دولت برق را پایین‌تر از قیمت تمام شده از بخش خصوصی می‌خرد

ناترازی در صنعت برق از موضوعات مهم اقتصادی است که در فصل‌های تابستان و زمستان و با تغییر شدید آب و هوا نمایان می‌شود. در تابستان پیش‌رو مشکل این ناترازی در قطعی برق مکرر نمایان شد؛ اما باید پرسید این ناترازی چه مشکلات و محدودیت‌هایی برای صنایع ایجاد می‌کند و راه‌حل آن چیست؟

مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران چندی پیش در خصوص عبور از دوره ناترازی برق و مواجهه با کمبود برق هشدار داده بود. طبق مطالعات این مرکز حداکثر ظرفیت توان تولید برق کشور در سه سناریوی خوشبینانه، میانی و بدبینانه به ترتیب ۶۳ هزار و ۷۰۰، ۶۱ هزار و ۲۰۰ و ۵۹ هزار و ۳۰۰ مگاوات خواهد بود. این در حالی است که میزان مصرف در زمان پیک در سه سناریوی مذکور ۷۰ هزار و ۵۰۰، ۷۲ هزار و ۶۰۰ و ۷۴ هزار و ۵۰۰ مگاوات برآورد می‌شود. 

حال در صورتی که ظرفیت ذخیره حفظ کیفیت، صادرات و واردات برق از کشورهای همسایه هم در نظر گرفته شود، در خوشبینانه‌ترین حالت ۸۹۰۰ مگاوات کمبود برق در کشور اتفاق خواهد افتاد. در سناریوی میانی که احتمال وقوع آن از دو سناریوی دیگر بیشتر است این کمبود ۱۴ هزار و ۵۰۰ مگاوات خواهد بود. در حالت بدبینانه نیز کشور باید در انتظار کمبود برق ۱۷ هزار و ۳۰۰ مگاواتی باشد.

محدودیت‌های برق برای صنایع

مشترکان صنعتی، معدنی و کشاورزی را باید قربانی نهایی خاموشی و قطعی برق دانست. با توجه به برنامه مدیریت مصرف برق در سال جاری و بروز کمبود حداقل ۱۴ هزار و ۵۰۰ مگاواتی این مشترکان محدودیت ۱۰ هزار مگاواتی را تجربه خواهند کرد. البته مشترکان شبکه خانگی هم چندان از این محدودیت‌ها مصون نیستند.

هرچند تاکنون آمار دقیقی درباره خسارت قطعی برق صنایع در تابستان امسال اعلام نشده است، اما آنطور که مسئولان وزارت صمت اعلام کردند در تابستان سال گذشته به دلیل قطعی‌های نامنظم و مکرر برق صنایع بالغ بر هفت میلیارد دلار زیان کردند. با محدودیت‌های انرژی و قطعی برق در سال گذشته، چندین میلیارد دلار به شرکت‌های فولادی، سیمانی و پتروشیمی ضرر وارد شد. بر اساس آمارهای مطرح شده از سوی متولیان صنایع فولادی فقط صنعت فولاد چهار میلیارد دلار خسارت دید و از برنامه هدف‌گذاری حدود شش میلیون تن عقب افتاد.

وعده ساخت نیروگاه در لبنان

با تمام این اوصاف وزیر امور خارجه دولت سیزدهم در اردیبهشت امسال به همتای لبنانی خود گفت: برای حل بحران انرژی و برق در لبنان جمهوری اسلامی ایران آماده انتقال تجربیات خود در زمینه احداث و راه‌اندازی نیروگاه برق و نیز تعمیر و نگهداری در این حوزه است.

حسین  امیرعبداللهیان افزود: دولت سیزدهم پیشنهادهای خود را در این باره مطرح کرده است؛ حال این موضوع نیازمند اتخاذ تصمیم در هیأت وزیران است. هر زمان که هیأت وزیران تصمیم بگیرد ایران آمادگی دارد نسبت به اعزام نیروهای فنی و مهندسی خود و ایجاد نیروگاه‌هایی به حجم ۲۰۰۰ مگاوات برق در لبنان اقدام کند. این ادعاها دقیقا بعد از مانور تبلیغاتی دولت برای زمستان سخت اروپا که زمستان ۱۴۰۱ را برای شهروندان ایران سخت‌تر کرد؛ با واکنش‌های تندی نیز مواجه شد که چطور در آستانه فصل گرما که ایران خود درگیر ناترازی جدی برق بوده قرار است که برق و حوزه انرژی لبنان تامین شود؟

مشکلات بخش خصوصی در صنعت برق

عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی در گفت‌وگو با توسعه ایرانی در این خصوص تصریح کرد: بخش خصوصی توانایی تولید برق را دارد، اما در طول این سال‌ها مورد بی‌توجهی قرار گرفته مثلا دولت مطالبات آنها را نداده یا قصد خرید برق از آنها به قیمت نازل داشته است.

مهراد عباد در خصوص رابطه ناترازی برق و صنایع مطرح کرد: صنایع اولین جایی است که قربانی ناترازی برق و دچار خاموشی می‌شود. در قانون وظیفه تامین انرژی مورد نیاز بخش خصوصی به عهده دولت است که دولت به آن بی‌توجه است. شاید با قطع برق خانگی ضرر کمتری به اقتصاد کشور وارد شود. برای مثال ممکن است تورم کمتر شود زیرا با قطعی برق صنایع هزینه تولید همه کالاها بالا می‌رود و بسیاری از ماشین‌آلات مورد استفاده در صنایع در صورت قطع برق و وقفه در روند کار، حتی معادل یک روز طول بکشد تا دوباره فعال شوند.

او درباه راه‌حل‌های رفع ناترازی و کمبود برق تصریح کرد: قطعی برق راه مناسبی برای رفع ناترازی نیست. ما باید یک سلسله کارهای دیگر انجام بدهیم. اولین راه و ساده‌ترین راه واردات برق است. سابقا اقتصاد ایران توانایی تولید برق داخل کشور و حتی صادرات آن را داشت؛ اما اکنون بهتر است برق مورد نیاز صنایع وارد شود. راهکار دیگر در تولید بخش خصوصی است. بخش خصوصی توانایی این کار را دارد اما مورد بی‌توجهی قرار گرفته. می‌توان کاری کرد که بخش خصوصی برق مورد نیاز صنایع این بخش را تامین کند یا مثلاً برق در بورس عرضه شود و صنایع از این طریق برق بخرند. البته مهمترین کار تغییر سبد مصرف انرژی کشور است که دقیقا همین سبد باعث ناترازی برق شده است.

عباد در ادامه برای اصلاح سبد مصرفی انرژی پیشنهاد سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در انرژی‌های نو و تجدیدپذیر را داد.

این عضو اتاق بازرگانی ایران در خصوص نقش بخش خصوصی در صنعت برق کشور افزود: با شرایط موجود صنعت برق برای سرمایه‌گذاران جذابیت ندارد و سرمایه‌گذاران پیشین نیز از کار خود پشیمانند. تا قیمت‌گذاری دستوری در برق وجود دارد امکان ایجاد جذابیت برای آن موجود نیست. اگر قیمت برق آزاد شود و بازار رقابتی برای آن شکل بگیرد، مسلما بخش خصوصی انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری پیدا می‌کند. دولت باید بستر عادلانه برای صنعت برق ایجاد کند. مثلا اکنون دولت برق را به قیمتی پایین‌تر از قیمت تمام شده از بخش خصوصی می‌خرد که با این شرایط و بدون زیرساخت لازم نمی‌توانیم توقع داشته باشیم بخش خصوصی برق کشور را تامین کند.

عباد در مورد زیرساخت‌های اقتصاد ایران برای ساخت نیروگاه برق تاکید کرد: در ایران توانایی تولید نیروگاه برق را داریم و بخش خصوصی هم پیش از این، نیروگاه تاسیس کرده. هرچند بستگی دارد برق به چه روشی تولید شود. عمده‌ترین روش مورد استفاده ایران سوزاندن سوخت‌های فسیلی است که تکنولوژی پیشرفته‌ای نیست و آلایندگی بسیار دارد. هرچند در ایران تکنولوژی استفاده از انرژی هسته‌ای برای تولید برق هم هست که روش بسیار خطرناکی است.

این کارشناس اقتصادی در ادامه در پاسخ به رابطه ناترازی برق داخل و تأسیس نیروگاه در لبنان بیان کرد: ساختن نیروگاه و پروژه‌های پیمانکاری در خارج ربطی به ناترازی انرژی در داخل کشور ندارد و این کار سودمندی است و باعث ارزآوری می‌شود. هرچند در حال حاضر تعداد پیمانکارانی که پروژه برون مرزی انجام دهند بسیار کم است و رتبه ما در این مورد حتی از ترکیه هم پایینتر است. خود دولت هم پروژه‌های محدودی دارد. همچنین رایزن‌های بازرگانی ما که مهمترین آن وزارت امور خارجه است بسیار ضعیف هستند و اگر پروژه‌ای قبول می‌کنند بهتر است به بخش خصوصی واگذار شود زیرا هم دولت به اندازه کافی پروژه‌های نیمه تمام در داخل کشور دارد و هم این کار باعث کمک به بخش خصوصی و پیمانکاران می‌شود. هرچند که بخش خصوصی در اجرای پروژه‌های پیمانکاری در خارج به دلیل تحریم‌ها و نقل و انتقال پول مشکل دارد.

پس توسعه به چه روشی انجام می‌شود؟

ایران یک کشور در حال توسعه است که بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم رشد اقتصادی در راستای دستاوردسازی مطرح و درمورد آن آمارسازی می‌شود.

باید پرسید وقتی مواد اولیه صنعت کشور که از جمله آنها برق است به چنین روشی تهیه می‌شود و سایر مواد اولیه صنایع بزرگ کشور یا مورد حمایت قرار نمی‌گیرند و یا در تامینشان هزار اما و اگر مطرح می‌شود؛ پس رشد و توسعه صنعتی کشور از چه طریقی قرار است انجام شود؟

رامتین موثق