
آشنایی با توان الکتریکی در موتورهای سهفاز
سرپوش علمی - توان الکتریکی، به زبان ساده، میزان انرژی است که از یک مدار الکتریکی به دستگاه مصرفکننده (مانند موتور) انتقال داده میشود و به شکل دیگری از انرژی مانند مکانیکی یا گرمایی تبدیل میشود. در موتورهای الکتریکی سهفاز، این انرژی برای حرکت شفت و انجام کار مکانیکی به کار گرفته میشود.
موتورهای سه فاز به دلیل راندمان بالا و توان خروجی بیشتر در بسیاری از صنایع مانند کارخانهها، کارگاههای تولیدی و سیستمهای تهویه مطبوع استفاده میشوند.
انواع توان در سیستم سه فاز
در موتورهای الکتریکی سهفاز سه نوع توان اصلی وجود دارد که در کنار هم عملکرد موتور را شکل میدهند:
۱. توان اکتیو (P) : انرژی مفید و واقعی است که برای انجام کار مصرف میشود. این توان به حرکت شفت کمک میکند و واحد آن کیلووات (kW) است.
۲. توان راکتیو (Q) : توان فرضی است که به دلیل اختلاف فاز بین ولتاژ و جریان ایجاد میشود. این توان در عملکرد مغناطیسی موتور نقش دارد و واحد آن کیلووار (kVAR) است.
۳. توان ظاهری (S) : مجموع توان اکتیو و راکتیو می باشد و نشاندهنده کل انرژی انتقالیافته از مدار است. واحد آن کیلوولتآمپر (kVA) است.
فرمول توان موتور سه فاز چیست؟
همانطور که در بالا نیز به آن اشاره کردیم برای الکتروموتور سه فاز، ۳ توان تعریف می شود که در ادامه فرمول محاسبه هر کدام از توان ها را آوردیم.

فرمول محاسبه توان اکتیو (P) الکتروموتور سه فاز
P = √3 × VL × IL × Cosφ
• P: توان موتور برحسب وات (W)
• Vl: ولتاژ خط برحسب ولت (V)
• Il: جریان خط برحسب آمپر (A)
• PF(Power Factor) :ضریب توان یا Cosφ نسبت توان واقعی به توان ظاهری است و معمولا مقداری بین ۰ تا ۱ دارد. این مقدار نشاندهنده راندمان موتور در تبدیل انرژی الکتریکی به مکانیکی است.
فرمول محاسبه توان راکتیو(Q) الکتروموتور سه فاز
Q = √3 × VL × IL × sinφ
فرمول محاسبه توان ظاهری (S) الکتروموتور سه فاز
S = √3 × VL × IL
ارتباط بین توانها
رابطه بین این توانها را میتوان با استفاده از قضیه فیثاغورث توصیف کرد:

S^2 = P^2 + Q^2
این رابطه نشان میدهد که توان ظاهری حاصل ترکیب توان اکتیو و راکتیو است.
مثال عملی:
فرض کنید یک موتور سه فاز در یک کارگاه صنعتی نصب شده است که ولتاژ ۴۰۰ ولت، جریان ۱۰ آمپر و ضریب توان ۰.۸ دارد. توان واقعی این موتور چگونه محاسبه میشود؟
P=√3×400×10×0.8= 5539 W
WP 5.539 P =
این موتور در شرایط کاری خود حدود ۵.۵ کیلووات توان مصرف میکند.
نکات مهم محاسبه توان الکتروموتورها
• اطلاعات پلاک موتور (مانند ولتاژ، جریان و ضریب توان) معمولا مبنای محاسبه قرار میگیرد.
• دقت کنید که ضریب توان بیشتر به معنای استفاده بهینهتر از انرژی است.
• برای موتورهای با اتصال ستاره یا مثلث، نحوه محاسبه مشابه است ولی مقدار جریان و ولتاژ در هر فاز تفاوت دارد.
تفاوت اتصالات ستاره و مثلث در محاسبات توان
موتورهای سهفاز میتوانند به دو صورت ستاره یا مثلث متصل شوند. نوع اتصال بر مقادیر ولتاژ و جریان تأثیر میگذارد.

در اتصال ستاره:
• ولتاژ خط (VL) برابر با ریشه دوم سه برابر ولتاژ فاز (VPh) است. (VL = √3 × VPH)
• جریان خط (IL) با جریان فاز (IPh) برابر است. (IL = IPH)
در اتصال مثلث:
• ولتاژ خط با ولتاژ فاز برابر است. (VL = VPH)
• جریان خط برابر با ریشه دوم سه برابر جریان فاز است. (IL = √3 × IPH)
تبدیل واحدهای توان
در صنعت، توان الکتروموتورها معمولا با واحدهای کیلووات (kW) و اسب بخار (hp) بیان میشود. هر ۱ اسب بخار معادل ۰.۷۴۵ kW است و برعکس، هر ۱ کیلووات برابر ۱.۳۴ hp است.
HP= 0.745 kw توان برحسب اسب بخار
= ۱.۳۴ hp KW توان بر حسب کیلو وات
تفاوت توان ورودی و خروجی موتور
توان ورودی: مقدار انرژیای که موتور از منبع دریافت میکند.
توان خروجی: مقدار انرژی مفیدی که موتور برای حرکت شفت ارائه میدهد.
توان محاسبهشده با این فرمولها توان ورودی به موتور است. اما توان خروجی، که روی پلاک موتور ذکر میشود، به دلیل تلفات انرژی در سیمپیچها و… کمتر است.

قیمت الکتروموتور سه فاز
قیمت الکتروموتور سه فاز به عوامل متعددی بستگی دارد که در زیر به مهمترین آنها اشاره میکنم:
• توان و ظرفیت الکتروموتور: توان خروجی (بر حسب کیلووات یا اسب بخار) یکی از اصلیترین عوامل تعیینکننده قیمت است. هرچه توان موتور بیشتر باشد، قیمت آن نیز بالاتر خواهد بود.
• دور موتور (RPM): سرعت چرخش موتور، که معمولا با واحد دور بر دقیقه (RPM) مشخص میشود، میتواند بر قیمت تأثیر بگذارد. موتورهای با سرعتهای خاص یا سفارشی معمولا گرانتر هستند.
• برند و کشور سازنده: برندهای معتبر و شناختهشده (مانند ABB، Siemens، یا برندهای ایرانی) و همچنین کشور سازنده (اروپایی، چینی یا داخلی) تأثیر قابلتوجهی بر قیمت دارند. معمولاً محصولات اروپایی گرانتر هستند.
• نوع و طراحی بدنه: جنس بدنه (چدنی یا آلومینیومی) و طراحی آن (مقاومت در برابر آب و گرد و غبار) میتواند قیمت را تحت تأثیر قرار دهد. موتورهای مقاومتر برای شرایط سخت محیطی، گرانتر هستند.
• کلاس حفاظتی (IP): درجه حفاظت (IP) که میزان مقاومت موتور در برابر عوامل محیطی مانند آب و گرد و غبار را نشان میدهد، بر قیمت تأثیرگذار است. موتورهای با کلاس حفاظتی بالاتر معمولا گرانتر هستند.
• بهرهوری انرژی (Efficiency): موتورهایی با راندمان بالا مانند IE2، IE3، و IE4 که مصرف انرژی کمتری دارند، به دلیل فناوری پیشرفتهتر، قیمت بالاتری دارند.
• نوع کاربرد و ویژگیهای خاص: موتورهای خاص برای صنایع خاص (مانند صنایع نفت و گاز، غذایی یا دریایی) با ویژگیهایی مانند ضد انفجار بودن یا توانایی کار در دماهای بالا یا پایین، قیمت بیشتری دارند.
• نوع اتصال و نحوه نصب: نوع نصب (فلنجی، پایهدار یا ترکیبی) و نوع اتصال به شبکه نیز میتواند بر قیمت تأثیرگذار باشد.
• وضعیت بازار و نرخ ارز: برای موتورهای وارداتی، نرخ ارز و شرایط بازار تأثیر زیادی بر قیمت نهایی دارند.
• گارانتی و خدمات پس از فروش: موتورهایی که گارانتی طولانیتر یا خدمات پس از فروش بهتری ارائه میدهند، معمولاً گرانتر هستند.
برای کسب اطلاع از به روزترین و آخرین قیمت الکتروموتور سه فاز می توانید با کارشناسان فروشگاه تخصصی شهباز موتور تماس بگیرید یا به سایت مجموعه مراجعه کنید.
فرمول توان الکتروموتور تک فاز
برای موتورهای تک فاز، فرمول توان سادهتر است:
P = V × I × PF
• P: توان برحسب وات
• V: ولتاژ برحسب ولت
• I: جریان برحسب آمپر
• PF: ضریب توان

مثال مقایسهای:
فرض کنید دو موتور تک فاز و سه فاز با توانهای مشابه دارید. موتور تک فاز برای رسیدن به همان توان، جریان بیشتری مصرف میکند که باعث افزایش اتلاف انرژی حرارتی و کاهش راندمان میشود.
مقایسه موتورهای تک فاز و سه فاز

یکی از سوالات رایج این است که چرا موتورهای سه فاز به موتورهای تک فاز ترجیح داده میشوند. در جدول زیر تفاوتهای کلیدی این دو موتور را مشاهده می کنید:

از مهم ترین مزیتهای موتور سه فاز می توان به کارایی بالا در بارهای سنگین و راندمان بیشتر در تبدیل انرژی اشاره کرد.
سوالات متداول درباره توان موتورهای الکتریکی
چرا ضریب توان مهم است؟
ضریب توان نشاندهنده کیفیت عملکرد موتور است. هرچه این مقدار به ۱ نزدیکتر باشد، راندمان موتور بالاتر است.
آیا توان اسمی همیشه برابر توان واقعی است؟
خیر، توان اسمی موتور معمولا توان ماکزیمم آن است و توان واقعی بسته به شرایط کاری ممکن است کمتر باشد.
چگونه میتوان توان موتور را بهینه کرد؟
• استفاده از تجهیزات باکیفیت
• تعمیر و نگهداری منظم
• بهینهسازی بار متصل به موتور
جمعبندی
در این مقاله، با فرمول محاسبه توان الکتروموتور سه فاز آشنا شدید و تفاوت آن با موتورهای تک فاز را بررسی کردید. فهم این مفاهیم به شما کمک میکند تا موتور مناسبی انتخاب کرده و راندمان سیستمهای صنعتی خود را بهبود دهید.
برای اطلاعات بیشتر یا مشاوره در مورد انتخاب موتور مناسب، می توانید با تیم پشتیبانی و فروش شهباز موتور ارتباط بگیرید تا شما را در این زمینه راهنمایی کنند.
- 9
- 5