زندگینامه ابوطالب بن عبدالمطلب پدر امام علی (ع)

ابوطالب بن عبدالمطلب

چکیده بیوگرافی ابوطالب بن عبدالمطلب

نام کامل: عبدمناف بن عَبْدُالمُطَّلِب 

تاریخ تولد: ۳۵ پیش از عام‌الفیل

محل تولد: مکه

دیگر نام ها: عبدالمطلب، عبدالمناف، عمران

دلیل شهرت: رئیس قبیله بنی هاشم، پدر امام علی (ع)، عمو و حامی حضرت محمد (ص)

درگذشت: سال دهم بعثت

آرامگاه: مکه در گورستان ابوطالب

بیوگرافی ابوطالب بن عبدالمطلب

زندگینامه ابوطالب بن عبدالمطلب

عبدمناف بن عبدالمطلب بن هاشم که با نام های دیگری از جمله عبدالمناف و عمران، همچنین کنیه ابوطالب شناخته می شود در سال ۳۵ پیش از عام الفیل در مکه به دنیا آمد. پدرش رئیس قبیله و از جمله بزرگان مکه محسوب می شد. 

عبدالله پدر حضرت محمد و ابوطالب از یک مادر به دنیا آمدند که فاطمه بنت عمرو بن عائذ بن عمران از قبیله مخزوم بود.

ابوطالب بن عبدالمطلب و سرپرستی پیامبر

بعد از مرگ عبدالمطلب، کفالت حضرت محمد برعهده ابوطالب گذاشته شد، در آن زمان پیامبر تنها هشت سال سن داشت و بنا به توصیه عبدالمطلب، ابوطالب عهده دار این سرپرستی شد. 

براساس آنچه عنوان می شود، عبدالمطلب سرپرستی محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را به فرزند بزرگش زبیر وانهاد و پس از درگذشت او ابوطالب عهده‌دار این مهم شد. البته باید اشاره کرد که زبیر در حلف الفضول حاضر بود و محمد در این زمان تنها ۲۰ سال سن داشت، براساس گزارش های انجام شده درگذشت زبیر در کودکی رسول خدا صحیح به نظر نمی رسد. به همین دلیل گزارشات نیز تایید می کنند که از ابتدا سرپرستی محمد برعلیه ابوطالب گذاشته شده است. 

ابوطالب به عنوان سرپرست حضرت محمد (ص) توجه بسیار زیادی به ایشان داشتند و حتی بیشتر از سایر فرزندانش مورد توجه و محبت ایشان بود. بهترین غذا برای ایشان فراهم و بستری در کنار خود قرار می داد، همچنین همواره ایشان را همراه خود در مجالس می برد. 

ابوطالب در سفرهای تجاری نیز حضرت محمد را با خود می‌برد. ملاقات بحیرای راهب با محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و توصیه راهب به ابوطالب درباره وی، در یکی از همین سفرها گزارش شده است.

زندگینامه ابوطالب بن عبدالمطلب

خصائص اخلاقی ابوطالب بن عبدالمطلب

براساس حدیثی که از امام علی (ع) روایت شده است، ابوطالب حتی زمان تهی دستی نیز سرور قبیله ابوقریش بود، بعد از ابوطالب هیچ تهی دست دیگری بر قبلیه قریش ریاست نکرده بود. بزرگ منشی ایشان همواره زبانزد اطرافیان بود و درایت و نفوذ وی در بین گروه قریش و تیره های مختلف نیز وی را مورد داوری و ستیز ثرار می داد. 

از ابوطالب به عنوان باعث و بانی سنت سوگند در شهادت برای اولیای دم اسم برده شده، این سنت در اسلام نیز ادامه داشته است، پیامبر اکرم هم همینطور موضوع را قبول کرد، او در سخاوت زبانزد بود و هنگام اطعام او کسی دیگر اطعام نمی‌کرد. وی شاعری توانا و برجسته بود.

اشعار ابوطالب در یک مجموعه جمع شده اند و در سده های نخستین اسلامی مورد توجه شاعران و ادبیان معروف بوده، به خصوص قصیده لامیه که از شهرت بسیار زیادی برخوردار است.

ابوطالب، وقار و حکمت حکما، و هیبت ملوک را داشت و به گفته اکثم‌ بن صیفی، حکیم عرب، حکمت، ریاست و حلم در ابوطالب گرد آمده بود. 

همسر و فرزندان ابوطالب بن عبدالمطلب

ریاض الانساب درباره ابوطالب به چهار پسر به نام های طالب، عقیل، جعفر و علی اشاره می کند که هرکدام از آنها اختلاف سنی ۱۰ ساله با همدیگر داشته اند. 

ابن سعد در طبقات عنوان می کند که ابوطالب چهار پسر و سه دختر داشته و همه آنها از همسرش بنت اسد بوده اند. البته در این کتاب زن دیگری به اسم عله به ابوطالب نسبت داده می شود که برایش پسری به اسم طلیق به دنیا آورده است. 

بزرگترین این فرزندان طالب است که اطلاعات دقیقی از وی گزارش نشده است و فقط ابن سعد از حضور او در جنگ بدر در برابر سپاه اسلام خبر می دهد و بعد از جنگ نیز کاملا ناپدید می شود. وی از کشته شدگان و اسیران بدر نبود، همچنین در سپاه قریش زمان بازگشت به مکه هم حضور نداشت. از طالب برای ابوطالب نسلی نمانده است. 

عقیل فرزند دوم ابوطالب است که مانند طالب در جنگ بدر شرکت کرد و اسیر آنها شد و درنهایت با فدیه آزاد شد، از ایشان فرزندان زیادی در منابع اسم برده شده است. 

جعفر یکی دیگر از فرزندان ابوطالب است که به اسم جعفر طیار شناخته می شود و ۳۲ مین مسلمان و رئیس مهاجران مسلمان به حبشه بوده است. فرزندان زیادی را به وی نسبت می دهند.

علی کوچکترین پسر ابوطالب است که از وی سه دختر ذکر دیگر گزارش شده است که اسم های آنها  ام‌هانی (هند یا فاخته)، جمانه و ام‌طالب (ریطه) است. شأن و جایگاه بنی‌هاشم سبب شد تا بر اساس فقه اسلامی، بنی‌هاشم از تصرف در صدقات منع بشوند.

بعد از اینکه حضرت محمد با خدیجه ازدواج کرد، تصمیم گرفت جهت کمک به ابوطالب، امام علی را به خانه خود آورده و بزرگ کند، عباس نیز توسط جعفر بن ابی‌طالب به خانه اش برده شد. جعفر سبحانی می گوید خدف اصلی محمد از اینکار تربیت و پروردش امام علی تحت نظر خودش بوده است. 

زمانی که امام علی ۶ ساله بود، ابوطالب دچار مشکل مالی شد؛ محمد که خود در کودکی تحت سرپرستی ابوطالب قرار گرفته بود و در این زمان سنش از ۳۰ سال گذشته بود، برای سبک کردن بار عائلهٔ وی به او پیشنهاد کرد که سرپرستی علی را او بر عهده بگیرد، ابوطالب نیز این موضوع را قبول کرد و علی از زمان کودکی به خانه حضرت محمد رفت. بنا به نوشتهٔ شریف القرشی، ابوطالب از بین پسرانش «عقیل» را مقدم می‌داشت. 

ابوطالب بن عبدالمطلب در کنار پیامبر اکرم

درگذشت و آرامگاه ابوطالب بن عبدالمطلب

درگذشت ابوطالب را به سال ۱۰ بعثت نسبت می دهند در این زمان وی در سن هشتاد تا نود سالگی قرار داشت، البته گزارش های دیگری نیز وجود دارد که می گوید وی تا سن ۹۰ سالگی زنده بوده است. درباره زمان درگذشت ابوطالب اختلافاتی گزارش نشده است و منابع فقط در پس و پیش بودن درگذشت ابوطالب و خدیجه اختلاف وجود دارد. 

ابوطالب مدتی بعد از پایان محاصره اقتصادی مسلمانان توسط قریش و در ماه های  ذیقعده یا شوال از دنیا رفت، واقدی گزارش می کند که ابوطالب در سال ۱۰ هجری قمری از دنیا رفته است، همچنین در سیره حلبی و تاریخ الخمیس عنوان شده است که ابوطالب در بستر بیماری قرار داشته است و به حمایت و پیروی محمد سفارش کرد که تبعیت از محمد مایه سعادتمندی است. 

آرامگاه ابوطالب بن عبدالمطلب

 به گزارش ابن‌هشام در سیره خویش، محمد پس از درگذشت ابوطالب، در توصیف او گفت: «مصیبتی که قریش بر من در هنگام دعوت به اسلام بر من روا داشتند، کمتر از مصیبت از دست دادن ابوطالب بود، ابوطالب در جریان دعوتم، بازو و نگهدار من بود و تا زمانی که ابوطالب زنده بود، قریشیان نمی‌توانستند مرا اذیت کنند.»

زمانی که ابوطالب به عنوان رهبر خاندان بنی هاشم از دنیا رفت، رهبری به ابولهب واگذار شد که دشمن دیرینه محمد محسوب می شد. پس از مرگ او، فرزندش علی دستور داد تا به جایش حج به جا آورند.

ابن ابی‌الحدید معتزلی گزارش می کند، زمانی که خبر درگذشت ابوطالب به محمد رسید، وی بسیار گریه کرد و به حضرت علی دستور داد تا ایشان را غسل کرده کفن کند و سپس به خاک بسپارد، ایشان همچنین برای ابوطالب درخواست مغفرت کرد.

شبیه روایت عنوان شده را واقدی نیز از ابن سعد گزارش می کند، این گزارش با کمی تفاوت در منابعی چون تفسیر علی بن ابراهیم، امالی صدوق، فصول المختار، تذکرة الخواص، سیره حلبیه، طبقات کبری، تاریخ بغداد، بدایة و النهایه و طرائف گزارش شده‌است. او را همچون پدرش عبدالمطلب در منطقه حجون مکه به خاک سپردند که امروزه نزد ایرانیان به قبرستان ابوطالب مشهور است.

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش