همه می‌دانند که خودروها هر چندوقت یک‌بار نیاز به سرویس‌های دوره‌ای و تعویض لوازم مصرفی دارند. یکی‌از آشناترین موارد فهرست لوازم مصرفی خودرو روغن موتور است که برای سرویس دوره‌ای آن به تعویض روغنی مراجعه می‌کنیم. اما آیا ماشین فقط با تعویض همین یک روغن به کار خود ادامه می‌دهد؟ طبیعتا خیر. قطعات فراوان کوچک و بزرگی که در بخش‌های دیگر خودرو فعالیت می‌کنند نیز در بعضی از قسمت‌ها نیاز به روغن دارند. به‌طور کلی از فهرست انواع روغن ماشین می‌توانیم روغن موتور، روغن ترمز، روغن گیربکس و روغن فرمان را نام ببریم. در ادامه می‌خوانیم که کاربرد انواع روغن ماشین چیست و زمان تعویض هرکدام چگونه است.
انواع روغن ماشین کدام است؟
دستگاه‌ها و سیستم‌های مکانیکی مثل ماشین شامل قطعات فراوانی‌اند که در کنار هم بی‌هیچ مشکلی باید برای مدت طولانی کار کنند. چینش قطعات مختلف خودرو در بعضی‌از قسمت‌ها به‌گونه‌ای است که باهم در تماس‌اند و برخورد و سایش دارند. کاربرد اصلی انواع روغن ماشین این است که با روانکاری این قطعات از اصطکاک بین آن‌ها بکاهند. البته که انواع روغن خودرو کاربردهای دیگری هم دارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم. انواع مختلف روغن ماشین عبارت‌اند از:
- روغن موتور
- روغن ترمز
- روغن گیربکس
- روغن فرمان
روغن موتور
اصلی‌ترین وظیفه روغن موتور کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک موتور است. اما کاربرد روغن موتور فقط محدود به روانکاری نیست. روغن موتور با حرکت از میان قطعات مختلف موتور گرمای آن‌ها را جذب کرده و به بیرون از موتور منتقل می‌کند. وظیفه دیگر روغن موتور پاک‌کردن این قطعات از هرگونه آلودگی است که ممکن است در این مسیر وجود داشته باشد.
انواع روغن موتور خودرو
روغن موتور به‌عنوان مهمترین مایع در فهرست انواع روغن ماشین بر اساس فاکتورهای مختلفی دسته‌بندی می‌شود. درجه گرانروی، استاندارد سطح کیفی و ساختار روغن از مهمترین مشخصات هر روغن موتور هستند.لیست انواع روغن موتور مناسب خودرو عبارتند از: :
- روغن مینرال: به این روغن‌ها روغن پایه معدنی یا ارگانیک نیز گفته می‌شود. روغن مینرال از نفت خام تهیه می‌شود و فاقد مواد افزودنی مصنوعی است. این نوع روغن ارزان‌تر از دو نوع دیگر است.
- روغن نیمه سنتتیک: روغن موتور نیمه سنتتیک درواقع ترکیبی از روغن مینرال و مواد افزودنی مصنوعی است. این مواد افزودنی باعث می‌شوند که روغن در شرایط دمایی مختلف عملکرد خوبی داشته باشد.
- روغن تمام سنتتیک: این نوع روغن به‌طور کامل از مواد مصنوعی و شیمیایی ساخته می‌شود و افزودنی‌های مختلفی نیز دارد. بهترین عملکرد در میان انواع روغن موتور مربوط به روغن تمام سنتتیک است که بالاترین قیمت را هم دارد.
