جولان کیف قاپها در خیابان های مجازی/بهای اعتماد، سیری چند؟

داستان او و امثال او و حتی من یا شما، در بسیاری از موارد ،حکایت همان خیاطی است که در روزگار قدیم دکانی بر سر راه گورستان داشت، وقتی کسی می مرد و او را به گورستان می برد از جلوی دکان خیاط می گذشت، یک روز خیاط فکر کرد که هر ماه تعداد مردگان را بشمارد و چون سواد نداشت کوزه ای به دیوار آویزان کرد و یک مشت سنگ ریزه کنار آن گذاشت. 

هر وقت از جلوی دکانش جنازه ای را به گورستان می بردند یک سنگ داخل کوزه می انداخت و آخر ماه کوزه را خالی می کرد و سنگها را می شمرد،کم کم بقیه دوستانش این موضوع را فهمیدند و برایشان یک سرگرمی شده بود و هر وقت خیاط را می دیدند از او می پرسیدند چه خبر؟ خیاط می گفت امروز سه نفر در کوزه افتادند. روزها گذشت و خیاط هم مرد . یک روز مردی که از فوت خیاط اطلاعی نداشت به دکان او رفت و مغازه را بسته یافت از همسایگان پرسید : خیاط کجاست ؟ همسایه به او گفت : ‌خیاط هم در کوزه افتاد.

حکایت ما نیز چنین است، خطرات و ترفندهای کلاهبرداران را می دانیم اما برایمان درس عبرت نمی شود.

اگر یک زمانی کیف قاپی در کوی و برزن و خیابان ها بود که البته هنوز هم چنین است، کیف قاپی در فضای مجازی نیز رایج شده است به گونه ای که در سایه اعتماد بی جای افراد، این شیادان در فضای مجازی جولان می دهند این جرم یعنی برداشت های غیرمجاز به حدی گسترش یافته که در صدر جرائم سایبری قرار دارد.

شاید برای شما اتفاق افتاده باشد که بر روی مبل تکیه داده اید، بی دغدغه از حاشیه ها و صدای همهمه کودکانتان، ناگهان پیامک های تلفن همراه، یکی پس از دیگری وارد گوشی شما می شود و امانتان را می برد، پیامک ها را باز می کنید، برداشت از کارت شما، یک میلیون ریال، یکصد میلیون ریال و ... همین طور ادامه دارد، دنیا روی سر شما خراب می شود و پیش خود می گوید،این پیام ها از کجا و چگونه ارسال می شود، کارتم که در دست خودم است، رمزش را که کسی نمی داند، موضوع چیست؟ 

از این دست کلاهبرداری ها در فضای مجازی تحت عنوان برداشت های غیرمجاز بسیار است اما هر یک تحت عناوین مختلف صورت می گیرد، گاه اعتماد بیجا به دیگران، گاه در پی اخاذی و گاه به دنبال مسائل خرافی بودن، مثل فالگیری. 

اگر داستان به همین جا یعنی برداشت غیرمجاز ختم شود، خوب است، چه بسیار افرادی که فریب خورده و اعتماد کرده و آرامش و خانواده خود را از دست داده اند.

با این اوصاف گفته می شود، از بین جرائم سایبری ۴۳ درصد جرائم در فضای تلگرام انجام می شود این در حالی است که بیشترین جرائم سایبری نیز مربوط به برداشت های غیرمجاز است. 

این در حالی است که کارشناسان و همچنین پلیس فتا با انعکاس اخبار مرتبط در این حوزه، هشدارهای لازم را به شهروندان ارائه داده اند اما همچنان شاهد این دست از کلاهبرداری ها در فضای مجازی هستیم. 

به نمونه ای از این دست کلاهبرداری ها از جنس برداشت های غیرمجاز که در صفحات حوادث روزنامه ها منتشر شده است، اشاره می کنیم:

**کلاهبرداری فالگیر در فضای مجازی و اخاذی ۳۰۰ میلیون ریالی

به عنوان مثال اخیرا اعلام شد که یک فالگیر که اقدام به اخاذی۳۰۰میلیون ریالی در شبکه‌های اجتماعی کرده بود، دستگیر شد. 

در این خبر آمده بود که فردی حدود دو ماه گذشته، در شبکه اجتماعی با گروه فالگیری آشنا می ‌شود و بعد از مدتی با خانمی که خود را فالگیر معرفی کرده است ارتباط برقرار می‌کند‌، شخص فالگیر با دادن وعده‌های پوچ، ‌شاکی را فریب داده و با سوء‌استفاده از سادگی اش ‌از وی ۳۰۰میلیون ریال اخاذی می ‌کند. 

در نهایت با اقدامات کارشناسی پلیس، متهم شناسایی و پس از اخذ دستور مقام قضایی نامبرده دستگیر شد و در بازجویی ‌های فنی مشخص شد، متهم با این روش از چندین نفر دیگر هم کلاهبرداری کرده است که صراحتا به موضوع کلاهبرداری اینترنتی اعتراف و هدف از این کار، کسب منافع مالی عنوان کرده است. 

همواره افراد سودجو مسائل خرافاتی را به شکل مدرن در شبکه‌های مجازی رواج می‌دهند، تمام این شیادان از سادگی و زودباوری طعمه‌ های خود نهایت بهره را ‌برده و عموم شهروندان می‌توانند با کسب مهارت‌های زندگی و افزایش اعتماد به نفس زندگی خود را مدیریت کرده و به این ترتیب زمینه بروز آسیب‌های ناشی از مشکلات فالگیری و رمالی را از بین ببرند. 

**تغییر چهره برای اخاذی از دوست در فضای مجازی 

در مورد دیگری که جای شگفتی دارد، انتشار خبری است با این موضوع که فردی با تغییر چهره از دوستش در فضای مجازی اخاذی کرده است. 

در این پرونده، خانمی با مراجعه به پلیس عنوان داشته که شخصی ناشناس از طریق یک آیدی در یکی از شبکه‌ های اجتماعی با فریب، فیلمی از وی اخذ و تهدید به انتشار فیلم در فضای مجازی می‌ کند. با اقدامات انجام شده و مستندات ارائه شده مشخص شد متهم که از دوستان نزدیک وی بوده به دلیل مشکل فیزیکی و از روی حسادت به شاکی طی ترفندی با استفاده از کلاه گیس و تغییر چهره‌، خود را به عنوان پسر معرفی و با فریب اقدام به اخذ تعدادی عکس و فیلم برهنه از وی کرده است، پس از مدتی به انگیزه برهم زدن آرامش زندگی اش اقدام به ارسال عکس‌ها و فیلم ‌ها برای همسرش کرده است. 

در نهایت متهم با اقدامات فنی کارشناسان این پلیس شناسایی و پس از اخذ دستورقضایی به این پلیس دلالت و به بزه خود معترف و انگیزه‌اش را حسادت و اختلاف با شاکیه عنوان کرد‌. پرونده طی گزارشی به همراه متهم به دادسرا ارسال و برای وی قرار صادر شد. 

بارها کارشناسان فتا، اعلام کرده اند که ارسال عکس و فیلم در شبکه‌های اجتماعی برای دیگران اشتباه است، این امر می‌تواند زمینه‌های اخاذی و هتک حیثیت را برای مجرمان حرفه‌ای به وجود آورد. از سوی دیگر خانواده رکن اساسی جامعه است، لذا برای حفظ خانواده از هرگونه تهدید در فضای مجازی باید بدانیم مجرمین نیز در این فضا در کمین افراد بوده و پس از اخذ تصاویر و مطالب خصوصی، اقدام به تهدید خواهند کرد پس برای حفظ خانواده از انتشار هرگونه عکس یا فیلم خصوصی در این فضا باید جدا خودداری کرد. 

**برداشت غیر مجاز در پی بهم خوردن رابطه دوستی 

در مورد دیگری، پسر جوانی با برقراری رابطه دوستی با دختری و سوء‌استفاده از اعتماد او اقدام به برداشت غیر مجاز از حسابش کرده بود. 

به گفته شاکیه، شخص ناشناسی مبلغ ۲۰ میلیون ریال به صورت غیرمجاز از حسابش برداشت کرده بود که با بررسی‌های فنی مبلغ برداشتی صرف خرید شارژ تلفن همراه و پرداخت قبوض به صورت اینترنتی شده بود که با تحقیقات بیشتر متهم به هویت معلوم شناسائی شد. 

متهم در اعترافات خود اذعان داشت، سال گذشته به مدت شش ماه با شاکیه دوست بودم و در این مدت هزینه‌هایی برای او انجام دادم و پس از مدتی که خواستار پایان این رابطه شدم، شاکیه حاضر به پرداخت مخارج انجام شده نشد. از آنجایی که در زمان دوستی و با توجه به اعتمادی که شاکیه به من داشت کارت عابربانک خود را در اختیار من قرار داد، من نیز در فرصتی مناسب رمز دوم کارتش را برای روز مبادا فعال کردم و پس از پایان دادن به رابطه دوستی‌مان، اقدام به برداشت از حساب شاکیه درقالب پرداخت قبض و خرید شارژ تلفن همراه کردم. 

متهم در اظهارات خود اعتراف کرد که انگیزه او از این کار جبران هزینه‌هایی بوده که برای شاکیه انجام داده است. سرانجام با توجه به اقدامات صورت گرفته، پرونده به همراه متهم تحویل دادسرا شد. 

این پرونده نیز جنس دیگری از برداشت های غیرمجاز است در حالی که باید برای امنیت بیشتر رمز کارت بانکی خود را به صورت دوره‌ای تغییر دهیم و کارت و رمز عبور خود را به هیچ وجه در اختیار کسی نگذاریم تا زمینه ارتکاب به جرم برای کسی فراهم نشود. 

**اخاذی از مردان با دادن پیشنهاد رابطه نامشروع 

در پرونده دیگری فردی متاهل با در دست داشتن مرجوعه قضایی به پلیس مراجعه کرده و اذعان داشت فردی به هویت آرزو در فضای مجازی پس از مدتی رابطه با من در شبکه‌های اجتماعی با وعده‌های غیر اخلاقی اقدام به ۱۳ میلیون تومان کلاهبرداری کرده و بلافاصله با بلاک کردنم در شبکه‌های اجتماعی رابطه خود را با من قطع کرده است . 

با توجه به اختلافات خانوادگی و مشکلات مالی شاکی این امر مسبب تشدید اختلافات خانوادگی برای او شده بود، لذا با توجه به حساسیت موضوع، پرونده در اسرع وقت در دستور کار کارشناسان پلیس قرار گرفت و پس از انجام تلاش‌های شبانه روزی کارشناسان دایره مبارزه با جرایم پلیس فتا، متهم به هویت راضیه، که خود را با هویت جعلی آرزو در فضای مجازی معرفی کرده بود، شناسایی شد، سپس با دستور بازپرس پرونده دستگیر و به پلیس فتا به همراه تجهیزاتی که از وی کشف و ضبط شده بود دلالت داده شد. 

پس از بازجویی‌های شفاهی و فنی صورت گرفته توسط افسران دایره ادله دیجیتال این پلیس، متهم منکر بزه ارتکابی شده و اعلام کرد که کلاهبرداری توسط یکی از دوستانم صورت گرفته و نامبرده کارهایی که توسط دوستش به وی تحمیل می شده را انجام داده است و از موضوع شکایت اطلاعاتی در اختیار ندارد، در نهایت با توجه به ارائه مستندات موجود علیه متهمه وی سرانجام لب به اعتراف گشوده و در اظهارات خود بیان داشت که این کار را به دلیل مشکلات مالی انجام داده و از مردهایی که درخواست‌های ارتباط نامشروع داشتند پول اخذ می‌کردم و آنها را بلافاصله بلاک می‌ کردم. 

با بررسی پرینت حساب و گوشی ‌های وی مشخص شد متهم تا کنون از ۱۴ نفر مبلغی در حدود ۳۰۰ میلیون ریال دریافت کرده است.

**خطر برداشت های غیرمجاز برای گروه سنی نوجوان و جوان 

در بین پرونده های مرتبط به برداشت های غیرمجاز، سهم نوجوانان و جوانان شاید بیشتر از اقشار دیگر باشد، به این منظور ضرورت دارد تا والدین نظارت های بیشتر به استفاده فرزندان خود از فضای مجازی داشته باشند البته به صورت غیر مستقیم تا مورد سوء استفاده شیادان قرار نگیرند. 

ستوان دوم میثم عباسی چهارلنگی یکی از کارشناسان پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات نیروی انتظامی(فتا) در این زمینه گفت: در دنیای واقعی، اینکه فرزندان ما کجا هستند، با چه کسانی هستند و چه کاری انجام می دهند، بسیار مورد توجه والدین قرار می گیرد، اما در دنیای دیجیتال، جایی که حتی کودکانی نوپا نیز ممکن است زمان زیادی را در آن سپری کنند. 

وی اضافه می کند: تفاوت بین نظارت مسئولانه و جاسوسی به عامل «مچ تو گرفتم» بستگی دارد. اگر فرزندتان از اینکه بر فعالیت های آنلاین وی نظارت دارید، آگاه نبوده و پس از مشاهده رفتاری مشکوک از وی بلافاصله با هشدار جدی شما مواجه می شود، نتیجه ای جز ایجاد شوک و رنجش برای کودک به همراه نخواهد داشت. 

وی تاکید کرد: والدین می توانند به طور منظم صحت گفته های کودکان را با یادگیری چگونگی استفاده از بخش تاریخچه مرورگر وب برای مشاهده وب سایت هایی که توسط کودکان بازدید شده و موارد دانلود شده، بررسی کنید. اگر به اطلاعات بیشتر و دقیق تری نیاز دارید، می توانید از نرم افزارهای کنترل والدین استفاده کنید. 

وی همچنین تصریح کرد: نرم افزارهای نظارتی رایج به دو دسته تقسیم می شوند، نرم افزارهای مسدود کننده به والدین اجازه می دهند تا فهرستی از وب سایت های مورد تایید تهیه کرده و دسترسی به وب سایت های دیگر را مسدود کنند. تلاش برای بازدید از وب سایت های تایید نشده، ثبت و ذخیره شده و برخی از نرم افزارها به والدین از طریق ارسال پیام هشدار می دهند. همچنین، می توانید زمان و مدت استفاده از رایانه را محدود کنید. 

وی دسته دیگر از نرم افزارها را نرم افزارهایی دانست که ثبت و ضبط تمامی داده هایی که ارسال، دریافت، دانلود یا بازدید می شوند را ذخیره می کنند، این نرم افزارها در فواصل زمانی مشخص اقدام به عکس برداری از صفحه نمایشگر می کنند. اگر زمان کافی برای مشاهده تمامی داده ها را ندارید، می توانید با انتخاب کلیدواژه ها به عنوان مثال مواردی که با پورنوگرافی در ارتباط هستند، هشدار دریافت کنید. 

وی گفت: برخی نرم افزارهای پیشرفته امکان مسدود کردن، ضبط و مشاهده فعالیت رایانه کودک به صورت زنده و از راه دور را برای والدین فراهم می کنند، رایانه های شخصی دارای تنظیمات کنترل والدین داخلی در سیستم های عامل خود بوده و با عرضه نسخه های جدید سیستم های عامل، ویژگی های بیشتری نیز در این زمینه ارائه می کنند. 

چهارلنگی اضافه کرد: بر همین اساس، ممکن است نیازی به استفاده از نرم افزارهای دیگر برای نظارت بر فعالیت های رایانه ای فرزند خود نداشته باشید، بدون در نظر گرفتن اینکه از چه سیستم عاملی استفاده می کنید، اکثر مرورگرهای وب مانند اینترنت اکسپلورر، کروم، فایرفاکس و سافاری دارای بخش تاریخچه هستند که فهرستی از وب سایت هایی که بازدید شده اند را ارائه می کنند. 

** فریب تبلیغات افراد سودجو را نخورید 

سرهنگ علی نیک نفس رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات نیروی انتظامی در این زمینه گفت: به هموطنان توصیه می کنیم همواره دقت داشته باشند با رعایت نکات امنیتی فریب تبلیغات افراد سودجو را نخورند و از قرار دادن تصاویر خصوصی و خانوادگی در شبکه­ های اجتماعی اجتناب کنند. وی اضافه کرد: همچنین به شهروندان توصیه می شود در فضای مجازی به افرادی اعتماد کنید که مورد اعتماد خانواده ­باشند و شناخت کاملی از آنها داشته باشند. 

نیک نفس گفت: در استفاده از شبکه­ های اجتماعی تنظیمات امنیتی و خصوصی مربوطه را انجام دهند تا هر فردی به اطلاعات شخصی و خصوصی کاربران دسترسی نداشته باشد.­ 

وی اضافه کرد: پلیس فتا از هموطنان درخواست کرد در صورت مواجهه با موارد مشکوک آن را از طریق سایت پلیس فتا به آدرس Cyberpolice.ir بخش ثبت گزارش مردمی گزارش کنند. 

**۴۳ درصد جرائم سایبری در تلگرام انجام می شود 

از این دست جرائم در حوزه فضای مجازی با عنوان برداشت های غیرمجاز بسیار است، سردار سیدکمال هادیان فر رئیس پلیس فتا نیروی انتظامی در این زمینه گفت: از بین جرائم سایبری ۴۳ درصد جرائم در فضای تلگرام انجام می شود و این در حالی است که بیشترین جرائم سایبری نیز مربوط به برداشت های غیرمجاز است. 

وی افزود: با رشد فناوری اطلاعات و گوشی های هوشمند در ۱۱ماه سال گذشته جرائم سایبری ۶۳ درصد افزایش یافته است این در حالی است که ۴۳ درصد جرائم در تلگرام اتفاق می افتد و سرور آن در کشور نیست. 

وی ادامه داد: با وجود افزایش جرائم ۸۰ درصد جرائم کشف می شود و برخی از جرائم را به مقامات قضائی گزارش داده و مورد رسیدگی قرار می گیرد. 

هادیان فر گفت: بیشترین جرائم سایبری برداشت های غیر مجاز است که در سال ۹۴ میزان این جرائم ۵۳ درصد بود و در سال ۹۵ به ۳۲ درصد کاهش یافته است. 

رییس پلیس فتا با بیان اینکه برداشت های غیر مجاز از حساب های بانکی همچنان جزو بالاترین آمار جرایم سایبری کشور قرار دارد و در حال حاضر بیش از ۳۶۰ میلیون کارت بانکی در سراسر کشور توزیع شده است و در دست مردم به طور متوسط بیش از ۴ تا ۵ کارت بانکی وجود دارد، افزود: بانک ها نقش بسیار اساسی در جلوگیری از بروز و کاهش وقوع اینگونه جرایم دارند و می توانند با پیاده سازی آخرین استاندارد های امنیتی بستر بسیاری از سرقت ها و کلاهبرداری های صورت گرفته در این حوزه را کاهش دهند. 

به گفته وی، مزاحمت، هتک حرمت و کلاهبرداری در رتبه های بعدی جرایم سایبری قرار دارد. 

هادیان فر افزود: پرونده های نوع یک درکمتر از ۱۰روز ، نوع دو ظرف ۱۵روز و نوع سه ظرف ۳۵روز کشف می شود این در حالی است که نرمی که سازمان اینترپل اعلام کرده بیش از ۴۶روز است. 

وی گفت: در پلیس فتا پرونده ها به صورت متوسط آن هم از نوع سه ظرف ۳۵روز کشف می شوند. 

با وجود توصیه های پی در پی پلیس و کارشناسان امر در مورد برداشت های غیرمجاز، همچنان شاهد افزایش آمار در این زمینه هستیم در حالی که شهروندان باید هوشیاری خود را نسبت به این موضوع افزایش داده و به راحتی به افراد ناشناس در کانال های مختلف تلگرامی اعتماد نکنند چرا که با وجود گسترش فضای مجازی، ترفند تبهکاران نیز هر روز متنوع تری می شود که البته کلاهبرداران فضای مجازی دلایل مختلفی برای رسیدن به اهداف خود دارند که برخی از این اهداف شخصی و برخی دیگر با انگیزه کسب مال نامشروع اقدام به کلاهبرداری در فضای مجازی می کنند.