود و دقیقا روی خطی که بخش مرمت شده را از بخش قدیمی جدا می کند، قسمت برفی هم از قسمت غیربرفی جدا بود.
وی ادامه می دهد: امروز صبح نیز چند نفر بر روی پشت مسجد شیخ لطف الله، در حال بازدید گنبد بودند و دلیل آن را نمی دانم! اما دلیل اینکه چرا بر روی بخشی از گنبد برف بود و بر روی بخش دیگر برف نبود را نمی دانم، اما آنچه مشهود است گنبد دو رنگ است و ظاهری نامناسب دارد.
خانمی که در سوی دیگر میدان مغازه دارد نیز مشاهداتش را از گنبد مسجد شیخ لطف الله در روز برفی اصفهان این چنین توصیف می کند و می گوید: با چشم خود گنبد را دیدم و حتی عکس آن را گرفتم و به نظرم جالب بود که چرا بخشی از گنبد برفی و بخشی دیگر برفی روی آن نیست.
مغازه دیگری که هنوز سوالم را کامل نپرسیده بودم، اظهار می کند: به وضوح برف بر روی قسمت های قدیمی گنبد شیخ لطف الله دیده می شد، اما بر روی قسمتی که تازه مرمت شده، برفی نبود. البته عکسی از گنبد نگرفتم، اما برایم جالب بود که چرا یک بخش کوچکی از گنبد برفی نبود.
مغازه دار دیگری از روز برفی گنبد شیخ الله و دیده های خود حکایت کرد و افزود: حدود ساعت ۹ و نیم صبح وارد میدان نقش جهان شدم و به دلیل برفی بودن هوا و زیبایی میدان، شروع به فیلم گرفتن از دور تا دور آن کردم و جالب اینکه قسمتی از گنبد مسجد شیخ لطف الله برف نداشت و بخش های دیگر آن پوشیده از برف بود.
او می گوید: دلیل اینکه روی بخشی از گنبد که تازه مرمت شده برف نیست و بر روی بقیه بخش ها برف است را نمی دانم! با این اوصاف این مسجد هنوز زیبایی خود را دارد و در هر ساعت روز یک رنگ است.
این مغازه دار درباره اینکه برخی می گویند تصاویر روز برفی گنبد مسجد شیخ لطف الله فتوشاپ است، تاکید می کند: با چشم خودم گنبد را دیدم و فتوشاپی در کار نیست وحتی در همان لحظه دو گردشگر اهل کره با دوربین های خود مشغول عکس و فیلمبرداری از گنبد برفی شیخ لطف الله بودند.
یکی از بازاریانی که مغازه اش زیر مسجد شیخ لطف الله و مقابل عمارت عالی قاپو است، دیده هایش از گنبد برفی شیخ لطف الله را این چنین توصیف می کند «از سمت مسجد امام خمینی (ره) وارد میدان نقش جهان شدم که دیدم یک هشتی و یک بخش از گنبد شیخ لطف الله نه خیس بود و نه برفی روی آن. دقیقا قسمتی را که به تازگی مرمت کرده اند بدون برف بود و این کاملا توجهم را جلب کرد.
مغازه دار دیگری در سمت عمارت عالی قاپو می گوید: روز سردی بود و توجهی به گنبد شیخ لطف الله نکردم، اما همان شب در فضای مجازی تصاویر گنبد نیمه برفی را دیدم!
مغازه دار دیگری می گوید: از سمتی که وارد میدان شدم (اشاره به قسمت مرمت شده) برفی روی گنبد شیخ لطف الله نبود، اما در سمت دیگر برف بر روی آن دیده می شد که به راحتی با چشم قابل مشاهده بود.
مغازه دیگری می گوید: روز برفی اصفهان، با چشم خودم دیدم سمتی از مسجد شیخ لطف الله برف نشسته بود و قسمت دیگری که به تازگی رنگ شده (مرمت شده) برفی روی آن نبود که توجهم را جلب کرد و دلیل آن را نمی دانم! اما همان شب در کانال های مختلف اصفهان تصویری همانند آنچه مشاهده کرده بودم را دیدم که بخش از گنبد شیخ لطف الله برفی و بخش دیگری برف نداشت.
او در خصوص اینکه عکس برفی نبودن بخشی از مسجد شیخ لطف الله فتوشاپ است یا خیر، می گوید: چنین چیزی صحت ندارد و فتوشاپی در کار نیست و با چشم خودم گنبد را تماشا کردم.این صحبت ها گوشه ای از روایات بازاریان میدان نقش جهان از روز برفی گنبد شیخ لطف الله است که چشمان آنها واقعیت این روز را دیده و فتوشاپ این گنبد را انکار می کنند...
واشکافی یک تناقض دربارۀ قدمت کاشی‌های گنبد مسجد شیخ لطف‌الله؛ بالاخره کاشی‌ها پهلوی بود یا صفوی؟
در گفت‌وگویی که ایسنا ۲۵ آبان ماه با ناصر طاهری، معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان داشت، وی درباره قدمت کاشی های این گنبد اظهار کرد: هیچ گنبدی امروز با همان کاشی‌های صفوی وجود ندارد، چون تقریباً هر ۵۰ سال یک‌بار مرمت و بازسازی‌شده است. حتی نقش کاشی‌های ۱۵۰ سال پیش مسجد امام هم با نقش کاشی‌های فعلی آن فرق دارد و به‌هرحال به‌مرورزمان کاشی‌ها نوسازی می‌شوند.
فریبا خطابخش، مدیر پایگاه میراث جهانی نقش‌جهان نیز اگرچه در بخشی از صحبت‌های خود در همان گفتگو برای توضیح شیوه مرمت دو ترک از گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اعلام کرد گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، قبلاً هم مرمت‌شده بود و کاشی‌های آن صفوی نبودند، در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: کاشی‌ها صفوی بود و ما نمی‌خواستیم آنها را نو کنیم بلکه می‌خواستیم مرمت کنیم.
البته خانم خطابخش در روزی که خبرنگاران و اهالی رسانه را برای بازدید از گنبد مسجد شیخ لطف‌الله روی این گنبد دعوت کرده بود نیز بر همین اظهارنظر دوم خود تأکید کرد و گفت: ۹۵ درصد کاشی‌های ترک مرمت‌شدۀ گنبد همان کاشی اصل صفوی است و چیزی اضافه نشده بلکه آنچه اضافه‌شده کاشی‌هایی است که ریخته یا تخریب‌شده و دیگر قابل‌استفاده نبوده است.
ایسنا در رابطه با این اظهارنظرهای متفاوت، چهارم آذرماه از عبدالله جبل عاملی، مدیرکل سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اصفهان درباره قدمت کاشی‌های گنبد مسجد شیخ لطف‌الله سؤال کرد و وی در پاسخ به سؤال ایسنا با رد سخن معاون میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اصفهان که اعلام کرده بود «کاشیِ هیچ گنبدی صفوی نیست» اعلام کرد: این حرف درست نیست. شاید درباره مسجد امام که سه بار کاشی‌های آن برچیده و دوباره ساخته‌شده درست باشد اما گنبد شیخ لطف‌الله همیشه موضعی مرمت‌شده و نمی‌توان گفت که کاشیِ صفوی نداشته است.
و اما فریدون اللهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اصفهان، آخرین فردی بود که درباره قدمت کاشی‌های گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اظهارنظر کرد. او ۲۵ دی‌ماه در گفتگو با بخش خبری ساعت ۲۰ شبکه چهارم سیما گفت: به استحضار برسانم که بخش عظیمی از کاشی‌ها و آجرهای گنبد در اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی از بین رفته بود و سال ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ مرمت کاملی روی این گنبد انجام شد. اکنون بخش مهمی از آجرها و کاشی‌های گنبد شیخ لطف‌الله از دوره پهلوی اول است که اوایل دهه شصت نیز مجدداً با توجه به آسیب‌دیدگی‌هایی که مشاهده شد، سعی کردند به‌صورت موضعی روی گنبد مرمت‌هایی را انجام بدهند.
وی با اشاره به مرمتی که از سال ۱۳۹۷ بر روی این گنبد آغازشده و اکنون مورد بحث است، تأکید کرد: در دو ترک مرمت‌شده بیش از ۹۵ درصد آجرها و کاشی‌های سطح گنبد همان آجرها و کاشی‌های دوره پهلوی بوده که دوباره به‌کاربرده شده و شاید فقط ۵ درصد به علت از بین رفتن و ریختگی‌ها به‌تازگی ترمیم‌شده باشد اما عمده همان است.
اکنون و با این تناقض‌ها، این سؤال به وجود می‌آید که بالاخره کاشی‌های گنبد مسجد شیخ لطف‌الله صفوی بوده یا پهلوی؟
حسین مصدق زاده (متولد ۱۳۰۴) که به همراه مرحوم استادمحمد مصدق زاده، در دورۀ پهلوی مرمت گنبد شیخ لطف‌الله را بر عهده داشته، در این رابطه به ایسنا گفت: در آن زمان کاشی‌های دو ترک از گنبد که آسیب بیشتری دیده بود به‌طور کامل برچیده و کاشی‌های قدیمی که سالم بودند مجدداً استفاده شد. موارد کمبود هم با کاشی‌های نو به همان سبک قدیم بازسازی شد. ضمن اینکه سایر قسمت‌های گنبد هم که آسیب کمتری دیده بود به‌صورت موضعی مرمت شد.
بدیهی است، اگر بنا به تأکیدات مکرر مسئولان اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان، مطالعات دقیقی پیش از مرمت اخیر گنبد شیخ لطف الله انجام شده باشد، نباید شاهد چنین اظهارنظرهای متفاوت و متناقضی در بحث تعیین قدمت کاشی‌های این گنبد باشیم.
- 14
- 3
