زندگینامه کمبوجیه پسر و جانشین کوروش

کمبوجیه

چکیده ای از زندگینامه کمبوجیه:

نام کامل: کمبوجیه

فرزند: کوروش کبیر

تاج گذاری: ۵۳۰ پیش از میلاد

مدت سلطنت: ۸ سال

جانشین: گئومات یا بردیا

دین و مذهب: مزدیسنا

بیوگرافی کمبوجیه

زندگینامه کمبوجیه:

کمبوجیه دومین پادشاه هخامنشی است که دودمان بیست و هفتم مصر را آغاز کرد. او فرزند بزرگ کوروش و کاساندان بود که به پادشاهی رسید. از مهمترین اتفاقات زمانی فرمانروایی کمبوجیه فتح مصر بود. بر اساس نظر برخی از پژوهشگران نام کمبوجیه ریشه ایلامی دارد، از طرفی برخی پژوهشگران هم می گویند قبیله‌های سانسکریت‌زبان موسوم به کمبوجه، که در شمال غرب هند زندگی می‌کنند، با این پادشاه پیوند دارند که کمبوجیه صورت وصفی نام این قبیله است.

جانشینی کمبوجیه:

قبل از پادشاهی کمبوجیه یعنی زمان فرمانروایی کوروش؛ به وی شاه بابل می گفتند و به عنوان نایب و السلطنه شناخته می شد. بعد از مرگ کوروش، کمبوجیه جایگزین پدر شد البته در زمان هخامنشی جانشینی با پسر ارشد نبود بلکه بنابر اساس خواسته فرمانروا تعیین می شد، کوروش از میان فرزندانش کمبوجیه را انتخاب کرد. 

بعد از رسیدن کمبوجیه به تخت پادشاهی، وی زمان خود را بیشتر از هر چیز دیگری صرف اقدامات لشکرکشی به مصر کرد. سپاه این پادشاه در مه سال ۵۲۵ پیش از میلاد خودش را به پلوزیوم رساند و با سپاه مصر درگیر شدند، در نهایت هم توانست سپاه پسامتیخ سوم تحت سلطه خود دربیاورد.

سپاه کمبوجیه در ماه ژوئن سال ۵۲۵ پیش از میلاد، دره نیل از شمال به جنوب را طی کرده و در نهایت سراسر مصر تحت سلطه  اش درآمد. 

هرودوت عنوان می کند که کمبوجیه فرزند بزرگ تر کوروش و کاساندان بوده است، این درحالی است که کتزیاس گفته؛ کمبوجیه فرزند کوروش و آمیتیس، دختر شاه ماد می باشد، البته این روایت صحت ندارد. در نوشته های کشف شده از بیستون آورده شده است که برادر کمبوجیه بردیا است که هر دو نفر آنها از یک پدر و مادر بوده اند. 

در استوانه کوروش، این مرد بزرگ از مردوک درخواست دارد نه تنها خود را بلکه پسرش کمبوجیه را نیز مورد رحمت خود قرار دهد. هرودوت گفته است که کمبوجیه سه همسر داشته که دو نفر از آنها خواهرانش به نام ها آتوسا و رکسانا بودند و همسر دیگرش هم فیدیما دختر هوتن بوده است. کمبوجیه از هیچکدام همسرانش فرزندی نداشت. 

سکه های دوران کمبوجیه

پیروزی کمبوجیه بر مصر:

بعد از اینکه کوروش جان خود را از دست داد؛ پسامتیک پسر فرعون مصر مامور شد تا فلسطین و سوریه را با سپاهی بزرگ بازیابی کند. لشکرکشی کمبوجیه بعد از یک تدارک جنگی و سیاسی گسترده شروع شد، سپاهیان مصری حمله هخامنشیان را از چندین کشور نوشته اند، هرودوت هم عنوان کرده است؛ بیشتر مردم کشورهای پیرو هخامنشیان، سربازانی در لشکر وی داشتند.

در حقیقت می توان گفت کمبوجیه نیروی دریایی ایران است که این ناوگان در ابتدا از مردان و ابزاری ساخته شده بود که از آسیای کوچک و فنیقیه گرفته شده بودند. قبرس هم به ایران پیوست که در لشکرکشی به مصر کشتی هایی فرستاد. در دریای کاسپین هم نیروی دریایی ایجاد شد تا از تاخت و تاز مردم دشت نشین برای دریا به سرزمین های هخامنشی پیشگیری کند.

کمبوجیه خودش برای حمله به مصر به شام لشکر کشی کرد، زمانی که دو سپاه با همدیگر روبرو شدند، کمبوجیه موفق شد و پسامتیک به فلسطین عقب نشینی کرد. در این زمان پسامتیک از مرگ پدر خود مطلع شد و به سرعت به سمت مصر برگشت. کمبوجیه هم راهی مصر شد باری شش ماه پس از درگذشت فرعون پیشین، ارتش ایران به پلوزیم، دروازه ی مصر، در دهانه ی خاوری دلتای نیل (اسماعیلیه ی کنونی) رسید( بهار سال ۳۴). اینگونه که مشخص است دریاسالار مصری و تعدادی از روحانی ها انگیزه ای برای پایداری نداشتند زیرا جنگی دریایی صورت نداده است. 

از طرفی فرمانده مزدوران یونانی لشک مصر به دنبال اندازه دستمزد با کارگزاران جدل داشتند و در نهایت به سپاه کمبوجیه اضافه شدند، این مزدوران رازهای لشکر مصری را برای ایرانیان فاش کردند. سپاه مصر در نزدیکی پلوزیم جای گرفته بود، سپاه ایران هم در همان نزیدکی اردو زده بود، در نهایت نبرد صورت گرفت و کشته های زیادی برجای گذاشت اما لشکر ایران را به پیروزی رساند و کمبوجیه مصر را تصرف کرد.

فتح مصر توسط کمبوجیه

اقدامات کمبوجیه در مصر:

بعد از حمله کمبوجیه به مصر، او نظم و امنیت را برقرار کرد، سیاست تساهل دینی پدر خود را در پی گرفت، نیروهای خود را از معابدی که اشغال شده بودند احضار کرد و مسئولیت های اجرایی بیشتری برعهده مصری ها گذاشت. وی اوجاهورسنت را به منصب رساند و درآمدهای پیشین معبد الهه ی نیت در سائیس را مقرر کرد. بر اساس قوانین پادشاهی مصر، کمبوجیه رسما فرعون مصر نام گذاری شد و خود را «شاه مصر علیا و مصر سفلی» و «از نسل خدایان هوروس، رع و اوزیریس» نامید. 

این سیاست مانند اقدامات پدرش کوروش بود که با هدف جبران گذشته و جذب مصری‌ها صورت گرفت اما با شورش پسامتیخ سوم، به یکباره پایان یافت.

شخصیت کمبوجیه:

آشنایی که از شخصیت کمبوجیه وجود دارد از منابع دست دوم است، زیرا سنگ نوشته ای از آن دوران باقی نمانده است تا تصویر کاملی از وی را به نمایش بگذارد. بسیاری از تاریخ نگاران معتقد هستند که کمبوجیه از دوران کودکی خود به بیماری صرع و جنون مبتلا بوده است، از طرفی عنوان کرده اند که رفتارهای کمبوجیه در مصر همراه با تمسخر و خشونت علیه خدایان مصری، تعرض به مقبره های پادشاهی بوده است. 

این موضوع در حالی است که تا به حال هیچ مدرکی مبنی بر تعرض و تخریب معابد مصری توسط کمبوجیه به دست نرسیده است. هرودوت عنوان می کند که کمبوجیه را جبار می نامیدند زیرا او نیمه دیوانه، ستمگر و گستاخ بوده است، ولی این ارزیابی نمایش می دهد که بعد از کمبوجیه تبلیغات منفی برعلیه وی در ایران و مصر وجود داشته است. به طور قطع وی از جانب بزرگان هخامنشی مورد تنفر بوده است زیرا قدرت را در دستان خود متمرکز ساخته بود.

از سمت روحانیان مصری هم داستان های نادرستی درباره کمبوجیه آورده شده است زیرا این پادشاه حقوق و بودجه های دولتی را برای معابد مصری کاهش می دهد، حقیقتا این موضوع می تواند تنفر شدید میان کاهنان مصری و کمبوجیه ایجاد کند که از سنت ضدکمبوجیه‌ای سرچشمه می‌گیرد. 

در مقابل تمام این موارد تصویر واقعی تری از کمبوجیه وجود دارد، که مربوط به کتیبه روی مجسمه اوجاهورسنت می باشد و در آن کمبوجیه یک فرعون مصر دارای شخصیتی خیر خواه می باشد. بنابر عقیده مری بویس، کمبوجیه شخصیتی سختکوش بود و در قانون‌گذاری و احترام به سنن و آداب می‌کوشید.

سکه هخامنشی منقش به سر شیر و گاو که احتمالاً در دوران حکومت کمبوجیه دوم ضرب شده‌است.

خصوصیات اخلاقی کمبوجیه

مرگ کمبوجیه:

براساس آنچه سنگ نوشته های بیستون و متون رسمی بابلی آورده اند؛ کمبوجیه بعد از ماه ژوئیه سال ۵۲۲ پیش از میلاد فوت کرده است. وی همچنان در مصر بود که در تاریخ ۱۱ مارس ۵۲۲؛ گئومات به جای او قرار گرفت و روی تخت پادشاهی نشست. هرودوت عنوان می کند که در راه بازگشت به سوی ایران یعنی در سوریه بوده که خبر بر تخت نشینی گئومات از جارچی به وی رسیده است. 

مرگ این پادشاه هنوز هم در هاله ای از ابهام و افسانه است، کتیبه های بیستون «به مرگ خود مُرد» اشاره دارند اما این عبارت مشخص نمی کند که آیاد ایشان خودکشی کرده اند براساس برخی استدلال ها منظور داریوش، مرگی بر اثر جهالت و عقوبت کارهای خودش بوده است. عبدالحسین زرین‌کوب اعتقاد دارد که این صحبت داریوش می تواند هم تفکر خودکشی را نفی کند و هم مرگ طبیعی را رد می کند.

پژوهشگران در تفسیر این عبارت اتفاق نظر ندارند و عقیده یکسانی وجود ندارد. برخی اعتقاد دارند که مرگ کمبوجیه اتفاقی و به دست خودش بوده است. در سالنامه‌ها و رویدادنامه‌های محلی مصریان، تنها گفته‌شده که مرگ کمبوجیه در زمان مسافرت روی داده‌است و جزئیات بیش‌تری ذکر نشده‌است.

هرودوت هم می گوید کمبوجیه هنگام سوار شدن بر است بی احتیاطی کرده و خنجر موجود در جیبش در رانش فرو می رود، در نهایت هم بعد از ۳ هفته فوت کرده است.

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش