اعتیاد چیست؟
اعتیاد یک بیماری اصلی، پیش رونده و كشنده است. این عارضه، نوعی ارتباط تسکین دهنده با یک مادۀ روان گردان یا تأثیر گزار بر ذهن و یا رفتاری که مارا در برابر ميل بیش از حد، ناتوان می کند می باشد. اعتیاد به عنوان حالتی که در آن بدن انسان برای انجام فعالیت های عادی خود به یک ماده یا یک رفتار خاص وابسته می شود تعریف شده است. زمانی که که ماده مورد نیاز در اختیار بدن قرار نمی گیرد یا انجام رفتاری که شخص معتاد بدان وابسته شده است امکان پذیر نمی باشد، نتیجه کار بروز علائم خماری يا محروميت است. اعتیاد را می توان اجبار به انجام کاری تعریف کرد که فرد از پی آمدهای زیانبار آن آگاه است. حتي والدين، همسر و ديگر نزدیکان فرد معتاد به راحتي اين واقعيت را كه اعتياد نوعي بيماری است نمي پذيرند. علت اين امر آن است كه اين افراد نيز از لحاظ احساسي درفرايند بيماری فرد معتاد درگير هستند.
با آنکه از واژه “اعتیاد” اغلب در اشاره به وابستگی به مواد مخدر یا مشروبات الکلی استفاده شده و تحت عنوان اعتیاد به مواد نیز از آن یاد می شود ، این احتمال نیز وجود دارد که انسان به فعالیت های دیگری چون قمار، پرخوری، روابط جنسی، تماشای تصاویر مستهجن یا حتی خریدهای بی مورد و بیش از اندازه معتادشود. این گونه اعتیاد ها تحت عنوان اعتیاد های رفتار یا فرایندی نام برده می شوند. بنا به تعریفی که انجمن آمریکايی درمان اعتیاد از واژه اعتیاد ارائه داده است: “اعتیاد یک بیماری اصلی و مزمن می باشد که در مدارهای پاداش، انگیزه و حافظه و دیگر اجزاء مربوطۀ مغز اختلال ایجاد می نماید. این اختلال ها به ایجاد ویژگی های جسمی، روانی، اجتماعی و روحی در انسان منجر می شود.” بروز چنین حالت هائی در انسان سبب می شود که وی برای دستیابی به پاداش (لذت) یا تسکین به مصرف یک مادۀ مخدر یا انجام رفتاری مخرب و ويرانگر روی آورد.
علائم بارز اعتیاد، مختل شدن کنترل رفتار، ميل شديد به مصرف و ناتوانی در پاک ماندن مداوم و کاهش قدرت شناخت مشکلات جدی رفتاری و مناسبات و ارتباط بادیگران است. اعتیاد نیز همانند دیگر بیماری های مزمن ممکن است چرخه های لغزش و قطع مصرف را شامل شود. اگر اعتیاد درمان یا با فعالیت های بهبودی همراه نشود حالت پیش روندۀ آن ممکن است باعث معلولیت مغزی و یا حتی مرگ شود.
انواع اعتیاد
اعتیاد را می توان به دو نوع کلی تقسیم کرد، اعتیاد به مواد مخدر و اعتیاد رفتار
۱- اعتیاد به مواد: مانند اعتیاد به تریاک، اعتیاد به شیشه، اعتیاد به هروئین، اعتیاد به الکل اعتیاد به مواد مخدر اغلب با عوارض و نشانه های خماری، در مواقعی که مصرف مواد به طور ناگهانی و یکباره قطع می شود همراه است. اعتیاد جسمی در عین حال باسازگار شدن بدن انسان با مواد مخدر یا همان تولرانس همراه است و همین امر سبب می شود که ما برای دستیابی به نشئگی قبلی میزان مصرف خود را دائمأ افزایش دهیم. علائم رایج و متداول خماری عبارتند از لرزش، اسهال و تهوع یا دل پيچه. سرعت وابسته شدن به انواع مواد به نوع مادۀ مصرفی، دفعات و فواصل مصرف، شیوه های مصرف و ویژگی های ژنتیکی و روانی افراد بستگی دارد.
۲- اعتیاد های رفتار: مانند اعتیاد به غذا، اعتیاد به کار، اعتیاد به قمار ، هم وابستگی و خود آزاری ( قطع عضو) اعتیادهای رفتاری یا فرایندی الگوهای رفتاری هستند که چرخه ای مشابه اعتیاد به مواد دارند. نخست اینکه ما از انجام یک رفتار احساس لذت می کنیم و سپس آن رفتاررا به عنوان روشی برای بهتر نمودن تجارب زندگی خود انتخاب می کنیم و سرانجام از همان رفتار به عنوان ابزاری برای تحمل اضطراب و استرس ادامه می دهیم. فرایند تلاش برای لذت بردن از آن رفتار همواره شتاب بیشتری پیدا می کند و دفعات پرداختن به رفتار مورد نظر، بیشتر و بیشتر شده و اين حالت آئین و مراسمی خاص به خود می گیرد تا اینکه سرانجام به بخش عمده ای از زندگی روزمرۀ ما تبدیل می شود. پس از معتاد شدن به آن رفتار همواره وسوسه پیدا می کنیم تا آن رفتار رابا وجود پی آمدهای زیانبارش تکرار کنیم. این گونه اعتیادها جنبه واقعی دارند و در بسیاری از بخش های زندگی ما مشکلاتی به بار می آورند.
عوارض کلی اعتیاد که تقریبا در میان بیشتر معتادان دیده می شوند عبارتند از:
کم شدن یا زیاد شدن اشتها
تغییر در عادات غذایی
کاهش وزن بی دلیل
نیاز به پول یا دست زدن به دزدی
فریب کاری یا حقه بازی
گرفتار شدن در حوادث
علاقه شدید به خلوت و تنهایی و منزوی شدن
بیش فعالی یا پرحرفی
تلاش برای مخفی کردن رفتار خود از دیگران
افسردگی، بدگمانی و سوء ظن
رفتارهای مرموز، و عصبانیت ، خشونت، دمدمی مزاجی
نداشتن انگیزه یا انضباط
عوض کردن دوستان برای راحت تر شدن مصرف مواد
بی علاقگی به خانواده ، مدرسه و کار
بی توجهی به وضع و حال خود
تعریف بهبودی اعتیاد یا درمان اعتیاد
واژه بهبودی اعتیاد یا درمان اعتیاد و یا در اصطلاح عامیانه ترک اعتیاد ، در مورد بسیاری از بیماری‌های جسمی به معنی بازگشت به حالت طبیعی یا سالم قبل از بیماری به کار می‌رود. بهبودی در مورد بیماری‌های روانی بستگی به ویژگی‌های شخصیتی بیمار ، موقعیت‌های اجتماعی او ، نوع بیماری و چگونگی مقابله با آن می‌تواند متفاوت باشد. هدف از بهبودی ممکن است ترک کامل و همیشگی ماده مورد مصرف ، کم کردن میزان یا دفعات مصرف و یا محدود ساختن مصرف ماده به موقعیت‌های خاصی باشد که با خطرهای شخصی و اجتماعی کمتری همراه است که این نیز خود بستگی به ولع ماده ، نگرش جامعه نسبت به آن و نیز پیامدهای منفی ناشی از مصرف دارد. بهبودی فرایندی است که بر اساس آن یک فرد نه تنها مصرف ماده را قطع می‌کند بلکه فعالانه سعی می‌کند که نوعی سبک زندگی بهنجار ، متعادل و همراه با عزت نفس سالم و روابط صمیمانه با دیگران را داشته باشد.