زمان تعویض روغن موتور
بازه تعویض روغن موتور برای ماشین‌های مختلف ممکن است باهم تفاوت داشته باشد. توجه کنید که پس‌از حدود ۶ ماه رانندگی حتی اگر کارکرد ماشین به بازه مورد نظر نرسید هم باید روغن موتور را مورد بررسی قرار دهید. زمان تعویض روغن موتور برای انواع خودرو این‌چنین است:
- خودروهای داخلی قدیمی: بین ۵ تا ۷ هزار کیلومتر کارکرد
- خودروهای داخلی جدید: ۵ تا ۱۰ هزار کیلومتر کارکرد
- خودروهای خارجی جدید: ۱۰ هزار کیلومتر کارکرد یا بیشتر
تشخیص کیفیت روغن موتور
یکی‌از مهمترین معیارها برای تشخیص کیفیت روغن موتور درجه‌بندی انجمن نفت آمریکا یا همان استاندارد API است که سطح کیفیت یک روغن موتور را با یک ترکیب دو حرفی نشان می‌دهد. درجه‌بندی استاندارد روغن موتور بر این اساس از درجه SA شروع می‌شود و تا درجه SN ادامه پیدا می‌کند. توجه داشته باشید که درجه‌های کیفی SA تا SH تقریبا همگی منسوخ شده‌اند. بنابراین درحال حاضر درجه‌بندی‌ها از معمولی‌ترین تا بهترین سطح به‌ترتیب عبارت‌اند از SJ، SL، SM و SN.
روغن ترمز
با فشاردادن پدال ترمز، این روغن ترمز است که در سیستم هیدرولیک ترمز، فشار را به سمت لنت‌ها هدایت می‌کند. روغن ترمز در فضای ایزوله کار می‌کند و اگر در مسیرش نشتی وجود نداشته باشد معمولا تا مدت‌ها بدون مشکل به کار خود ادامه می‌دهد. جنس روغن ترمز به گونه‌ای است که تراکم‌پذیری ناچیزی دارد و غلظت آن ثابت می‌ماند. این روغن همچنین باید این توانایی را داشته باشد که در دماهای بالای ناشی‌از ترمزگرفتن‌های شدید و پیاپی همچنان به خوبی کار کند.
انواع روغن ترمز خودرو
باتوجه به این‌که روغن ترمز باید توانایی این را داشته باشد که در دماهای بالا نیز غلظت خود را حفظ کند، مهمترین معیار یک روغن ترمز دمای جوش آن است. انواع روغن ترمز را بر این اساس به سه دسته تقسیم می‌کنند.
- روغن ترمز DOT3: این روغن ترمز بر پایه گلیکول است و یکی‌از پرفروش‌ترین انواع روغن ترمز برای خودروهایی با ترمز ABS به‌حساب می‌آید. نقطه جوش روغن ترمز DOT3 به مرور زمان کاهش می‌یابد و همچنین درصورتی‌که به‌موقع تعویض نشود خاصیت خوردگی پیدا می‌کند.
- روغن ترمز DOT4: این روغن نیز مانند روغن ترمز DOT3 مناسب ترمزهای ABS است و بر پایه گلیکول ساخته می‌شود. نقطه جوش روغن ترمز DOT4 از روغن DOT3 بیشتر است.
- روغن ترمز DOT5: این روغن بر پایه سیلیکون است و برای خودروهای سبک و سنگین که به فناوری ABS مجهز نیستند مناسب است. نقطه جوش این روغن ترمز از دو نوع دیگر بالاتر است.
زمان تعویض روغن ترمز
بازه زمانی تعویض روغن ترمز را حدود دو سال تعیین می‌کنند. نوع روغن، نحوه رانندگی و شرایط آب‌وهوایی بدون‌شک بر این بازه تاثیر می‌گذارند. به‌صورت تقریبی زمان تعویض روغن ترمز برای ماشین‌های قدیمی‌تر بین ۴۰ تا ۵۰ هزار کیلومتر و برای ماشین‌های جدیدتر حدود ۶۰ هزار کیلومتر کارکرد خودرو است. جدا از این بازه زمانی، نشانه‌های زمان تعویض روغن ترمز این‌ها هستند:
- نرم‌شدن و اسفنجی‌شدن پدال ترمز
- ضعیف‌شدن قدرت ترمزگیری خودرو
- روشن‌شدن چراغ ABS پشت آمپر
- سروصدای عجیب هنگام ترمزگیری
روغن گیربکس
وظیفه اصلی روغن گیربکس یا روغن واسکازین روانکاری قطعات ریز و درشت جعبه دنده است. روغن گیربکس به‌طور کلی حتی در دماهای پایین نیز گرانروی کمی دارد و با آلیاژهای مختلف به‌کاررفته در جعبه دنده سازگاری دارد. از روغن گیربکس هم در جعبه دنده‌های دستی استفاده می‌شود و هم در جعبه دنده‌های اتومات.
انواع روغن واسکازین
روغن گیربکس به‌طور کلی در دو دسته تولید می‌شود:
- روغن گیربکس MTF: این روغن گیربکس برای خودروهایی با جعبه دنده دستی استفاده می‌شود.
- روغن گیربکس ATF: این روغن گیربکس برای خودروهایی با جعبه دنده اتوماتیک استفاده می‌شود.
زمان تعویض روغن گیربکس
همانطور که گفتیم یکی دیگر از انواع روغن ماشین که باید به‌صورت دوره‌ای تعویض شود روغن گیربکس است. زمان تعویض لوازم مصرفی خودرو باتوجه به نوع ماشین متفاوت است و روغن گیربکس هم استثنا نیست. اما به‌طور میانگین بازه تعویض روغن گیربکس برای خودروهای دنده دستی حدود ۷۰ تا ۱۰۰ هزار کیلومتر کارکرد ماشین است و برای خودروهای اتوماتیک بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار کیلومتر.
تفاوت روغن گیربکس دستی و اتومات
تفاوت اصلی روغن گیربکس دستی و اتومات در درجه گرانروی آن‌هاست. روغن گیربکس اتوماتیک باتوجه به نوع قرارگیری چرخ‌دنده‌های آن گرانروی کمتری نیاز دارد و رقیق‌تر است. روغن گیربکس دستی اما غلظت بیشتری دارد و از ترکیبات متفاوتی نیز در آن استفاده می‌شود. این دو روغن گیربکس را به‌هیچ عنوان نمی‌توان به‌جای یکدیگر استفاده کرد. پس باتوجه به نوع جعبه دنده خودروتان حتما از روغن گیربکس مناسب استفاده کنید.
روغن فرمان
در خودروهایی که فرمان هیدرولیک دارند برای چرخاندن چرخ‌ها قدرت کمتری نیاز است که به فرمان خودرو وارد شود. با چرخاندن فرمان، روغن هیدرولیک فشار پمپ را به سمت چرخ‌ها منتقل می‌کند تا با فشار کمی بتوانید جهت چرخ‌های خودرو را تغییر دهید. روغن هیدرولیک یک سیال با تراکم‌پذیری صفر است و همچنین ساختارش به‌گونه‌ای است که هوا مدت زیادی در آن محبوس نمی‌ماند و به‌صورت حباب به روی سطح آن می‌آید.
انواع روغن هیدرولیک ماشین
روغن فرمان یا همان روغن هیدرولیک را می‌توان از چند نظر دسته‌بندی کرد. دسته‌بندی اول روغن هیدرولیک مربوط به ساختار آن است که می‌تواند مینرال و معدنی یا سنتتیک و مصنوعی باشد. دسته‌بندی دیگر مربوط به گرانروی آن است که برای خودروهای مختلف باید متفاوت باشد. بر اساس استاندارد ISO VG سطح گرانروی روغن فرمان را با یک عدد دو رقمی (برای مثال VG46) نشان می‌دهند که هرچه بیشتر باشد نشان‌دهنده گرانروی و غلظت بیشتر است. شما باید حتما از روغن هیدرولیک با درجه گرانروی مناسب برای خودروتان استفاده کنید.
زمان تعویض روغن فرمان
دوره تعویض روغن هیدرولیک فرمان به نوع ماشین و تکنولوژی سیستم هیدرولیک بستگی دارد و ممکن است برای برخی ماشین‌ها چندین برابر ماشین‌های دیگر باشد. به‌طور میانگین روغن هیدرولیک خودرو هر ۱ سال یا نهایتا هر ۲ سال باید بررسی شود و در صورت نیاز شارژ یا تعویض شود.
کلام آخر
همانطور که گفتیم، قطعات مختلف خودرو برای فعالیت مداوم و مسالمت‌آمیز درکنار یکدیگر نیاز به روانکاری دارند. این روانکاری در بخش‌های مختلف خودرو توسط چند روغن انجام می‌شود. انواع روغن ماشین عبارت‌اند از روغن موتور، روغن ترمز، روغن گیربکس و روغن فرمان. در این مقاله کاربرد و ساختار هرکدام از این روغن‌ها را به تفصیل توضیح دادیم و زمان تعویض انواع روغن ماشین را به شما گفتیم. آشنایی با انواع روغن ماشین و مشخصات آن‌ها به شما کمک می‌کند تا بتوانید هرچه بهتر از خودروتان مراقبت کنید.
- 14
- 5
