بنیتا قربانی چه عواملی شد؟

متهمان در بازجویی‌ها مدعی شدند دختر بچه را داخل خودرو در محلی پر رفت و آمد در مامازند رها کرده‌اند.

ماموران راهی این محل شده و با صحنه دلخراشی روبه‌رو شدند. جسد دختر بچه داخل خودرو بود و پرونده از فاز سرقت و آدم‌ ربایی وارد مرحله قتل شد. پس از افشای این موضوع بحث‌هایی درباره مجازات متهمان مطرح شد.

گروهی از حقوقدانان عمل متهمان را قتل عمد و گروهی دیگر شبه عمد می‌دانستند. بحث‌هایی هم درباره علت وقوع این جنایت تلخ مطرح شد.

گروه حوادث جام‌جم در نظرسنجی از حقوقدانان، اساتید دانشگاه و قضات به بررسی اتهام دو متهم و ریشه ارتکاب این جنایت پرداخته است.

کارشناسان در این نظر سنجی به پرسش‌های زیر به ترتیب پاسخ داده‌اند که در ادامه می‌خوانید. البته نظر نهایی در باره مجازات متهمان را قضات دادسرا و دادگاه کیفری که از جزئیات پرونده آگاه هستند، می دهند.

۱ـ عمل ارتکابی متهمان از مصادیق قتل عمد است یا شبه عمد؟

۲ـ چه عواملی باعث وقوع این جنایت شده است؟

۳ـ مجازات سریع و در ملأعام مجرمان تا چه میزان می‌تواند در کاهش این جرایم تاثیر داشته باشد؟

ستاد بحران بزهکاری تشکیل دهیم

۱ ـ برخی می‌گویند، متهم با دیدن بچه در داخل ماشین باید او را برمی‌گرداند، اما از نظر روان‌ شناسی جنایی، مجرمان در آن لحظه ترسیده بودند و ماشین را در بیابان رها کردند. در قتل اگر عمدا قصد کشتن نداشته باشی، شبه‌عمد محسوب می‌شود. در این پرونده باید دید، ادعای متهمان درباره اطلاع موضوع به پلیس و رها کردن خودرو در محلی پرتردد صحیح است یا نه. با توجه به شواهد موجود در پرونده به نظر می‌رسد عمل متهم اصلی قتل شبه‌عمد است.

۲ ـ کاری که پدر بچه انجام داد، با توجه به این که کشور ما امن‌ترین کشور در خاورمیانه است؛ قابل توجیه است. ما حدود سه میلیون معتاد داریم و این در حالی است که همه واقف به این هستند که معتادان را جمعیت بیکار کشور تشکیل می‌دهند. در هر کوچه و خیابان می‌توان معتادان را یافت. بنابراین اعتیاد و بیکاری، عوامل رقم زدن جنایت بوده است.

۳ ـ امروز بدیهی‌ترین قاعده در علم پزشکی و جرم‌شناسی، آسیب‌شناسی و انجام آزمایش‌های میدانی است. ما در چند سال گذشته از انواع مجازات‌ها در مواد مخدر، قتل و زنا و آدم‌ربایی استفاده کرده‌ایم. مجازات شدید اگر بدون آسیب‌شناسی اعمال شود، اثر مسکن دارد. مملکت نیاز به مدیریت درست دارد و لذا توصیه این است که ما با استفاده از این نوع حوادث توجه داشته باشیم که بحرانی پیش رو داریم که علائمش این گونه خود را نمایان می‌کند. لذا باید یک ستاد بحران بزهکاری و نابهنجاری در کشور تشکیل دهیم و با آسیب‌شناسی نابهنجاری‌ها سعی در پیشگیری اجتماعی داشته باشیم.

معتادان را در شهر رها نکنیم

دکتر میرحامد خانی/ حقوقدان و استاد دانشگاه

۱ ـ به نظر بنده، عمل متهمان قتل عمد بوده است. اختلافاتی که بین حقوقدانان در عمد یا غیرعمد بودن قتل بنیتا وجود دارد، از اینجا نشات می‌گیرد که کار مجرم درخصوص کودک هشت ماهه نوعا کشنده بوده یا نبوده. بند پ ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی تکلیف این شبهه را مشخص کرده است. در مورد بنیتا، عمدی یا غیرعمدی بودن مرگ با تشخیص نهایی پزشکی قانونی معلوم می‌شود. با وجود تصور مردم که مرگ بنیتا را در اثر گرسنگی و تشنگی می‌دانند، از لحاظ پزشکی، علت فوت این کودک می‌تواند هایپر سروی یا ‌های پوکسی باشد.

هایپر سروی در اصطلاح پزشکی بالا رفتن بیش از حد دمای بدن است. ‌های پوکسی، در اصطلاح پزشکی نرسیدن اکسیژن به بدن است، اما هر دوی این موارد می‌تواند مهم‌ترین علت نسبت به نرسیدن آب و غذا و در نتیجه فوت کودک هشت ماهه باشد. برخی حقوقدان‌ها معتقدند، قصد مجرم فقط سرقت خودرو بوده که با احترام، این نظر را رد می‌کنم، زیرا وقتی پدر به شیشه می‌کوبید و می‌گفت دخترم در ماشین است، متهم متوجه حضور کودک در خودرو شده است.

۲ ـ جامعه موظف به تامین امنیت شهروندان است و نمی‌توان گفت، ربوده شدن طفل به دلیل سهل‌انگاری والدینش بوده است. این اتفاق امکان دارد برای هر کدام از ما پیش آید که برای چند لحظه خودرویمان را در خیابان روشن بگذاریم. حضور معتادان پر خطر در شهر برای امنیت شهروندان همیشه خطرناک خواهد بود.

۳ ـ قانون و تصمیمات قضات در عرف جامعه شکل می‌گیرد و وقتی یک پرونده احساسات آحاد جامعه را

در بر می‌گیرد، همانند حادثه ترور مردم در مرزها توسط تروریست‌ها، اعدامشان در زمان تشییع جنازه شهدا، همیشه در خاطر مردم ماند.

رسیدگی سریع به پرونده

فریده غیرت - حقوقدان

۱ ـ این حادثه قتل شبه‌عمد است، به این دلیل که متهم قصد قتل نداشته و برای سرقت، سوار خودرو شده است. او بعد از دزدیدن ماشین، آن را همراه بنیتا در یکی از خیابان‌های پاکدشت رها کرد. آن زمان باید می‌فهمید کودک در این شرایط فوت می‌کند، اما چون از همان ابتدای ماجرا، عمدی در قتل نداشته به همین دلیل جرم واقع شده و قتل شبه‌عمد است.

۲ ـ پدر و مادر بنیتا در وقوع حادثه سهل انگاری آنچنانی نداشته‌اند. نکته مهم، عملکرد پلیس در این حادثه است. متهم، یک ساعت و نیم پس از سرقت، خودرو را در یکی از خیابان‌های پاکدشت رها کرده بود. این که خودرو، شش روز در یکی از خیابان‌های پاکدشت رها شود، اما گشتی‌های پلیس متوجه آن نشوند، نکته‌ای قابل توجه است. مساله دیگر نیز حضور معتادان در منطقه مشیریه است. این مساله نیز در وقوع جرم تاثیر داشته چون متهمان برای تهیه مواد مخدر به آنجا رفته بودند. باید روی پاکسازی این مناطق تمرکز کرد، نه این که به حال خود رها شوند.

۳ ـ اکنون برای تربیت متهم خیلی دیر است و باید طبق قوانین به مجازات برسد. برای تنبه جامعه، باید به فوریت به این پرونده رسیدگی شود و نتایج آن به اطلاع مردم برسد. رسیدگی سریع، نقش مهمی در آرام کردم ذهن عمومی جامعه خواهد داشت.

مجازات عبرت‌آموز

دکتر بهروز مهاجری - قاضی دادگستری تهران

۱ـ در اینجا دو فرض وجود دارد؛ قاتل از وجود بنیتا در خودرو بی‌خبر بوده که در اینجا موضوع، مشمول ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی نمی‌شود و در نتیجه عمدی نیست و قاتل باید دیه پرداخت کند. فرض دوم این‌که از وجود بنیتا در خودرو مطلع بوده که در اینجا قتل عمد است.

۲ـ چه عامل یا عواملی باعث و ریشه این حادثه است؟ به نظر می‌رسد، رها کردن بچه در خودرو برای چند لحظه هرچند سهل‌انگاری باشد، اما متعارف و رایج است. اگر ما بخواهیم آستانه مراقبت را تا این اندازه بالا ببریم که جرات نداشته باشیم یک لحظه بچه را در خودرو تنها بگذاریم به نظر وسواس است و زندگی دچار اختلال می‌شود. اگر این عمل را سهل‌انگاری بدانیم، رفتن به سرویس بهداشتی و ماندن فرزند در بیرون هم مشمول بی‌احتیاطی است. لذا ما باید آستانه و میزان امنیت را در جامعه بالا ببریم. این درحالی است که افراد معتاد و پرخطر نیز که در جامعه حضور دارند، باید جمع‌آوری شوند تا مرتکب چنین جرایم تلخی در جامعه نشوند .

۳ـ پرونده شخصیت باید برای متهمان تشکیل شود تا مشخص شود علت بزهکاری چه بوده. اجرای حکم در ملأعام می‌تواند باعث شود افراد دیگری از این مجازات عبرت بگیرند و دست به چنین حوادث تلخی نزنند.

مجازات در ملأعام تاثیر مثبت ندارد

محمدحسین شاملو - بازپرس سابق جنایی

۱ـ شیرخواره بودن بنیتا و عدم توانایی او در محافظت از خودش برای متهم پرونده محرز بود. او شیشه‌های ماشین را بالا کشیده و خودرو را زیر آفتاب رها کرده است. بنیتا هم به‌دلیل همین رهاشدگی جان خود را از دست داد. عمل متهم ، مصداق بند پ ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی و از مصادیق بارز قتل عمد است.

۲ـ ریشه وقوع این حادثه را می‌توان در سه عامل خانواده، متهم و پلیس جست‌و‌جو کرد. بخش اول مربوط به کوتاهی در نگهداری کودک است، به نحوی که شرایط وقوع جرم را فراهم کرده است. سهم دوم به متهم برمی‌گردد که با مناسب دیدن شرایط، خودرو را دزدید و باعث مرگ بنیتا شد. بخش سوم نیز به نقش پلیس در این ماجرا مربوط می‌شود که در انجام آن کوتاهی رخ داده است. البته باید توجه داشت، پلیس نمی‌تواند برای هر فرد، یک مامور بگذارد. هر فردی، به نسبت شانس و شرایطی که برای جرم مهیا می‌کند، در معرض رفتار مجرمانه قرار می‌گیرد، اما در این حادثه، پلیس باید دوربین خیابان‌های مختلف را بررسی می‌کرد و رد خودرو را می‌گرفت یا گشتی‌های پلیس، خودروهای مشابه را تحت نظر می‌گرفتند و خودروی سرقتی را شناسایی می‌کردند.

۳ـ الزامات قانونی نظیر تشکیل پرونده شخصیت و انتقال به پزشکی قانونی از حقوق قانونی هر متهمی است و حتما باید انجام شود. در این پرونده، سرعت در رسیدگی کافی است و باید موانع قانونی برطرف و مجازات با تشریفات خاص خود اعمال شود. این در حالی است که اعمال مجازات در ملأعام اثری جز دامن‌زدن به مسائل مخرب روانی ندارد. آسیب‌شناسی این حادثه هم بحثی ثانوی است و جرم‌شناسان، روانپزشکان، مقامات قضایی، نهادهای مدنی و رسانه‌ها باید در آن شرکت داشته باشند.

خدشه بر چهره فرهنگ ترمیمی جامعه

منصور مقاره عابد - رئیس سابق کانون اصلاح و تربیت استان تهران

۱ ـ در بررسی این حادثه، محل رها شدن خودرو، اطلاع متهم از وجود کودک در ماشین، امکان نجات کودک توسط دیگران و مواردی از این دست باید مورد توجه دقیق قرار گیرد. براساس شواهد موجود، متهم با وجود این که از حضور کودک در ماشین باخبر بوده، اما او را در محلی رها کرده که دسترسی‌اش به تغذیه و نگهداری مناسب از بین رفته است. در واقع بنیتا توانایی نجات خود را نداشت و متهم باید احتمال می‌داد که این کودک هشت ماهه در آن شرایط فوت می‌کند. با این وصف، علت مرگ بنیتا، عدم نگهداری او در شرایط مساعد است و جرم واقع شده، قتل عمد محسوب می‌شود.

۲ ـ رفتار پدر بنیتا از نمونه‌های غفلت محسوب نمی‌شود چرا که او فقط برای یک لحظه با هدف بستن در پارکینگ، خودرو را رها کرده بود. بحث مهم معتادان متجاهر است. براساس آمار موجود، حدود ۸۰ درصد زندانیان کشور مصرف مواد مخدر را تجربه کرده‌اند. این مساله تائیدی بر ام‌الفساد بودن اعتیاد است. متهم پرونده اخیر هم برای تهیه روانگردان شیشه به محل رفته بود که دست به سرقت زد. بنابراین ریشه اصلی در اعتیاد نهفته است. مورد دیگر نیز غفلت پلیس است. این که یک خودرو، شش روز در کنار خیابان پارک باشد، بدون این که توجه ماموران را به خود جلب کند، نشان می‌دهد شرایط آنچنان هم تحت کنترل نیست. البته در اینجا باید به بی‌توجهی مردم نیز اشاره کرد چون آنها هم یک خودروی ناشناس را شش روز در محل زندگی خود دیدند، اما به ماموران اطلاع ندادند.

۳ ـ باید موج‌های اجتماعی و مطالبه جامعه مدنی را مدیریت کرد. محاکمه و مجازات فوری متهم این پرونده بدون آسیب‌شناسی ریشه‌ها، غفلتی دیگر است. آنچه بر آتنا و بنیتا گذشت، نشان می‌دهد فرهنگ ترمیمی جامعه دچار خدشه شده است، به این معنا که جامعه در ترمیم آسیب‌ها و معضلات خود مشکل دارد. باید با بردباری به آسیب‌شناسی، تحقیق و پژوهش درباره این حادثه و موارد مشابه آن و مناطق جرم خیز پرداخت و علت را یافت.

معتادان جمع آوری شوند

قاضی محسن مدیرروستا - بازپرس دادسرای جنایی تهران

۱ ـ در این پرونده بند ب و پ ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی مصداق دارد. با توجه به سن کودک و ناتوانی او در دفاع از خود، قتل از مصادیق این دو بند و عمل آنها قتل عمد است.

۲ ـ در چند سال اخیر، سرقت خودرو در جامعه رو به افزایش رفته است. در این باره مسئولان قضایی و انتظامی هشدارهای لازم را به مردم دادند، اما باز هم شاهد بی‌احتیاطی آنها بودیم. مسئولان ذی‌صلاح باید برای جمع‌آوری افراد معتاد محله‌ها بویژه محله‌های اقماری اقدام کنند تا شاهد ارتکاب جرایم خشن از سوی این گونه متهمان نباشیم.

۳ ـ یکی از راه‌های پیشگیری از جرم، اجرای زودهنگام مجازات برای فرد خاطی است. همین باعث می‌شود، فرد بزهکار متوجه شود زمانی که به بزه دست می‌زند، مجازات قانونی برایش وجود دارد و زود اجرا خواهد شد. پرونده شخصیت خوب است برای متهمان تشکیل شود، چون همین باعث می‌شودعلت بزهکاری آنها ریشه‌یابی شود.

معتادان را طرد نکنیم

رضا مسلمی - رئیس حوزه قضایی بخش آفتاب تهران

۱ـ این توجیه که متهمان در این پرونده ادعا کرده بودند، بعداز سرقت کودک را رها کرده‌اند ودرجریان مرگ او نبوده‌اند، قابل قبول نیست. آنها می‌دانستند کودک هشت ماهه نمی‌توانسته از خود دفاع کند و باعث نجات خود شود. باید گفت عمل آنها عمدتا کشنده بوده است. کار آنها از مصادیق قتل عمد بوده است .

۲ـ مردم در جامعه دوست دارند، احساس امنیت و آسایش در زندگی داشته باشند نه این که با رفتارهای پر خطر برخی افراد بزهکار، زندگی آنها به مخاطره بیفتد. افراد معتاد از سمت جامعه و خانواده طرد می‌شوند و به سمت مصرف مواد و بزهکاری رو می‌آورند که رها کردن این گونه افراد در جامعه می‌تواند باعث شود، آنها به افراد جامعه آسیب برسانند که بهتر است این گونه افراد بعداز ترک اعتیاد، توسط خانواده‌ها پذیرفته شوند.

۳ـ اعدام این متهمان در ملأ عام می‌تواند کمی آرامش روانی ناشی از جنایت تلخ را که مردم با آن رو‌به‌رو شده‌اند،کاهش دهد. این مجازات‌ها بازدارنده است و باعث می‌شود افراد خلافکار با پی بردن به عواقب جرم مرتکب جرایم مشابه نشوند.

عوامل ارتکاب جرم

دکتر امیر شریعتی خضاراتی - وکیل دادگستری

۱- اگر شما طفل شیرخوار یا سالمند ناتوانی را در خودرو با شیشه بالا رها کنید، نمی‌تواند خود را نجات دهد و این کار موجب تلف می‌شود. قانونگذار در بند پ ماده ۲۹۰ مجازات اسلامی پیش‌بینی کرده، اگر یک فرد جوان توانمند در موقعیت مشابه با طفل هشت ماهه قرار گیرد، با شکستن شیشه خود را نجات می‌دهد. با این توضیح و با توجه به سن کودک و ناتوانی او در نجات خود، عملش قتل عمد است.

۲ ـ فردی که مرتکب جرمی به این مهلکی شده، عملش باید مورد تحلیل قرار گیرد تا با چاره‌جویی، جلوی این دست جرایم گرفته شود. سیستم قضایی ما با علل جرم کاری ندارد، بلکه فقط به فکر مجازات مجرم است و بنا بر عوامل یاد شده باید روی مجرمان کار و تحلیل شود.

۳ ـ در دادرسی‌ کیفری جدید پیش‌بینی شده در کنار قتل‌های کیفری حتما در دادسرا یک پرونده شخصیت تشکیل شود. در قانون ما بر غیرعلنی بودن مجازات تاکید شده است. اعدام در ملأ عام، مجازات مضاعف محسوب می‌شود، اما مجازات در ملأعام موجب پیشگیری از جرم نخواهد شد.

به دنبال جلوگیری از تکرار باشیم

عبدالصمد خرمشاهی - حقوقدان

۱ـ با توجه به بند‌های ب و پ ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی عمل متهمان از موارد قتل عمد است و شکی در آن نیست. هم عمل آنها نوعا کشنده است و هم سوءنیت خاص و عام مفروض است. آگاهی و توجه مرتکبین به این کار روشن است، آنها می‌دانستند در گرمای طاقت‌فرسا اگر یک کودک چندماهه را با بالا دادن شیشه در آن محل رها کنند، او خواهد مرد. بنابراین بدون هیچ شک و شبهه‌ای عمل یکی از مجرمان از مصادیق قتل عمد است .

۲ـ جرم معلول عواملی است که تا آن علل و عوامل محقق نشود، اتفاق نخواهد افتاد. لذا این حادثه معلول سلسله عواملی است که در جامعه وجود داشته؛ مثل کوتاهی والدین و وجود عوامل دیگر در جامعه همانند افراد معتادی که مشکل مالی دارند و برای رسیدن به هدف خود دست به هر کاری می‌زنند. شکی نیست پلیس نیز در این رابطه کوتاهی کرده و اگر پلیس عکس‌العمل لازم را از خود بموقع نشان می‌داد، احتمال وقوع این اتفاق کمتر بود، اما تمامی موارد در وقوع این حادثه دست به دست هم داده بودند.

۳ـ به نظر بنده بررسی علل و عوامل وقوع بزه و جرم بسیار مهم‌تر از مجازات است و باید ریشه و عوامل جرم را از بین برد و تا جایی که می‌شود علاوه بر آسیب‌شناسی موضوع، به منظور جلوگیری از تکرار این نوع جرایم، به تمهید مقدمات پرداخت.

خانواده‌ها هوشیار باشند

قاضی مهدی مرشدلو - بازپرس دادسرای جنایی تهران

۱ ـ‌ در این پرونده قتل از مصادیق عمد است. چون کودکی که داخل خودرو بود و توسط سارقان ربوده شد، بی‌دفاع بود و قدرت مقابله یا فرار از دست متهمان را نداشت. سارقان اگر قصدشان فقط سرقت لوازم خودرو بود، می‌توانستند خودرو را در نزدیک‌ترین محل بعد از فرارشان رها کنند.

۲ ـ خانواده با وجود این که می‌دانستند در محله‌ای که زندگی می‌کنند، افراد خلافکار و معتاد تردد می‌کنند، ناخواسته برای چند لحظه از فرزند خود فاصله گرفتند که همین فرصتی دست داده تا متهمان معتادی که برای خرج اعتیادشان در کمین برای سرقت هستند، اقدام به سرقت خودرو و ربودن کودک کنند. جمع‌آوری معتادان پرخطر در محله‌‌ها می‌تواند تا حدی در کاهش جرایم نقش داشته باشد.

۳ ـ اجرای اعدام در ملأعام برای متهمان می‌تواند بازدارنده باشد. این اجراها باعث می‌شود دیگر مجرمان با پی بردن به این که قوه قضاییه قاطعانه با آنها برخورد می‌کند و مجازات سختی در انتظارشان است، دیگر کمتر سمت این گونه جرایم روند. درست است که مردم در این پرونده می‌خواهند حکم هر چه سریع‌تر به اجرا درآید، اما باید مراحل قانونی در این پرونده طی شده و بعد حکم اجرا شود. پرونده شخصیت باید برای این گونه متهمان تشکیل شده تا مشخص شود انگیزه‌های بزهکاری آنها چه بوده است.

زود فراموش می‌شوند

امید سلطانی - وکیل دادگستری تهران

۱ ـ در این پرونده، قتل کودک از مصادیق قتل شبه عمد است. متهمان به قصد سرقت خودرو اقدام کرده‌اند که در ادامه متوجه حضور کودک شده‌اند. آنها چون معتاد بودند و موادمصرف می‌کردند، همین باعث شده بود به‌درستی تصمیم نگیرند و کودک ر ا در مکانی امن رها نکنند که او را کسی پیدا کند و نجات دهد.

۲ـ در این ماجرا نمی‌توان زیاد والدین کودک را مقصر دانست، چرا که بستر اکثر جرایم با وجود حضور معتادان و افراد پر خطر در جامعه شکل می‌گیرد‌. فقر فرهنگی، اجتماعی، مالی و نبود اعتقادات درست مذهبی می‌تواند باعث بزهکاری فرد در جامعه شود‌.

۳ـ اعدام زود هنگام متهمان باعث می‌شود فقط صورت مساله پاک شود، زیرا وقتی حکم اجرا شد، مردم بعد از چند روز موضوع را فراموش می‌کنند، اما زمانی که حکم کمی دیر‌تر اجرا شود و با تشکیل پرونده شخصیت برای آنها علل و ریشه‌های بزهکاری مشخص و در ادامه ریشه‌های بزهکاری درمان شود، با کاهش جرایم پر خطر رو‌به‌رو خواهیم شد.