فیلم/ توصیه‌هایی درخصوص علائم و پیشگیری از گرمازدگی

مجتبی خالدی، سخنگوی اورژانس کشور گفت: بسياري اوقات در مکان هایی قرار می گیریم که تهویه وجود ندارد و هوا به شدت گرم است و به راحتی دچار گرمازدگی (Hyperthermia) می شویم.

خالدی در برنامه تلویزیونی صبح بخیر ایران گفت: سردرد اولین علامت گرمازدگی است و پس از آن کما و در نهایت مرگ اتفاق خواهد افتاد. علائم اولیه گرما زدگی، سردرد و پوست داغ با صورت بر افروخته و قرمز هستند که خودمان متوجه نمی شویم و اطرافیان آنها را به ما یادآوری می کنند.

همه چیز درباره گرمازدگی

گرمازدگی (Heatstroke) به حالتی گفته می شود که دمای بدن بر اثر گرما به ۴۰ درجه سانتیگراد یا بیشتر افزایش یابد. این عارضه بر اثر قرارگرفتن طولانی مدت در گرما و نور آفتاب یا فعالیت بدنی شدید اتفاق می افتد.

گرمازدگی یک حالت اورژانسی است و باید به سرعت درمان شود؛ چراکه منجر به آسیب های جبران ناپذیر به مغز، قلب، کلیه ها و عضلات می شود. گرمازدگی در صورت عدم درمان و هیپوترمی (کاهش دمای بدن) میتواند به مرگ منجر شود.

مهمترین علایم و نشانه های گرمازدگی:

افزایش دمای هسته مرکزی بدن به ۴۰ درجه سانتی گراد و بیشتر

تغییر حالت های روحی مانند آشفتگی، بیقراری، گیج شدن، تحریک پذیری، تشنج (seizure) و کما

تغییر در عادت عرق کردن پوست

خشک شدن پوست

تهوع و استفراغ

قرمزی پوست

تنفس سریع (نفس نفس زدن)

افزایش ضربان قلب

سردرد

مهمترین اقدامات هنگام گرمازدگی:

- تماس با اورژانس

- انتقال بیمار به سایه و مکان خنک

- کاهش دمای بدن مصدوم با ریختن آب سرد روی بدن و کمپرس یخ روی سر، گردن، زیر بغل و کشاله ران

- درآوردن لباس‌های اضافی

دلایل بروز گرمازدگی:

- قرارگرفتن طولانی مدت در هوای گرم و نور آفتاب

گرما باعث افزایش حرارت هسته مرکزی بدن می شود. معمولاً با تعرق بدن خنک می شود، ولی مکانیسم عرق در سالمندان و افراد مبتلا به بیماری های مزمن و زنان باردار مانند افراد عادی نیست و به همین دلیل این افراد آسیب پذیرتر هستند.

- فعالیت بدنی شدید در گرما

فعالیت بدنی به خودی خود دمای بدن را افزایش می دهد، اگر این فعالیت در هوای گرم باشد، افزایش دمای بدن شدیدتر است و در صورت عدم توجه به کاهش دمای بدن میتواند منجر به گرمازدگی شود.

- پوشیدن لباس اضافی و گرم

پوشیدن لباس‌های تیره و لباس های تولید شده از الیاف مصنوعی که امکان عبور جریان هوا در آن وجود ندارد، به هیچ وجه مناسب فصل گرما نیستند.

- نوشیدن مشروبات الکلی

مشروبات الکلی دمای بدن را تحت تاثیر قرار می دهند و احتمال بروز گرمازدگی را افزایش می دهند.

- کم آبی بدن

زمانی که میزان آب بدن کمتر از مقدار مورد نیاز باشد، بدن با کم آبی (Dehydration) مواجه می شود. در این حالت عملکرد تمام اندام های داخلی با مشکل مواجه خواهد شد. کم آبی ناشی از گرما یکی از مهمترین دلایل مرگ و میر در تابستان است.

بیش از ۶۰ درصد وزن بدن از آب تشکیل شده است. تمام سلول ها، اعضا و بافت های بدن برای عملکرد صحیح و ادامه حیات به آب وابسته هستند. کم آبی بسته به مقدار آن به سه درجه خفیف، متوسط و شدید طبقه بندی می شوند.

مهمترین وظایف آب در بدن عبارتند از:

- به حفظ تعادل مایعات بدن کمک می کند

- دمای بدن را تنظیم می کند

- حرکات مفاصل را روان می کند

- از مفصل ها، ستون فقرات و بافت ها محافظت می کند

- به دفع سموم و مواد زائد بدن کمک می کند

- یکی از مهمترین فاکتورهای زیبایی و نشاط پوست است

- به هضم غذا کمک می کند

- سبب کاهش وزن (Weight Loss) می شود

- به جذب مواد مغذی در بدن کمک می کند

- از تمام اعضای حیاتی بدن محافظت می کند

- به تبدیل غذا به انرژی کمک می کند

- اکسیژن را مرطوب می کند تا برای تنفس قابل استفاده شود

- به حمل مواد مغذی و آب به سلول ها کمک می کند

- عملکرد کلیه ها (Kidney) به آب وابسته است

ممکن است بر اثر شرایط خاصی مانند تعرق زیاد، گرما، اسهال و استفراغ، دیابت، فعالیت شدید فیزیکی و تکرر ادرار، بدن آب بیشتری از دست دهد.

بعضی از مهمترین علائم کمبود آب بدن عبارتند از:

- سردرد و سرگیجه

کاهش آب بدن میتواند منجر به کاهش آب احاطه کننده مغز شود. نقش مایع دربرگیرنده مغز، جلوگیری از ضربه و تکان مغز است. بر اساس گزارشی که به تازگی در کتاب Clinical Neurology منتشر شده، میگرن و سردردهای تنشی بر اثر کم آبی تشدید می شوند.

- عدم تمرکز

بیش از ۷۵ درصد مغز از آب تشکیل شده است و فراموشی، کاهش حافظه و عدم تمرکز، از مهمترین علائم کم آبی بدن محسوب می شوند. مطالعات نشان می دهد کم آبی مغز در احساس خستگی (Fatigue)، استرس و نوسانات خلقی نیز نقش دارد.

- بوی بد دهان

کاهش آب سبب کاهش بزاق و افزایش باکتری در حفره دهان می شود و همین امر بوی بد دهان را به دنبال دارد.

- یبوست و سوء هاضمه

نقش آب در سیستم گوارشی مانند روان کننده است و سبب انعطاف پذیری دستگاه گوارشی می شود.

- میل شدید و ناگهانی به غذا

گاهی تشنگی سبب ارسال سیگنال های غلط به مغز می شود و فرد احساس گرسنگی می کند. از طرفی برهم خوردن تعادل مایعات و الکترولیت بدن، تمایل به مصرف غذاهای شور را افزایش می دهد.

- احساس خستگی و ضعف

کاهش آب بدن می تواند منجر به کاهش فشار و اکسیژن خون شود که خواب آلودگی ، خستگی و بی حالی را به دنبال دارد.

- درد مفاصل و عضلات

حدود ۸۰ درصد مفاصل و عضلات از آب تشکیل شده اند و درد عضلات و مفاصل می تواند یکی از نشانه های کم آبی بدن باشد.

- تغییر رنگ و کاهش ادرار

- گرفتگی عضلات

- پوسته پوسته شدن لب و اطراف دهان

- افزایش ضربان قلب

- خشکی مو و پوست

- خشکی دهان

بعضی از مهمترین موادغذایی برای حفظ میزان آب بدن عبارتند از:

- هندوانه

- کاهو

- کرفس

- تربچه

- گوجه فرنگی

- فلفل سبز

- گل کلم

- طالبی

- خیار

- اسفناج

- توت فرنگی

- کلم بروکلی (Broccoli)

- گریپ فروت

- هویج

- خربزه

مهمترین عوامل خطر گرمازدگی:

گرمازدگی میتواند برای تمام افراد در هر سن و شرایطی رخ دهد، ولی برخی عوامل این احتمال را افزایش می‌دهند که عبارتند از:

- سن

توانایی مقابله با گرمای شدید به سیستم عصبی مرکزی بستگی دارد. در کودکان و نوجوانان این سیستم به درستی توسعه نیافته و در برزگسالان بالای ۶۵ سال نیز عملکرد این سیستم رو به اختلال است. بنابراین کودکان و سالمندان بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند.

- فعالیت در فضای باز و آفتاب

برخی افراد به واسطه شغل خود در تمام مدت روز در فضای باز و آفتاب قرار دارند. نظامیان، کارگران، فوتبالیست ها، فروشنده های فضای باز و راننده ها در صورتی که تهویه ماشین خود را روشن نکنند از این قشر هستند. برخی افراد به طور ناگهانی برای مدت طولانی در معرض گرما قرار می گیرند، معمولاً مسافران جزو این دسته هستند. این گروه ها در معرض گرمازدگی قرار دارند.

- استفاده از داروهای خاص

بعضی داروها مانند منقبض کننده های عروق، داروهای بتابلاکر، برخی داروهای ضد افسردگی و داروهای مدر فرد را مستعد گرمازدگی می کنند.

- مبتلایان به بیماری های قلبی، ریوی و افراد چاق و دارای اضافه وزن

مهمترین روش های جلوگیری از گرمازدگی:

- نوشیدن آب کافی

- استفاده از لباس های روشن و نخی

- استفاده از کفش های رو باز

- خارج شدن از خانه در ساعت های خنک روز

- قرار گرفتن در سایه

- استفاده از کولر در خودرو

- پارک کردن ماشین در سایه (در صورتی که سرنشینان در ماشین قرار داشته باشند)

- استفاده از کلاه و عینک