روزنامه توسعه ایرانی نوشت: یک استاد دانشگاه با اشاره به وقوع سیلاب در هفته‌های اخیر در مناطق شمالی کشور و فوت چند نفر از هموطنان گفت: «هنگامی که درختان برداشته می‌شوند، باران فرصت جذب در خاک نمی‌یابد و به رودخانه‌ها و نهرها می‌ریزد و رواناب افزایش می‌یابد. این حالتی است که در سیلاب‌های مکرر در زیرآب، کجور و ناحیه ساحلی دریای مازندران در هفته اول تیر ۱۴۰۳ رخ داد. جنگل‌زدایی همچنین منجر به طوفان‌های مکرر در مناطق ساحلی می‌شود که خطر سیلاب را افزایش می‌دهد و بدین ترتیب به سیلابِ منجر به خسارات و تلفات بیشتر می‌انجامد.»
در هفته‌های اخیر سازمان هواشناسی با صدور هشدار نارنجی خبر از وقوع تغییرات آب و هوایی ناگهانی در برخی از مناطق می‌دهد. تغییراتی که ناگهانی است و در مدت زمان کوتاهی تبدیل به بارش‌های سیل‌آسا شده و وقوع سیلاب را به همراه دارد. سیلاب‌هایی که نه تنها به جان طبیعت زخمی بلکه به جان انسان ها هم می‌افتد و هر آنچه هست را با خود برده و به نیست تبدیل می‌کند.
یکی از این هشدارهای نارنجی سازمان هواشناسی در روزهای میانی هفته گذشته برای منطقه فیروزکوه صادر شد و در پی آن با بارش شدید باران سیلاب در این منطقه باعث مسدود شدن جاده فیروزکوه شده و خسارات مالی فراوانی برجای گذاشت. همچنین به گفته رئیس سازمان امداد و نجات از یکم تا نهم تیرماه به دلیل وقوع سیلاب در مناطق مختلف کشور از جمله کلیبر در استان اردبیل و رودبار و سووادکوه ۶ نفر از هموطنان جان خود را از دست داده و ۱ نفر در منطقه سوادکوه مفقود شده است.
اما تغییرات ناگهانی آب و هوا که در پی تغییر اقلیم چند سالی است گریبانگیر کشور ما شده است به تنهایی باعث بروز خسارات جانی و مالی نمی‌شود؛ بلکه دخالت انسان در طبیعت مهمترین عاملی است که باعث می‌شود این تغییرات ناگهانی منجر به وقوع سیلاب‌های مخرب شود. در همین رابطه «محمد حسن نامی»، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور گفت: «در محدوده‌ای که در فیروزکوه وقوع سیلاب داشتیم، وقتی به دامنه کوه می‌رویم مشاهده می‌کنیم که درختان بسیاری قطع و مسیر تبدیل به یک زمین کشاورزی شده است که شاید از پایین قابل مشاهده نباشد.»
به گفته وی «با توجه به اینکه این زمین‌ها به زمین کشاورزی تبدیل شده است، کشاورزان برای اینکه سطح زمین شیب‌دار است، نمی‌توانند به صورت افقی زمین را شخم بزنند و زمین به صورت عمودی شخم زده می‌شود که این کار باعث می‌شود به سرعت خاک و گل و سنگ شسته شود و به پایین بیاید.»
در واقع تغییرات اقلیمی و دخالت‌های انسان دست به دست هم داده‌اند اما در این میان، طبیعت نیز به دست‌درازی انسان بی‌توجهی نمی‌کند و این دخالت‌ها را بی‌پاسخ نمی‌گذارد که البته پاسخی هم که طبعیت می‌دهد ویرانگر و خانمان‌برانداز است.
طبق آخرین گزارش‌ها، تغییرات اقلیمی مهمترین عامل در وقوع سیلاب‌های ویرانگر در جهان محسوب می‌شوند. به طور کلی، تغییرات اقلیمی در ایران نه تنها نگران‌کننده است بلکه تأثیرات آن بر کشور ما به مراتب شدیدتر از حد معمول است. در طول ۳۰ سال گذشته، این تغییرات بیشتر از میانگین جهانی بوده است و همچنان ادامه دارد. افزایش دما، کاهش بارش‌ها، خشکسالی‌های متوالی، تأثیرات منفی بر منابع آبی، کشاورزی، جنگل‌ها و نواحی ساحلی از جمله عوارض آن است. برای مقابله با این چالش، تحقیقات و سرمایه‌گذاری گسترده در راستای کاهش سرعت تغییرات اقلیمی ضروری است.
نقش تجاوز به حریم و از بین بردن بستر رودخانه در افزایش سیلاب‌ها
مهدی زارع استاد پژوهشکده زلزله‌شناسی درباره تاثیر دخالت‌های انسانی در طبیعت در افزایش وقوع سیل‌های مخرب و همچنین رانش زمین گفت: دخالت انسانی در ۱۵ سال گذشته، با عمیق‌تر شدن بحران اقلیمی فراوان موجب بیشتر شدن اثر سوانح طبیعی شده است. ۹۵ درصد فعالیت‌های انسانی به احتمال زیاد سیاره ما را در ۵۰ سال گذشته گرم کرده است. دوره پنج‌ساله گذشته گرم‌ترین پنج سال ثبت شده بود. تغییرات اقلیمی ناشی از انسان باعث ایجاد اختلال خطرناک و گسترده در طبیعت می‌شود و زندگی و معیشت میلیاردها نفر را با وجود تلاش‌ها برای کاهش خطرات تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وی ادامه داد: تغییرات اقلیمی واقعی است و با شتاب خود روند تغییرات در زمین را ادامه خواهد داد. تهدید گرمایش جهانی برای نوع بشر یک تهدید وجودی است و البته این مورد نیز یکی از مواردی است که نوع بشر هدایت می کند.
این استاد دانشگاه درباره تجاوز به حریم رودخانه و از بین بردن بستر رودخانه و تاثیرات مخرب آن در افزایش وقوع حوادث طبیعی مانند سیل گفت: با ساخت رستوران در محدوده روخانه ها، مانند آنچه بر سر رودخانه چالوس رخ داده و بدون درختانی که خاک را نگه دارند، نرخ فرسایش افزایش می‌یابد و نهایتا منجر به سیلاب و ورود آلاینده‌ها به منابع آب می‌شود. زمین‌های بایر به جای مانده از شیوه‌های کشاورزی ناپایدار نیز به ویژه در مناطق ساحلی بیشتر در معرض سیلاب هستند.
جنگل‌زدایی منجر به طوفان‌های مکرر در مناطق ساحلی می‌شود
زارع تصریح کرد: هنگامی که درختان برداشته می‌شوند، باران فرصت جذب در خاک نمی‌یابد و به رودخانه‌ها و نهرها می‌ریزد و رواناب افزایش می‌یابد. این حالتی است که در سیلاب‌های مکرر در زیرآب، کجور و ناحیه ساحلی دریای مازندران در هفته اول تیر ۱۴۰۳ رخ داد. جنگل‌زدایی همچنین منجر به طوفان‌های مکرر در مناطق ساحلی می‌شود که خطر سیلاب را افزایش می‌دهد و بدین ترتیب به سیلابِ منجر به خسارات و تلفات بیشتر می‌انجامد.
وی با اشاره به وقوع سیل در ۵ تیرماه ۱۴۰۳ گفت: وقوع سیل در مرکز استان مازندران و شهرستان سوادکوه موجب خسارت مالی فراوان شد و دو کشته برجا گذاشت. در منطقه البرز فعالیت‌های انسانی مانند جنگل‌زدایی، شهرنشینی و استفاده نامناسب از زمین و کاهش ظرفیت نهرها برای مدیریت آب اضافی به سیلاب می‌انجامد. از سوی دیگر تغییرات اقلیمی باعث افزایش فراوانی و شدت سیل در کشور ما شده است.
ساخت پارکینگ و رستوران در مناطق کوهپایه‌ای از مهمترین محرک‌های سیل‌خیزی است
این استاد دانشگاه و پژوهشگر خاطرنشان کرد: همین منطقه البرز در هفته اول مرداد ۱۴۰۱ نیز محل وقوع چند سیلاب در منطقه فیروزکوه و امامزاده داوود بود. مستحدثات و ساخت و سازهایی که بر مسیر طبیعی آبهای روان و سیلاب صورت گرفته باید فورا تخریب شوند در غیر این صورت مجددا شاهد سیلاب‌های تخریبی و ناگهانی بیشتری نیز به شبیه به موارد قبلی خواهیم بود. در کوهپایه‌ها و دامنه‌های طبیعت ساختن پارکینگ و جاده و رستوران که برای ساخت آن بتن ریز ی کردند و نفوذ آب را غیر ممکن کردند از مهمترین محرک‌های سیل‌خیزی هستند.
زارع تاکید کرد: کسب و کار‌ها و بعضا ادارات با توسعه ساخت و ساز در حاشیه رودخانه و دره‌ها باعث حذف پوشش سبز شده و ساخت رستوران و پیاده روها در این مناطق به صورت قانونی و غیرقانونی، تجاوز به حریم منابع طبیعی بوده است. با توجه به تغییرات اقلیمی این ساخت و ساز ناپایدار باید حذف شده و زمین باید به حالت طبیعی قبل برگردد و تا زمانی که این تغییرات صورت نگیرد همین سیلاب‌ها را خواهیم داشت.
- 11
- 3
