مجمع تشخیص مصلحت نظام

مجمع تشخیص مصلحت نظام از نهادهای اصلی نظام جمهوری اسلامی ایران است که مهم‌ترین مسئولیتش، حل اختلاف میان مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان است. تعداد اعضای این مجمع ۴۴ نفر ثابت و ۱ نفر میهمان متناسب با موضوع جلسه است که اعضای ثابت هر ۵ سال یکبار و از طریق حکم رهبر ایران انتخاب می‌شوند. ریاست این مجمع از ابتدای تأسیس رسمی، بر عهده اکبر هاشمی رفسنجانی بود و پس از مرگ او، محمدعلی موحدی کرمانی رئیس موقت مجمع شد و در ۲۳ مرداد ۹۶ برای یک دوره پنج ساله، سید محمود هاشمی شاهرودی رئیس این مجمع شد.

در اوایل انقلاب اسلامی و در پی بروز اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان برای تصویب مصوبات مجلس و لزوم تطابق آنها با شرع اسلام، ریاست وقت مجلس شورای اسلامی در پنجم مهر ۱۳۶۰ طی نامه‌ای از امام خمینی(ره) درخواست کرد که راه حلی ارائه دهد. وی طی نامه‌ای به مجلس اجازه داد تا موارد مصلحتی را با بااکثریت اعضا نمایندگان وقید موقت به تصویب برسانند، اما با وقوع اختلافات بیشتر در این زمینه باقی بودن مشکلات سرانجام پس از مکاتباتی بین مقامات عالی‌رتبه و ذیربط وقت کشور، درخواستی در بهمن ماه ۱۳۶۲ به امضاء رئیس جمهور وقت، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی، رئیس وقت دیوان عالی کشور، نخست وزیر وقت و سید احمد خمینی به امام خمینی(ره) برای چاره جویی در این باره ارسال گردید. امام خمینی در تاریخ ۱۷ بهمن ۱۳۶۶ هجری شمسی با صدور فرمانی، مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای رسیدگی به این قبیل امور تأسیس نمود. این مجمع که در آغاز تأسیس، صرفاً بمنظور تشخیص مصلحت در موارد اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان تأسیس گردیده بود، وقتی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۸ مورد بازنگری قرار گرفت پس از بحث‌های مشروح درباره جایگاه مجمع تشخیص مصلحت، وظایف یازده‌گانه‌ای مستند به اصول ۱۱۲، ۱۱۱، ۱۱۰ و ۱۷۷ برعهده‌اش قرار گرفت، تا بعنوان حلقه تکمیلی در حاکمیت نظام جمهوری اسلامی و در شرایط مختلف ایفای نقش نماید

وظایف مجمع ، به استناد اصول و بندهای قانون اساسی ج.ا.ا. به شرح زیر است: 

۱- ارائه مشاوره به مقام معظم رهبري در تعيين سياستهاي كلي نظام (به استناد بند ۱ اصل ۱۱۰ قانون اساسي)
۲- پيشنهاد چگونگي حل معضلات نظام كه از طريق عادي قابل حل نيست به مقام معظم رهبري (به استناد بند ۸ اصل ۱۱۰ قانون اساسي)
۳- تشخيص مصلحت در مواردي كه مصوبه مجلس شوراي اسلامي را شوراي نگهبان خلاف موازين شرع و يا قانون اساسي بداند (به استناد اصل ۱۱۲ قانون اساسي) 
۴- مشاوره در اموري كه مقام رهبري به مجمع ارجاع مي‌دهد (به استناد اصل ۱۱۲ قانون اساسي)
۵- نظارت بر حسن اجراي سياستهاي كلي نظام (به استناد نامه مورخ ۱۷/۱/۷۷ مقام معظم رهبري)
۶- مشاور رهبري در موارد اصلاح يا تتميم قانون اساسي (به استناد اصل ۱۷۷ قانون اساسي) 
۷- عضويت در شوراي بازنگري قانون اساسي (اعضاء ثابت مجمع) (به استناد اصل ۱۷۷ قانون اساسي)
۸- انتخاب يكي از فقهاي شوراي نگهبان براي عضويت در شوراي موقت رهبري (به استناد اصل ۱۱۱ قانون اساسي)
۹- تصويب برخي از وظايف رهبري براي اجراء توسط شوراي موقت رهبري (به استناد اصل ۱۱۱ قانون اساسي) 
۱۰-انتخاب جايگزين هريك از اعضا شوراي موقت رهبري در صورت عدم توانايي انجام وظايف (به استناد اصل ۱۱۱ قانون اساسي) 
۱۱- پيشنهاد چگونگي اتخاذ تصميم شوراي موقت رهبري در مورد وظايف مصرح در بندهاي اصل يكصد ودهم كه در اصل يكصدويازدهم تصريح گرديده است.