روایت شاهدان عینی از یک فاجعه؛ در کلینیک سینا اطهر چه گذشت؟

یک روز بعد از انفجار مهیب در کلینیک سینا اطهر در تهران، چهار نفر از مسئولان این کلینیک و یک پزشک که در صحنه حضور داشتند، بازداشت و سپس با وثیقه آزاد شدند و تحقیقات برای روشن‌شدن جزئیات دقیق حادثه که به مرگ ۱۹ نفر منجر شد، آغاز شده ‌است.

چهار فرد متهمِ این حادثه مالک ساختمان، رئیس کلینیک و معاون اجرائی او و رئیس تأسیسات هستند. یک پزشک که در محل حادثه حضور داشت نیز روز گذشته به دلیل درگیری با مأموران داشت بازداشت شده بود که او نیز آزاد شد.

اکثر افرادی که در این حادثه جان خود را از دست داده‌اند، پزشکان متخصص و کادر اتاق عمل بودند که در طبقه مخصوص جراحی حضور داشتند. دو نفر از آنها زوجی هستند که تکنیسین اتاق عمل بودند و اجساد آنها به‌طرز دلخراشی در کنار هم پیدا شد.

در کلینیک سینا اطهر چه گذشت

حدود ساعت ۹ شب سه‌شنبه خبر رسید آتش‌سوزی در کلینیک سینا اطهر در نزدیکی میدان قدس اتفاق افتاده ‌است و پس از آن انفجارهای مهیبی رخ داد. درحالی‌که گزارش‌های اولیه حاکی از آن بود که کسی در این حادثه کشته نشده‌ است، رسیدن آتش‌نشان‌ها به طبقه پنجم ابعاد واقعی فاجعه را روشن کرد.

یکی از آتش‌نشانان گفت: انفجارها در طبقات پایینی اتفاق افتاده ‌بود. از آنجایی که طبقات پایین مخصوص سیتی‌اسکن، ام‌آر‌ای و دندان‌پزشکی و خدمات این‌چنینی بود به ما گفته شد که در این طبقات کسی نیست، تصور این بود که کشته‌ای هم در این حادثه نبوده‌ است. هرچند تجربه به ما ثابت کرده بود ممکن است دودگرفتگی در طبقات بالاتر مصدوم داشته باشد. وقتی آتش‌سوزی بعد از حدود یک‌ساعت‌و‌نیم مهار شد با کپسول‌های اکسیژن برای لکه‌گیری رفتیم و به طبقه پنجم که رسیدیم متوجه شدیم چه اتفاقی رخ داده است. با اینکه صدای درخواست کمک شنیده می‌شد اما متوجه شدیم بیشتر کسانی که در طبقه پنجم هستند، جان خود را از دست داده‌اند. ما بلافاصله بی‌سیم زدیم و وضعیت را گزارش دادیم و درخواست نیروی امدادی کردیم. بیشتر کسانی که در این طبقه گیر افتاده بودند، جان خود را از دست داده بودند. علت آن هم این بود که حرارت و دود از طبقات زیرین به طبقات بالا رفته و باعث خفگی و در بعضی موارد هم سوختگی‌های جزئی شده بود. بسیاری از فوتی‌ها وضعیتی داشتند که نشان می‌داد احتمالا در حال کمک به یکدیگر بوده‌اند، اما دود امانشان نداده بود.

این آتش‌نشان گفت: به‌هم‌ریختگی داخل اتاق‌های عمل و بخش بستری نشان می‌داد بسیاری از قربانیان به‌دنبال راه فراری بودند و شاید به‌دنبال کپسول اکسیژن بودند برخی هم در لحظات آخر دست به وسیله‌ای انداخته و به زمین افتاده بودند. همچنین لرزش ناشی از انفجار هم همه‌جا را به هم ریخته بود.

او درباره اینکه این انفجار با ساختمان پلاسکو چه تفاوتی داشت، گفت: ساختمان فرو‌نریخت؛ بخشی از آن منفجر شد. در پلاسکو افرادی از همکاران ما در طبقه هم‌کف گیر کرده بودند و سازه به‌طور‌کامل به‌دلیل حرارت زیاد فرو‌ریخت. حرارت هم به‌دلیل مواد قابل اشتعال بسیار زیادی بود که در پلاسکو بود اما در این ساختمان اولا سازه بسیار کوچک‌تر از پلاسکو است، دوم اینکه تخریب بیشتر به دلیل انفجار بود و خوشبختانه کل ساختمان فرو‌نریخت. اگر ساختمان فرو‌می‌ریخت قربانیان بسیار بیشتر بودند و ممکن بود حتی به عابران نیز صدمات شدیدی وارد شود.

لحظه لحظه مرگ را تجربه کردیم

یکی از مصدومان این حادثه که لحظات سختی را پشت‌سر گذاشته و هنوز در شوک به‌سر می‌برد، درباره آنچه در داخل کلینیک گذشت، گفت: شوهرم در آن کلینیک بستری بود و قرار بود جراحی شود. داشتیم برای جراحی آماده می‌شدیم که یک‌باره صدای انفجار شدیدی آمد. در یک لحظه همه‌جا را دود گرفت. اول فکر کردیم بمب است، خودمان را به دستشویی رساندیم تا از پنجره به بیرون بپریم؛ بعد دیدم نمی‌شود چون طبقه پنجم بود. انفجار دوم اتفاق افتاد شیشه‌ها خرد شد. همه وسایل خرد شد درها بسته شد و بوی دود و صدای جیغ همه‌جا را برداشت. آینه و روشویی و در کنده شد و روی ما افتاد. ما چند نفر در دستشویی گیر افتاده بودیم. در می‌زدیم و جیغ می‌کشیدیم و کمک می‌خواستیم. صدای «یاحسین یاحسین» دکترها و پرستارها را می‌شنیدیم. داد می‌زدیم و کمک می‌خواستیم ولی کسی جواب ما را نمی‌داد. بعد از چند دقیقه صدا قطع شد ما فقط جیغ می‌کشیدیم و درخواست کمک می‌کردیم. نگران شوهرم بودم بعد از دو ساعت چند آتش‌نشان آمدند و ما را بیرون آوردند. همه صورتم خون بود جایی را نمی‌دیدیم. سراغ شوهرم را گرفتم، گفتند خبر ندارند تا اینکه او را در بیمارستان دیدم. او هم زخمی شده بود.

یک دست‌فروش، ناجی چند گرفتارشده

جوان دست‌فروشی که در نزدیکی کلینیک در حال فروش اجناسش بود، به محض مشاهده انفجار و آتش‌سوزی به کمک گرفتارشدگان رفت. این جوان در گفت‌وگویی ویدئویی که از صداوسیما پخش شد‌، گفت: داشتم وسایل را می‌فروختم که صدای انفجار را شنیدم. دومین انفجار خیلی مهیب بود. به سمت کلینیک که سر چرخاندم، دیدم چند خانم در حال جیغ و فریاد هستند و درخواست کمک می‌کردند. کسی کمکشان نرفت. من تصمیم گرفتم خودم کمک کنم. طبقه‌به‌طبقه شیشه‌ها را شکستم و بالا رفتم و بعد هم آنها را به سمت پشت‌بام بردم تا امدادگرها بیایند. بچه هم همراهشان بود که بچه را هم نجات دادیم. بعد خودم همان‌طور که بالا رفته بودم، پایین آمدم.

شهروند دیگری که در همسایگی کلینیک زندگی می‌کند، گفت: من پشت‌بام بودم که این اتفاق افتاد. داشتم کولر را درست می‌کردم. یک‌دفعه صدای مهیبی شنیدم نوری که متصاعد شد، از سمت کلینیک بود. به فاصله یک ربع صدای انفجار دوم آمد که بسیار‌بسیار شدیدتر بود. هم‌زمان صدای جیغ هم بلند شد. شدت انفجار دوم به حدی بود که شیشه‌های خانه من هم شکست. بلافاصله به خیابان رفتم و دیدم درخت‌های کنار کلینیک هم آتش گرفته و کاملا سوخته و تبدیل به زغال شده‌اند.

گمانه‌زنی‌ها درباره علت حادثه

هرچند در ابتدا گزارش شد احتمالا مواد رادیواکتیو که مصارف پزشکی دارد، علت این حادثه بوده‌ است اما دکتر حریرچی، معاون وزیر بهداشت ضمن رد این ادعا گفت: این مرکز پزشکی هسته‌ای نبوده‌ و خدماتی که ارائه می‌داد، ام‌آرآی و سیتی‌اسکن بوده که در هیچ‌کدام مواد خاص استفاده نمی‌شود و بسیار معمولی است. این مرکز کلینیک دی بود. کلینیک‌های دی جراحی‌های محدود و کوچک را می‌توانند انجام دهند. به همین دلیل هم طبقه پنجم مرکز جراحی محدود بوده و متأسفانه اکثر کسانی که کشته شدند هم کادر درمان و پزشکان متخصص و جراح بودند.

او گفت: علت انفجار احتمالا گاز هلیوم و کپسول‌های اکسیژن بوده که در محل نگهداری می‌شده است.

هرچند در ابتدا گفته می‌شد اتصالی در سیستم برقی این کلینیک علت اصلی حادثه ‌است اما بررسی‌های بازپرس ویژه قتل چیز دیگری را نشان می‌دهد. او به خبرنگاران گفته‌ است برای مشخص‌شدن علت دقیق حادثه باید منتظر نظر تیم کارشناسی بود.

دیگر علت احتمالی این حادثه، یعنی انفجار یک کپسول اکسیژن و سرایت آتش به کپسول‌های دیگر نیز فعلا تأیید نشده است. آنچه کارشناسان و بازپرس کشیک دادسرای جنایی روی آن متفق‌القول هستند، این است که محل نگهداری کپسول‌ها استاندارد نبود و انفجارهای شدید رخ‌داده به‌دلیل همین عدم نگهداری استاندارد بوده ‌است. اما علت اولیه انفجار و آتش‌سوزی هنوز مشخص نیست. همچنین دیگر علت احتمالی آتش‌سوزی که نشت گاز عنوان شده بود نیز فعلا تأیید نشده است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد ساختمان کلینیک سینا اطهر قدیمی است و داخل آن تغییرات زیادی کرده تا به کلینیک تبدیل شود. آن‌طور‌که گفته شده این ساختمان پله اضطراری نداشته است. جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی، در‌این‌باره به خبرنگار ما گفت: این را که ساختمان کلینیک استاندارد بوده یا نه، باید شهرداری تهران اعلام کند که قطعا در‌حال‌حاضر تحقیقات خود را در این زمینه آغاز کرده‌اند. اما درباره اینکه گفته می‌شود پله اضطراری در این ساختمان وجود نداشته است، باید بگویم که ساختمان‌های پنج‌طبقه پله اضطراری نیاز ندارند. برای روش‌شدن علت دقیق حادثه هم باید صبر کرد و هرآنچه حالا گفته شود، فقط گمانه‌زنی است. باید صبر کنیم تا کارشناسان مدارک را جمع‌آوری کنند و نظر دقیق بدهند؛ اما آنچه مسلم است قصوری رخ داد که این حادثه اتفاق افتاد.

اخطار ناایمن‌بودن

زهرا صدراعظم‌نوری، رئیس کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای شهر تهران، درباره نتیجه بررسی‌های اولیه این کمیته درباره حادثه در کلینیک سینا اطهر گفت: در‌حال‌حاضر نمی‌توان به‌صورت قاطع و دقیق درباره عوامل مربوط به این حادثه نظر داد و به بررسی‌های دقیق‌تری نیاز است. اما در پیگیری‌های صورت‌گرفته و گزارش‌هایی که از سازمان آتش‌نشانی شهر تهران خواستم، یک علت این حادثه، رعایت‌نکردن اصول ایمنی در ساختمان کلینیک است.

او افزود: سازمان آتش‌نشانی شهر تهران هم قبلا درباره وضعیت ایمنی ساختمان این کلینیک اخطار داده و از آنها خواسته بود تا اصول ایمنی را رعایت کنند. 

رئیس کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای شهر تهران گفت: باید بررسی کنیم که آیا اصول ایمنی و استاندارد در زمینه دپو و نگهداری کپسول‌های اکسیژن در این کلینیک رعایت شده بود یا خیر.

گزارشات حاکی از آن است که اجساد قربانیان به مرکز پزشکی قانونی در کهریزک منتقل شده و بیشتر آنها با مراجعه بستگان فوت‌شدگان شناسایی شده‌اند. پزشکی قانونی علت اولیه مرگ را خفگی اعلام کرده و بعد از انجام بررسی‌های دقیق اجساد به بستگان تحویل داده خواهد شد. تیم ویژه‌ای در دادسرای جنایی تهران نیز کار بازجویی از متهمان را آغاز کرده‌اند. هنوز از گفته‌های متهمان خبری منتشر نشده و بازپرس هرگونه اظهارنظر در این زمینه را به بعد از بازجویی از متهمان موکول کرده ‌است.

شماری از جان باختگان حادثه آتش سوزی کلینیک شمال تهران