خبرنگار
خبرنگار، کسی است که پس از گذراندن دوره آموزش تخصصی، با اتکا به ذوق و استعداد شخصی و استفاده از منابع خبری، وظیفه ی تهیه خبر، مصاحبه، گزارش و سایر متون خبری از رویدادها را به عهده دارد. دامنه فعالیت های خبرنگار به وسعت دنیای پیرامون اوست. خبرنگار در مورد هرآنچه که جنبه خبری داشته باشد، خبر و گزارش تهیه می کند؛ در مورد حوادث، موضوعات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، ورزشی و غیره.
در سال ۱۹۷۸ از سوى سازمان يونسکو (سازمان آموزشي، علمى و فرهنگى ملل متحد)، (UNESCO UNited Nations Educational, Scientific and Cultural Organization)، اعلاميه‌اى راجع به نقش رسانه‌هاى جمعى در تقويت صلح جهانى و تفاهم بين‌المللى به تصويب رسيد. در اين اعلاميه (Declaration)، لزوم تربيت اخلاقى و اجتماعى روزنامه‌نگاران ارائه شد. در اين مجموعه، آزادى مبادله اخبار و اطلاعات (Information)، يک حق اساسى تلقى شده و دستورالعمل‌هاى اخلاقى براى کليه کسانى که در جمع‌آورى و کسب و نشر و تفسير اخبار و اطلاعات شرکت دارند، وضع شده است.
در اين اعلاميه، ضمن تأکيد بر منشور جهانى ۱۹۴۸ سازمان ملل متحد، تصريح شده است که براساس اين قوانين، خبرنگاران مطبوعات بايد منتهاى درجه، کوشش کنند تا اخبار و اطلاعاتى که در اختيار عموم مى‌گذارند صحيح، دقيق و معتبر باشد. خبرنگاران و سردبيران بايد در صحت اخبارى که به‌دست مى‌آورند تحقيق و تعمق کنند. خبرنگاران نبايد حقيقتى را تعمداً تحريف يا مخدوش کنند و همچنين هيچ نوع مطلبى را نبايد از نظر مردم مکتوم نگه دارند.
ویژگی های خبرنگار حرفه ای برای اطلاع رسانی به شکل مطلوب و بهینه عبارتند از:
۱- داشتن شم خبری:
کسی که در حرفه خبرنگاری فعالیت دارد باید "شم خبری" داشته باشد و درک کند که چه موضوع یا رویدادی خبر و دارای ارزش خبری است. به نکاتی توجه کند و رویدادهای ظریف و کوچکی را در بخش های مختلف جامعه ببیند که شاید دیگران آن را نمی بینند و یا به آن بی توجه هستند. نگاه حرفه ای خبرنگاران به رویدادهای روزمره و عادی، می تواند سوژه های بکر و تازه برای رسانه ها و اخبار جذاب برای مخاطبان فراهم کند.
گرچه عده ای بر این باورند که شم خبری ذاتی است ولی یک خبرنگار می تواند با دقت، تمرین و تکرار، مهارت خود را تقویت کند و به اصطلاح خبر را استشمام کند.
۲- آشنایی با نگارش و تنظیم خبر:
خبرنویسی مهارت خاصی نیاز دارد که منحصر به جمع‌آورى مطلب نمى‌شود بلکه هنر نگارش و تنظیم مطلب، خبر را جذاب و خواندنی می کند. خبرنگار باید برای نگارش و بیان معناى واقعى خبر به بهترین شکل خود، توانایى کاربرد صحیح کلمات و عبارات و رعایت ترتیب و تقدم آنها را داشته باشد. آشنایی لازم با نگارش خبر، خبرنگار را در نوشتن مطالب مناسب که نیازهای مخاطب را برطرف کند، یاری می‌دهد. نگارش درست و بدون غلط، رعایت زبان معیار و ایجاز در جمله بندی ها، مهارتی مهم برای خبرنگار موفق است. همچنین خبرنگار باید برای نگارش خبر بار معنایی و روانی کلمات و واژه ها را بداند و با مطالعه بیشتر دامنه واژه هایش را گسترده کند.
۳- داشتن اطلاعات عمومی:
خبرنگار حرفه ای علاوه برتوانایی تهیه و نگارش خبر، باید سطح اطلاعات عمومی خود را افزایش دهد به اندازه ای که بتواند در فرآیند تهیه خبر از سوژه های مختلف، مطالب را درک و به خوبی به مخاطب ارائه کند. مطالعه مستمر در زمینه های مختلف و پشتوانه علمی، قدرت مانور خبرنگار را در نگارش و تنظیم خبر بیشتر می کند.
خبرنگار حرفه ای با گروه های مختلف اجتماعی بطور مستقیم و غیرمستقیم ارتباط دارد. برای مثال یک خبرنگار برای پوشش خبری همایش های علمی و یا مصاحبه با شخصیت های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... باید درباره موضوعات مورد بحث اطلاع کافی داشته باشد تا بتواند خبر خوب و جذابی تهیه و بخش های مهم آن را برجسته کند.
امروزه رسانه ها برای ارتقای سطح حرفه ای خود، خبرنگاران را برای حوزه های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، ورزشی و... تربیت می کنند تا آنها بتوانند خبرهای حوزه خود را بطور تخصصی پوشش دهند.
۴- ساده نویسی:
یکی دیگر ویژگی های مهم خبرنگار موفق، نگارش ساده خبر یا ساده نویسی است.اگر خبرنگاری برای رسانه های تخصصی مانند نشریات حقوقی، پزشکی، مهندسی که مخاطب خاص دارد، مطالب خبری تهیه می کند، می تواند واژه ها و عبارات تخصصی همان رشته را به کار برد. اما برای تهیه اخبار در رسانه های همگانی که مخاطب آن اقشار مختلف جامعه هستند خبرنگار باید خبر را ساده بنویسد تا برای عامه مردم اعم از باسواد و کم سواد قابل درک باشد.
۵- حرکت در مسیر خبر:
خبرنگار باید مسیر و راه های خبرگیری و زمان مناسب آن را تشخیص دهد و بتواند به خوبی در جریان رویدادها قرار گیرد. خبرنگاری موفق است که بداند خبر درست را از کجا به دست آورد، راه های سریع رسیدن به خبر چیست و همواره خود را برای تهیه خبر آماده کند. برخی وقایع و رویدادهای خبری از پیش تعیین شده هستند و خبرنگار زمان وقوع آن را می داند اما رویدادهایی است که احتمال وقوع آن ها می رود و خبرنگار با بهره گیری از تجربه و قریحه ی خود باید در مسیر رویداد قرار گیرد و خبر خود را به دست بیاورد.
۶- ارتباط با مردم:
اساس کار خبرنگاری مردم هستند؛ بنابراین خبرنگاران باید پیوسته با مردم در ارتباط باشند تا با آگاهی از نیازها، احساسات، دیدگاه ها و خواسته های عموم افراد جامعه، آنها را بطور مطلوب در رسانه ها بازتاب دهند.همچنین مردم می توانند به منبعی برای خبرنگار و سوژه یابی خبر تبدیل شوند. به همین علت لازم است خبرنگار همواره ارتباط خود را با همه اقشار مردم حفظ کند.
۷- مهارت ارتباطی:
خبرنگارانی که راحت تر بتوانند با همه گروه های اجتماعی ارتباط برقرار کنند، معمولا شانس بیشتری برای کشف حقایق دارند. خبرنگار باید بتواند خود را با صحنه هایی همچون تصادف، زلزله، سیل، آتش سوزی، جشن‌های ملی و مذهبی، مراسم ویژه، جنگ،راهپیمایی‌ها و... وفق دهد و مرتبط کند. همچنین بتواند با افراد مختلف اعم از کودک، نوجوان، جوان، پیر، کارگر و کارمند، هنرمند، قهرمان، دانشمند و یا اشخاصی با ویژگی های مثبت و منفی ارتباط برقرار کند. او باید بتواند با کودک خردسالی که تازه به مدرسه وارد شده است، گفت وگو کند و هم با پیرزن ۹۰ سالهای که در خانه سالمندان دوران سخت زندگی خود را سپری می‌کند، همکلام شود. بنابراین مهارت‌هاى ارتباطى شرط لازم و اساسى براى تهیه خبر است و بدون آن خبرنگار با مشکل مواجه مى‌شود.
۸- سرعت عمل:
زمان در خبرنگاری و تهیه خبر اهمیت بسیاری دارد و خبرنگار باید در اولین فرصت با دریافت اطلاعات لازم از منابع معتبر، خبر خود را تهیه، تنظیم و منتشر کند. سرعت عمل در تصمیم گیری و انتقال سریع خبر، از ویژگی های اساسی خبرنویسی است. اهمیت اطلاع رسانی، نیاز مخاطبان به دانستن سریع و بموقع اخبار و اطلاعات برای اتخاذ تصمیم درست و نیز توان رقابت با دیگر رسانه ها بر ضرورت سرعت عمل در خبررسانی افزوده است.
همچنین خبرنگار باید توانایی استفاده از تجهیزات پیشرفته روز را داشته باشد تا از رقیبان عقب نیفتاده و به سرعت عمل او در اطلاع رسانی کمک کند.
یک خبرنگار باید بداند که خبر کهنه برای مخاطبان جذابیتی ندارد امّا صحت خبر نباید فدای سرعت عمل شود.
شورای فرهنگ عمومی ایران در اولین سالگرد کشته شدن محمود صارمی هفده مرداد را روز خبرنگار نامید.
