بیوگرافی شاه عباس اول پنجمین شاهنشاه ایران از خاندان صفوی

شاه عباس اول علاقه وافری به شعر و نقاشی و موسیقی و معماری داشت

چکیده ای از بیوگرافی شاه عباس اول

نام:عباس میرزا   

زاده:۹۷۸ق 

زادگاه:هرات 

ملیت:ایرانی

سمت:شاه صفوی

دین:اسلام( شیعه)

محل دفن: امامزاده حبیب بن موسی کاشان

بیوگرافی شاه عباس اول

عباس میرزا ملقب به شاه عباس در شهر هرات در رمضان سال ۹۷۸ق  دیده به جهان گشود. محمدشاه خدابنده نام پدر شاه عباس اول است که یکی از شاهان صفوی بود. شاه عباس اول صفوی در دوران کودکی توسط پدرش به عنوان حاکم هرات( یکی از مهم ترین شهرهای ایران) انتخاب شد و بخاطر این که او از سن کمی برخوردار بود در حکومت هرات، یک قزلباش به عنوان سرپرست او انتخاب شد.

شاه عباس اول در دوران کودکی توسط پدرش به عنوان حاکم هرات انتخاب شد

فعالیت های شاه عباس اول

محمدشاه خدابنده در سال ۹۹۶ق، بعد از وفات شاه تهماسب  که حدود ۱۲ سال اغتشاش و ناارامی کل کشور را فراگرفت،  توسط قزلباشان برکنار شد و به این ترتیب شاه عباس اول وقتی که هجده سال داشت بر تخت پادشاهی نشست.

شاه عباس اول در سال ۹۹۸ق بعد از این که سران یاغی قزلباش را سرکوب کرد، اقدام به صلح با دولت عثمانی کرد و به خراسان حمله کرد و موفق شد ازبک ها را که  شهر خراسان را به عنوان عرصه تاخت و تازشان انتخاب کرده بودند شکست دهد. آن گاه پایتخت دولت صفویّه را در سال ۱۰۰۰ق از شهر قزوین به اصفهان منتقل کند و ارتش ایران را با دعوت از کارشناسان نظامی انگلیسی( برادران شرلی) به سلاح های جدید مجهز کرد. به این ترتیب، شهر هرات به محاصره درآمد و امپراتوری عثمانی، نقاط مهم غربی ایران نظیر تبریز را گرفت.

شاه عباس در قلعه ورامین، ابتدا پدرش محمد شاه خدابنده و برادرش ابوطالب میرزا را حبس کرد. پس از آن، به محدود کردن قدرت قزلباشان پرداخت؛ بعضی از سران قزلباش توسط شاه عباس اول کشته شدند که از آنها می توان به مهدی قلی خان حاکم شیراز و مرشدقلی خان، وکیل دیوان عالی اشاره کرد. مرشدقلی خان، که در امر حکومت دخالت داشت در پادشاه شدن شاه عباس نقش بسزایی داشت.  وزیر شاه عباس اول، که به نام میرزا محمد شناخته میشد توسط او کشته شد و توانست شورش های داخلی مانند شورش گیلان را سرکوب کند و همه را با گذشت زمان، مطیع خود کند.

حرمسرای شاه عباس اول

شاه عباس اول بخاطر زیبایی زنان گرجى و چرکس، علاقه بسیاری به آن ها داشت، ولی تعداد زنان ایرانى در حرم شاه، اندک بود و بیشتر زنان او در حرم، کنیزکان گرجى و چرکسى و روسى یا شاهزاده خانم ها بودند. شاه عباس اول در تاریخ ۱۰۱۲ ق/ ۱۶۰۳ م براى بازگیری آذربایجان از ترکان عثمانى به آن سرزمین حمله کرد و موفق شد که حلقه هاى تبریز، نخجوان و ایروان را پس بگیرد، وقتی که گرگین خان( امیر گرجستان کارتلى یا کارتیل) و الکساندر خان( امیر گرجستان کاختى یا کاخت) متوجه شدند که شاه ایران بر ترکان پیروز شده است، از وی اطاعت کردند و به اردوى شاه ایران آمدند. شاه عباس اول بعد از گذشت سه سال که گرگین خان در گذشت، با دخترش به نام تیناتین یا گردینا عقد کرد. بعد از این که تیناتین به حرم سراى شاهى وارد شد به دین اسلام مشرف شد و نام او به ‏لیلى و فاطمه سلطان تغییر کرد.

رونق صنعت و تجارت شاه عباس اول

شاه عباس به منظور رونق صنعت و تجارت در اصفهان،  اقداماتی انجام داد که یکی از آن ها این بود که ارامنه که مورد حمله عثمانی ها بود را از ارمنستان به اصفهان منتقل کرد و برای اقامت آنان، محلّه جلفای نو را تأسیس کرد. همچنین تبریزیان که استاد فنون زرگری و صنایع ظریفه بودند را به اصفهان انتقال داد و اقدام به ساخت محلّه تبریزآباد( عباس آباد) برای آنان کرد. هند و ماوراءالنهر و کشورهای اروپایی در ایران در آن دوره،  تجارتخانه و نمایندگی سیاسی داشتند. شاه عباس اول راه‌های اصلی کشور را بازسازی کرد و در مسیر این راهها، ده ها کاروان سرا بنا کرد.

شاه عباس اول راه‌های اصلی کشور را بازسازی کرد و در این مسیر ، ده ها کاروان سرا بنا کرد

خصوصیات شاه عباس اول

شاه عباس اول علاقه وافری به شعر و نقاشی و موسیقی و معماری داشت و علما و هنرمندانی همچون ملاصدرا، میرداماد، میرفندسکی، شیخ بهایی و… را دوست داشت. از خصوصیات شاه عباس اول می توان به دین داری او اشاره کرد و به خصوص به حضرت علی ( ع) سخت ارادت می ورزید. او با مهربانی با رعایا و زیر دستان برخورد میکرد.

سختگیری های شاه عباس اول

با این که شاه عباس اول به خوبی و بالطافت با مردم و رعایا رفتار میکرد ولی در حقیقت ، فردی بسیار دقیق و سختگیر ، مخصوصا در خانواده اش بود. او پدرش را در زندان حبس کرد، دو برادرش توسط وی نابینا شدند، پسرش را صرفا به خاطر شورش علیه او، به قتل رساند. همچنين دو پسر کوچکش توسط وی کور شدند و پسر دومش در زمان حیات او فوت کرد.

پس از اینکه سپاه شاه عباس اول بدست گرجی های« مارتقوپی» از بین رفتند، سپاهی را جمع آوری کرد و به گرجستان با دویست هزار مرد جنگی لشکرکشی کرد و بعضی از گرجی ها توسط او کشته شدند و تعداد دویست هزار جنگ آور گرجی را به عنوان اسیر به ایران برد و درخواست او این بود که هر یک از جنگاوران گرجی را به ولایتی ببرند که آب و هوای آن ولایت متناسب با وطن اصلی ایشان باشد. سپس عده ای از آنان را به منطقهء فریدن فرستاد و هدف وی از فرستادن آنها به این منطقه، غارتگری های اقوام لر و کرد، حفظ پایتخت از حملات، مزارع و شکارگاه های مناسب و آب و هوای مساعد بود تا از این طریق، هم آن ها به عنوان یک سد در مقابل یورشهای اقوام لر باشند و هم در مارتقوپی، انتقام نابودی سپاهش را از جنگاوران گرجی بگیرد. هدف او از این کار این بود که فرهنگ جنگاوران گرجی را به بهترین روش از بین ببرد که آن ها در مجاورت اقوامی مانند ارمنی، ترک، لر، فارس و عرب قرار بگیرند.

احترام شاه عباس اول به علما و سادات

شاه عباس برای علما و سادات، احترام زیادی قائل بود و هزینه هایی را به منظور مرمّت و توسعه آستان قدس رضوی و بقاع متبرکه صرف کرد و به مشهد مقدّس با پای پیاده سفر میکرد. یکی از علایق شاه عباس اول این بود که گاهی وقت ها شعر می خواند که در ادامه با یکی از این بیت اشنا شوید:

" نه ز هر شمع و گلم چون بلبل و پروانه داغ یک چراغم ••• داغ دارد یک گلم در خون کشد"

درگذشت شاه عباس اول

شاه عباس اول در روز جمعه ۲۴ جمادی الاول سال ۱۰۳۸ هجری قمری قبل از طلوع آفتاب در کاخ اشرف فوت کرد. علت مرگ او از نظر عالم آرای عباسی اینچنین است:پادشاه چند روز قبل در شکارگاه، به علت پرخوری و آشامیدن طعام دچار سنگینی بار معده شد و در نتیجه تب کرد و در زمان کمی از اوج کمال به حضیض وبال رسید.»

شاه عباس اول در روز جمعه ۲۴ جمادی الاول سال ۱۰۳۸ هجری در کاخ اشرف فوت کرد

طبق گفتهٔ بعضی از منابع، وصیت شاه عباس اول پیش از مرگش این بود که در مکانی، کالبدش را دفن کنند که هیچ کس از آن جا باخبر نشود. همچنین عقیده ی بعضی از منابع اینست که کالبد وی در نجف دفن شده است درحالیکه منابع دیگر بر این باورند که او در مازندران فوت کرد و کالبدش را می خواستند به اصفهان بیاورند ولی به دلایلی در میانهٔ راه، کالبدش را در کاشان دفن کردند. هم اکنون در امام زاده حبیب بن موسی در کاشان، آرامگاه او قرار گرفته است. شاردن، که یک جهانگرد فرانسوی بود و در دوران شاه عباس دوم به ایران سفر کرد، این طور می گوید:« پادشاهان این کشور، رسم دارند که مکان دفن حقیقی خود را مخفی کنند به همین جهت در زمان دفن اجساد سلاطین معمولاً به تعداد شش تا دوازده دستگاه تابوت را به نام پادشاه معرفی می کنند و آن ها را در اماکن مختلف به خاک میسپارند و فقط دو یا سه نفر از نزدیکان پادشاه، از محل دفنش باخبرند.»

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش