به گزارش جام جم آنلاین، یکی از تاثیرات بسیار مهم حرکت و درگیری اجسام با یکدیگر ایجاد اصطکاک است. هرچند به وجود آمدن اصطکاک در مواردی مانند روشن کردن آتش در دوران غارنشینی انسان‌های نخستین امری دلخواه و دوست‌داشتنی به شمار می‌رفت، اما وجود این مساله زمانی اثر منفی خود را نشان می‌دهد که ما با قطعات حساس و درهم پیچیده‌‌ای روبه‌رو هستیم که در کنار یکدیگر موتور یک خودرو را به وجود آورده‌اند.
نزدیکی زیاد قطعات فولادی به هم که گاه تا اندازه‌های میلی‌متری می‌رسند از یک‌سو و سرعت فعالیت بسیار زیاد آنها در محیطی بسته به نام بلوکه موتور از سوی دیگر لزوم وجود مایعی را که در سریع‌ترین زمان ممکن بین اجزای تشکیل‌دهنده موتور قرار گرفته و وظیفه روانکاری را در این مجموعه به عهده بگیرد بیش از پیش ضروری می‌نمایاند.
روغن موتور از ترکیب روغن پایه نفتی به اضافه افزودنی‌ها به دست می‌آید و وظایف مهمی دارد که عبارتند از: روانکاری (کاهش‌دهنده اصطکاک بین قطعات)، کاهش سایش قطعات موتور، شست‌و‌شوی داخل موتور و تمیز نگهداشتن قطعات داخل موتور از دوده و ترکیبات حاصل از تجزیه روغن و رسوبات بین قطعات، آب‌بندی کامل بین سیلندر و پیستون، خنک‌نمودن قطعات داخلی موتور، کارکرد بهینه قطعات متحرک موتور در دماهای مختلف و محافظت قطعات موتور در مقابل خوردگی و ضربه‌گیری؛ تمام اینها یعنی آب حیات یک خودرو!
طبیعی است با توجه به ترکیب گفته شده درخصوص ساختار روغن موتور، کیفیت آن را وابسته به افزودنی‌های آن بدانیم.
نقش مواد افزودنی اصلی به روغن موتور:
۱) مواد افزودنی بالا برنده شاخص گرانروی به جریان روغن موتور کمک می‌کند.
۲) مواد ضد اکسیداسیون از اکسیداسیون روغن و در نهایت تشکیل لجن جلوگیری می‌کند.
۳) مواد صابونی (پاک‌کننده) برای پاکیزه نگهداشتن موتور استفاده می‌شود، چون آلودگی‌های مختلف را در حالت معلق نگه می‌دارد و مانع از ته‌نشین شدن آنها روی قطعات موتور می‌شود.
۴) مواد ضد‌خوردگی
۵) مواد ضد‌زنگ
۶) مواد ضد‌کف کردن روغن
۷) مواد کاهش‌دهنده اصطکاک
انواع روغن موتور
الف) مینرال: روغنی است که بر پایه نفت خام ساخته می‌شود و سال‌هاست در خودروها به کار می‌رود.
ب) سنتتیک: روغنی است که از ترکیبات شیمیایی یا پلیمراسیون هیدروکربن‌ها تولید می‌شود، نه از تصفیه نفت خام. این نوع روغن اولین بار در موتورهای جت به کار گرفته شد و به دلیل مزایایی که نسبت به نوع مینرال داراست، در سالیان اخیر مصرف آن در خودروها نیز فزونی یافته است.
برخی مزایای این روغن عبارت است از: کاهش مصرف روغن به دلیل عمر بیشتر آن، غیرخورنده و غیرسمی بودن، تبخیرشوندگی پایین، دمای سوختن بالا، مقاومت در برابر اکسیداسیون بالا، دارا بودن شاخص ویسکوزیته بالا به صورت طبیعی (عکس‌العمل سریع در مقابل تغییرات دما)، کاهش مصرف سوخت تا ۲.۴ درصد و نقطه روان شدن پایین. بااین وجود، یکی از معایب این نوع روغن را می‌توان قیمت بالای آنها و عدم تطابق کامل با موتورهای دارای تکنولوژی قدیمی دانست.
ج) نیمه سنتتیک: مخلوطی است از روغن سنتتیک و مینرال (ارگانیک). این نوع روغن کیفیت روغن‌های سنتتیک را ندارد، اما در شرایط سخت نظیر دماهای بالا یا بار زیاد، عملکرد بهتری نسبت به نوع مینرال از خود نشان می‌دهد و بیشتر در وانت‌ها و SUVها مصرف می‌شود و قیمت آن نیز کمی بیشتر از مینرال‌هاست.
موارد مهم در انتخاب روغن موتور
۱) از روغن فله به هیچ وجه استفاده نکنیم.
۲) گرانروی آن را مد نظر داشته باشیم. (کتابچه اتومبیل)
۳) کیفیت مناسب خودرو را انتخاب کنیم. (کتابچه اتومبیل)
۴) و مهم‌تر از همه این‌که همیشه از یک نوع روغن موتور و یک شرکت معتبر استفاده شود، چون فرمول شیمیایی مواد افزودنی شرکت‌ها متفاوت بوده و در تخلیه روغن کهنه مقداری از آن داخل موتور باقی می‌ماند اگر نوع روغن تغییر کند تاثیر نامطلوبی بر روغن (از نظر انجام وظایف) خواهد داشت.
چرا روغن موتور باید تعویض شود؟
شاید به دفعات شنیده یا خوانده باشید که روغن موتور را در هر ۵۰۰۰ تا ۱۰ هزار کیلومتر یا بیشتر باید تعویض کرد.دلیل ذکر این اعداد برای کارکرد روغن چیست و چرا برای روغن‌های مختلف متفاوت است؟ روغن از زمان شروع به کار موتور در معرض اکسیده‌شدن و تجزیه حرارتی قرار گرفته و روغن پایه آن آلوده شده و از کیفیت آن کاسته می‌شود و همچنین مواد افزودنی استاندارد آن نظیر مواد افزودنی پاک‌کننده نیز مصرف می‌شود. در این حالت خاصیت روانکاری، پاک‌کنندگی و جذب ذرات معلق و ناخالصی‌ها کاهش می‌یابد.
سیاه شدن روغن موتور؟
این تصور که سیاه شدن روغن نشانه خراب شدن و پایین آمدن کیفیت آن است، صحیح نیست. اگر در موتور خودرو روغن پس از مدتی تغییر رنگ ندهد و اصطلاحا سیاه نشود، باید در سریع‌ترین زمان آن را تعویض کرد زیرا سیاه شدن روغن به علت خاصیت پاک‌کنندگی دوده ناشی از احتراق و جذب ذرات معلق و ناخالصی روغن موتور است. در غیر این صورت، ذرات ناخالصی و دوده روی قطعات متحرک موتور رسوب کرده و باعث جلوگیری از انتقال حرارت، ساییدگی زودرس قطعات، روغن‌سوزی، کاهش راندمان و توان موتور می‌شود.
عوامل موثر در زمان کارکرد روغن موتور
۱) شرایط کاری موتورها، مانند رانندگی با سرعت بالا، رانندگی با بار بیش از حد استاندارد در جاده‌هایی با شیب زیاد، درجا کار کردن زیاد موتور در ترافیک‌های سنگین، رانندگی با سرعت بالا در هوای سرد قبل از گرم شدن روغن موتور، خاموش و روشن نمودن موتور به دفعات زیاد در هوای سرد و رانندگی در جاده‌های خاکی و گرد و غبار به مدت طولانی.
۲) کیفیت احتراق موتور (تنظیم به موقع موتور و رفع ایرادات برقی و سوخت‌رسانی)
۳) کیفیت روغن موتور و سوخت مصرفی
۴) کیفیت فیلترهای هوا و روغن و تعویض به‌موقع آنها
سوخت و روغن موتور
در سال‌های گذشته سربی که برای احتراق بهتر به بنزین اضافه می‌شد، پس از ورود به روغن موتور باعث اکسیده‌شدن سریع‌تر روغن و افت کیفیت روغن می‌گردید که خوشبختانه در حال حاضر این عنصر حذف شده است.
بنزین با اکتان پایین به دلیل ایجاد احتراق ناقص باعث اضافه شدن دوده به روغن می‌شود که این موضوع نیز باعث کاهش خاصیت روانکاری روغن می‌شود. استفاده از بنزین‌های سوپر متناسب با تکنولوژی موتور، این مشکل را تا حد زیادی بر طرف می‌کند.
تعویض روغن موتور
با پیشرفت تکنولوژی ساخت موتورها، شرایط کارکرد موتور از لحاظ افزایش دور، نسبت تراکم بالا، دمای احتراق بیشتر، فشار زیادتر به یاتاقان‌های ثابت و متحرک بیشتر شده است.
به همین خاطر سازندگان روغن موتور را بر آن داشته تا روغن‌هایی متناسب با تکنولوژی موتورها یا زمان تعویض بیشتر تولید نمایند. امروزه با توجه به استانداردهای زیست‌محیطی، تبخیر و کاهش سطح روغن موتور محدود شده و سرریز روغن به منظور تامین کسری روغن موتور نیز کاهش یافته است.
از آنجا که در بازار انواع روغن‌ها با درجات و کیفیت‌های مختلف موجود است، پیشنهاد می‌شود با رجوع به دستورالعمل کارخانه سازنده خودرو، نسبت به استفاده از روغن توصیه شده و تعویض به موقع آن با توجه به نکات بیان شده اقدام کرد.
انتخاب روغن موتور مناسب
برای انتخاب یک روغن موتور خوب، عوامل و پارامترهای مختلفی باید مدنظر قرار گیرد. یک روغن موتور مرغوب، دارای گرانروی مناسب و ضریب اصطکاک بسیار پایین بوده و توانایی روانکاری بخش‌های مختلف و قطعات متحرک موتور را داراست. ضمنا روغن موتور علاوه بر سازگاری با ترکیبات پلیمری موجود باید دارای اثرات بازدارندگی خوبی در مقابل زنگ زدگی، خوردگی، اکسیداسیون و سایش باشد.
پایه گرانروی روغن: ویسکوزیته یا گرانروی، مقاومت سیال در مقابل جاری شدن است. از لحاظ گرانروی، روغن‌ها به دو بخش تقسیم می‌شوند.
الف) روغن‌های تک درجه‌ای: روغنی است که فقط توانایی کار در دمای بالا یا در دمای پایین را دارد.
ب) روغن‌های چند درجه‌ای یا چهار فصل: روغن‌هایی که به چهار فصل معروف هستند، توانایی کار در دمای بالا و پایین را همزمان دارا هستند.
محمدرضا نجفی شاهکوهی
- 11
- 3
