زندگی نامه اردشیر بابکان بنیانگذار سلسله ساسانیان

اردشیر بابکان، در تسلسل شاهان محلی پارس، اردشیر پنجم ‌بوده است

چکیده ای از بیوگرافی اردشیر بابکان

نام: اردشیر یکم ساسانی

زادگاه: اصطخر، پارس

سلطنت: ۲۲۴ – ۲۴۲

جانشین: شاپور یکم

درگذشت: ۲۴۲ میلادی

دین و مذهب: مزدیسنا

بیوگرافی اردشیر بابکان

اردشیر بابکان جوان ترین پسر بابک، روحانی بلندپایهٔ نیایشگاه آناهیتا در استخر بود. استخر شهری بود که بعد از ویران شدن پارسه توسط اسکندر مقدونی، در کنار آن پدید آمده بود. بابک پسر( یا تحت الحمایهٔ) شخصی به نام ساسان بود. نام مادر اردشیر بابکان هم رودَگ بود که دختر حاکم محلی پارس بود. اردشیر بابکان از خاندان ساسان پارسی بودند و به گویشی از پارسی سخن می گفتند که با زبان پارتی( زبان فرمان روایان اشکانی) اختلاف اندکی داشت. شهریار پارس که سلسله ی اشکانیان را بر انداخت اردشیربابکان بود. جدش ساسان نام داشت که نگهبان اتشکده ناهید در شهر استخر پارس بود. اردشیر بابکان سلسله ای را که بعد از بر انداختن اشکانیان بنیاد کرد به نام جدش ساسانیان نامید.

ساسان که بر آتشکده ی آناهیتا در شهر استخر ریاست داشت، موبدی از دودمان نجبا بود. پسرش بابک در کنار دریاچه ی بختگان در شهر خیر حکومت می کرد. بابک بعد از ساسان جانشین پدرش شد و خودش را شاه خواند. اردشیر بابکان یا پاپکان بنیانگذار شاهنشاهی ساسانی بود کهدر نیایشگاه ناهید  در ۲۳ ژوئن سال ۲۲۶ میلادی تاجگذاری کرد و شاه ایران شد. همچنین ملی گرایی ایرانی بر محور آموزشهای زردشت را احیاء کرد. دیلمیان و صفویان با پیروی از روش اردشیر،  ملی گرایی ایرانی را بر محور ایراندوستی و مذهب شیعه زنده کردند.

تصرف تیسفون توسط اردشیر بابکان

اردشیر بابکان در سال ۲۲۶ میلادی شهر تیسفون را گرفت و پایتخت خود را به شهر تیسفون برد و بعد از وی شهریارانِ این خاندان تا سال ۶۵۱ بمدت ۴۲۵ سال در این شهر پادشاهی کردند و جمعا شهر تیسفون بیش از ۷۰۰ سال پایتخت ایران بود و این شهر در تاریخ ایران نظیری ندارد و هیچ کدام از شهرهای ایران مانند تیسفون در مدت ۷۰۰ سال پایتخت نبوده است، در تاریخ عالم نیز شهری که ۷ قرن تمام دورهٔ مجد و عظمت آن طول کشیده باشد، نیست. در کنار دجله نزدیک به ۱۱۰۰ سال است که در محل سابق تختگاه اردشیر بابکان و خسرو انوشیروان تپه های کوچک دور و نزدیک به یکدیگر مانند واماندگان تنها در آن صحرای بزرگ جنوب بین النهرین دیده می شود. دامنه های این تپه ها را بوته های خار پوشانده است.

شخصیت توصیفی از اردشیر بابکان، شباهت‌ بسیاری به شخصیت شاهان بزرگ تاریخ ایران دارد

لشکر کشی اردشیر بابکان به روم

اردشیر بابکان در ۲۲۸ میلادی از فرات گذشت و آهنگ روم کرد و به الکساندرسوز قیصر روم پیغام داد که« آنچه رومیها در آسیا تصرف نموده اند میراث من است و رومی ها باید به اروپا اکتفا کنند و آسیا را تخلیه کنند» الکساندرسوز فرستادگان ایران را به زندان انداخت و با سه لشگر که به ترتیب شامل آذربایجان و شوش و قلب ایران بودند، یورش برد و خودش هم سرداری و رهبری اردوی سوم را به عهده گرفت. اردشیر بابکان توانست به آسانی اردوی دوم را شکست دهد و کامروایی هایی در اردوی نخست داشت اگرچه که زمان عقب نشینی تلفات زیادی داد و به دنبال آن اردوی سوم روم هم عقب نشینی کرد.

پیامد لشکر کشی اردشیر بابکان به روم این بود که نصیبین و حران به قلمرو ایران افزوده شد. او در ادامه به طرف کشور ارمنستان رفت ولی با مقاومت خسرو شاه روبرو شد که در پایان توانست ارمنستان را تصرف کند. بعد از این نبردها فرمانروایان محلی دوره اشکانی سخت مورد تعقیب قرار گرفتند تا جاییکه اکثر آن ها به کشورهای همسایه چون هند و افغانستان فرار کردند.

کاخ اردشیر بابکان از جاهای دیدنی فیروزآباد محسوب می‌شود

دین رسمی سلسله ی ساسانیان و اردشیر بابکان 

بعد از این که اردشیر بابکان بر تخت پادشاهی نشست، دین زرتشتی را آیین رسمی ایران قرار داد و اعتقاد به ادیان دیگر را ممنوع کرد. از دانشمندان زرتشتی که در تقویت و گسترش این دین به شاهان ساسانی خدمت کرده بودند، میتوان تنسر موبد زمان اردشیر بابکان و دیگر آذربد مهراسپندان، موبد زمان شاپور اول و کرتیر موبد زمان هرمزد و بهرام اول را نام برد. به همت این موبدان در زمان ساسانیان بیست ویک نسک اوستای قدیم را به زبان پهلوی ترجمه کردند و ابن ترجمه را زند نامیدند که معنای آن تفسیر است زیرا فهم کتاب زند به دلیل وجود لغات آرام در آن دشوار بود بعد شرحی به زبان پارسی ساده بر زند نوشتند و آنرا پازند خواندند. هماهنگی دین و دولت، اساس سیاست داخلی ساسانیان بود.

اقدامات اردشیر بابکان

از مهمترین اقدامهای اردشیر بابکان میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

۱) گردآوری اوستا

۲) ایجاد پادشاهی یکپارچه و کم کردن قدرت فرمانروایان محلی

۳) رسمی کردن مزدیسنا و پیوند دین و دولت

۴) بوجوداوردن سامانه طبقه بندی شده

۵) زنده کردن قشون جاویدان داریوش بزرگ

۶) آسان گرفتن در پادفاره کردن

۷) گستراندن ۶ گونه سکه به صورت پی در پی

۸) ساخت شهرهایی مانند خره اردشیر؛به اردشیر؛بهمن اردشیر؛رامهرمز اردشیر؛هرمزد اردشیر؛بوذاردشیر؛هشت اردشیر و بتن( تن) اردشیر.

شباهت سکه‌های اردشیر بابکان با شاهان محلی پارس، گویای دلبستگی پادشاهان محلی بدان است

سنگ نگاره های اردشیر بابکان

هنر سنگ نگاری ساسانیان، که توسط اردشیر بابکان بنیان گزاری شد، تا زمان شاهنشاهی شاپور دوم رونق داشت. هنر سنگ نگاری در زمان خسرو پرویز مجددا زنده شد. سنگ نگاری های اردشیر بابکان با نمونه های باقی ماندهٔ اشکانی، آشکارا متفاوت است و قالب تاریخی تازه ای در آنان پیداست. سه سنگ نگاره ی نخست اردشیر بابکان، سبک های مختلفی دارند ولیکن سیر تکاملی روشنی را نشان نمی دهند. تنها چهارمین سنگ نگاره —یعنی تصویر دیهیم ستانی اردشیر در نقش رستم— ویژگی های مشخصی بخود دارد که مجدداً در سنگ نگاره های شاپور یکم و جانشینان او ظاهر شد.

اردشیر بابکان در تاریخ روایی- اساطیری ایران

اردشیر بابکان در تاریخ روایی ایران، همانند مردی قهرمان و جسور و دوراندیش و با حس پایمردی و حوصلهٔ فراوان نمایانده شده است. بدین ترتیب متون، وی مردی استوار و عین دست یازیدن به خشونت و سنگدلی های بسیار، پیوسته رفتاری جوانمردانه داشته و زمان نبرد، پیشاپیش با جنگاوران خویش می جنگیده است. شاهنشاه ساسانی برای جلوگیری از شورش اجتماعی،  مردم ایران را از روی نسب و خانواده شغل و سابقه ی کار طبقه بندی کرد و برای هر طبقه مقام و وظیفه ای معین داشت.

مدت فرمانروایی اردشیر بابکان

اردشیر بابکان پسر بابک، پس ازآنکه ۳۰ سال گرفتار جنگ با ملوک الطوایفی بود، ۱۴ سال و ۱۰ ماه فرمان راند. او، چهل و چهار سال و ده ماه پادشاهی کرد ولی مدت سی سال در جنگ ملوکِ طوایف بود تا همگی را برداشت و  مدت چهارده سال پادشاهی همهٔ جهان را کرد.

درگذشت اردشیر بابکان و واگذاری سلطنتش به فرزند

اردشیر بابکان در سال ۲۴۱ میلادی که ظاهراً بیش از هفتادسال از عمر او می گذشت، سلطنت را- بنا بر مشهور- به فرزندش شاپور واگذاشت و خود در حال عُزلت و گوشه گیری در ژوئیه ۲۴۱ میلادی درگذشت.

کاخ اردشیر بابکان به آتشکده‌ فیروزآباد نیز مشهور است

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش