وزارت امور خارجه یکی از ۱۸ وزارتخانه دولت جمهوری اسلامی ایران است و در کنار شورای عالی امنیت ملی وظیفه رسیدگی به امور بین‌المللی کشور را به عهده دارد.
تاریخچه وزارت خانه
وزارت امورخارجه، اولین وزارتخانه تاسیس‌شده در ایران است که در زمان آقا محمد خان قاجار و به منظور برقراری روابط سیاسی با سایر دولتها، تأسیس شد. در ابتدا، آن را سازمان امور خارجی یا دفترخانه غربا می‌نامیدند. نخستین فردی که برای تصدی این وزارتخانه، گماشته شد، رضاقلی‌خان منشی‌الممالک بود که پیشتر، زمامدار وزارت امور داخله بود و به مدت ۱۲ سال، سرپرست سازمان امور خارجی شد و بعد از آن، نوبت به معتمدالدوله نشاط رسید. نخستین نظامنامه این وزارتخانه، توسط موتمن الملک، تنظیم شد و در سال ۱۲۹۹ هجری قمری، به تصویب شاه وقت رسید. دومین نظامنامه این وزارتخانه، به همت نصرالله مشیرالدوله تدوین شد و در سال ۱۳۱۸ هجری قمری، به امضای مظفرالدین‌شاه رسید.
نخستین سفارتخانه‌های خارجی دایر شده در ایران، عبارتند از: دفتر سفارت روسیه در سال ۱۸۱۴ برابر با ۱۱۹۲ تأسیس شد. سفارت انگلستان در سال ۱۸۰۰ (میلادی) برابر با ۱۱۷۹ تأسیس شد و امور هلند را نیز تصدی می‌کرد. سفارت آلمان درسال ۱۸۵۹ (میلادی) برابر با ۱۲۳۸ دائر شد. سفارت اتریش در سال ۱۸۷۳ (میلادی) برابر با ۱۲۵۲ تأسیس شد. سفارت ایتالیا در سال ۱۸۸۶ (میلادی) برابر با ۱۲۶۴ تأسیس شد. سفارت بلژیک در سال ۱۸۹۰ (میلادی) برابر با ۱۲۶۹ تأسیس شد.
وظایف وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران:
۱ - بررسی، برقراری، تنظیم، حفظ و توسعه روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران با سایر دولتها و سازمانهای سیاسی بین‌المللی و نظارت و‌اشراف بر سایر روابط خارجی.
تبصره - برقراری و قطع روابط سیاسی با تصویب هیأت وزیران انجام خواهد گرفت.
۲ - ایجاد و اداره نمایندگیهای سیاسی و کنسولی در کشورهای خارجی و سازمانهای سیاسی بین‌المللی بر اساس قوانین و مقررات مربوط برعهده ی وزارت امور خارجه ایران است.
۳ - توجه و مراقبت دائم و اقدامات لازم و به موقع نسبت به وقایع بین‌المللی به ویژه وقایع جهان اسلام و تهیه و تنظیم گزارش‌های لازم و دقیق در‌این زمینه با پیش‌بینی و پیشنهادات جهت اطلاع مراجع ذیربط.
۴ - فراهم آوردن زمینه‌های مناسب برای انجام وظایف نمایندگیهای دولتهای خارجی و سازمانهای بین‌المللی در ایران طبق قوانین و مقررات و‌عرف داخلی و بین‌المللی و براساس اصل عمل متقابل با هماهنگی و همکاری دستگاههای ذیربط.
۵ - تدوین و اجرای آیین‌نامه‌های مربوط به تابعیت و پناهندگی سیاسی با همکاری و هماهنگی وزارت کشور و سایر دستگاههای ذیربط.
۶ - انجام اقدامات لازم در زمینه امور کنسولی اعم از حفظ حقوق و منافع اتباع ایرانی خارج از کشور و امور مربوط به تابعیت و احوال شخصیه‌آنان با همکاری دستگاههای ذیربط.
۷ - همکاری با دستگاههای اجرایی کشور و ارائه نظریات لازم با رعایت ملاحظات سیاسی خارجی در جهت بررسی و تهیه طرحهای مربوط به‌برقراری و گسترش مناسبات اقتصادی، فرهنگی، علمی، فنی و غیره.
۸ - فراهم آوردن موجبات و زمینه‌های شرکت و عضویت دستگاههای دولتی در مجامع، سازمانها و کنفرانسهای بین‌المللی و ایجاد تسهیلات لازم‌با همکاری و مشارکت دستگاههای ذیربط.
۹ - همکاری با وزارت ارشاد اسلامی و دستگاههای ذیربط در اشاعه فرهنگ اسلامی در کشورهای خارجی.
۱۰ - همکاری با وزارت ارشاد اسلامی در فراهم آوردن زمینه‌های لازم برای خبرگزاریها و نمایندگیهای مطبوعاتی خارجی در چهارچوب روابط و‌مقررات و سیاستهای ارشادی و تبلیغاتی کشور با هماهنگی دستگاههای ذیربط.
۱۱ - همکاری با وزارت فرهنگ و آموزش عالی و سایر دستگاههای ذیربط در انجام امور دانشجویان ایرانی خارج از کشور و بورسهای واگذاری به‌جمهوری اسلامی ایران و بالعکس.
۱۲ -همکاری با دستگاههای ذیربط در ایجاد زمینه‌های مناسب به منظور بهره‌گیری از استعدادها و امکانات دانشجویان و اتباع ایرانی خارج از‌کشور.
۱۳ - انجام اقدامات لازم منبعث از قوانین و مقررات کشور که در ارتباط با وظایف وزارت امور خارجه ایران می‌باشد.
۱۴ - تهیه و تنظیم متون معاهدات مربوط به تعیین خطوط مرزی (زمینی، رودخانه‌ای، هوایی، دریایی) و موافقتنامه‌های انتظامات سرحدی و‌نظارت بر حسن اجرای آنها، همچنین رسیدگی و حل فصل اختلافات مربوط به خطوط سرحدی با همکاری و هماهنگی ارگانهای ذیربط با رعایت اصل۷۸ قانون اساسی.
۱۵ -تهیه لوایح مربوط به تعیین خطوط مبداء و حد دریای سرزمینی، فلات قاره، منطقه انحصاری اقتصادی و منطقه انحصاری ماهیگیری.
۱۶ - بررسی و ابلاغ موافقت با استملاک عین یا منفعت نمایندگیهای خارجی و استملاک اتباع بیگانه در ایران و انجام امور مربوط به استملاک‌دولت جمهوری اسلامی ایران در کشورهای خارجی.
وب سایت وزارت امور خارجه ایران: mfa.gov.ir
