زندگینامه کامل مظفرالدین شاه قاجار

مظفرالدین شاه

چکیده ای از زندگینامه مظفرالدین شاه:

سلطنت: ۱۲ اردیبهشت ۱۲۷۵ – ۱۲ دی ۱۲۸۵

تاج‌گذاری: ۱۲۷۵ خورشیدی، عمارت بادگیر تهران

جانشین: محمدعلی‌شاه قاجار

زاده: ۳ فروردین ۱۲۳۲

تبریز، ایران

درگذشته: ۱۲ دی ۱۲۸۵

تهران، ایران

آرامگاه: کربلا

همسران: تاج‌الملوک ام‌الخاقان

اشرف ملک خانم سرورالسلطنه

معصومه خانم نزهت‌السلطنه

نورالدوله

دلپسند باجی

شرف‌الدوله

مهین‌السلطنه

مهین‌الدوله

خاندان: قاجار

پدر: ناصرالدین‌شاه

مادر: شکوه‌السلطنه

دین و مذهب: اسلام، شیعه

زندگینامه مظفرالدین شاه:

مظفرالدین شاه متولد۱۲۳۲/۱/۳ در تبریز و پسر چهارم ناصرالدین شاه قاجار و نائب‌السلطنه او بود. مدت سلطنت ناصرالدین شاه بسیار طولانی بود به همین دلیل مظفرالدین شاه مدت زمان طولانی (۴۰ سال) را در مقام نائب السلطنه شاه سپری کرد تا اینکه بعد از مرگ پدرش به سلطنت رسید و پنجمین پادشاه ایران از دودمان قاجار شد.

مدت حکومت او به ده سال رسید و اتفاقات مهمی در این زمان افتاد که از جمله آنها می توان به؛ واگذاری امتیازات به دولت‌های بیگانه، تاسیس مجلس شورای ملی، سفرهای اروپایی شاه، امضای فرمان مشروطه و... اشاره کرد.

ناصرالدین شاه به دست میرزا رضا کرمانی کشته شد و مظفرالدین شاه بعد از ۴۰ سال ولایت عهدی به مقام شاهی رسید و در اولین اقدام از تبریز به تهران آمد.

مظفرالدین شاه و ملکه ایتالیا در سال ۱۹۰۲

خانواده مظفرالدین شاه:

مظفرالدین شاه پسر ناصرالدین‌شاه و شکوه‌السلطنه بود، پدربزرگ مادری او فتح‌الله میرزا شعاع‌السلطنه سی و ششمین پسر فتحعلی‌شاه بود. مظفرالدین شاه اولین پسر ناصرالدین نبود و قبل از او سه تن از برادرانش به ولایتعدی رسیده بودند که همه آنها در کودکی مرده بودند، نام آنها سلطان محمود میرزا (درگذشته ۲۵ جمادی‌الثانی ۱۲۶۵) معین‌الدین میرزا (درگذشته ۲ ربیع‌الاول ۱۲۷۳) و محمد قاسم میرزا (درگذشته ۱۲۷۴) بود، علاوه بر این برادران مسعود میرزا ظل‌السطان (پسر ناصرالدین‌شاه از عفت السلطنه) هم بود که سه سال از مظفرالدین شاه بزرگ تر بود اما به دلیل اینکه مادرش از تبار قاجار نبود نتوانست به مقام ولایتعدی برسد. با رسیدن مظفرالدین شاه به چهار سالگی به حکومت آذربایجان منصوب شد و حدود یک سال بعد یعنی در تاریخ ذیحجه سال ۱۲۷۸ توسط پدرش رسما به ولیعهدی رسید.

دوره ولیعهدی مظفرالدین:

در زمان ولیعهدی مظفرالدین شاه کردهای عثمانی به رهبری شیخ عبدالله نهری در آذربایجان قیام کردند، این قیام در محدوده فرامانروایی مظفرالدین میرزا صورت گرفت بنابراین سپاه برای دفاع اعزام شدند و با شکست مواجه شدند، ناصرالدین شاه که از شنیدن این شکست ناراحت شده بود دستور داد ولیعهد به تهران بیاید.

مظفرالدین شاه تلاش می کرد در این دوران با نخبگان و کسانی که در عصر ناصری به‌دنبال اصلاحات بودند رابطه دوستانه برقرار کند. تفرکرات ترقی خواهانه مظفرالدین شاه سبب می شد روشنفکران را در این زمینه به پیشرفت تشویق کند.

مظفرالدین شاه قاجار

ناصرالدین پسر خود را به اداره آذربایجان و ولایتعدی منصوب کرد و در مراسم پنجاهمین سالگرد سلطنت خود در روز ۱۷ ذی‌القعده سال ۱۳۱۳ هجری قمری توسط گلوله میرزا رضا کرمانی به قتل رسید، در آن زمان امین السلطنه صدارت را بر عهده داشت، جسد شاه را به تهران منتقل کرد و شایعه زخمی شدن او را در بین مردم پخش کرد.

همین شایعات سبب آشفتگی در وضعیت شهر شد و مردم به نانوایی ها هجوم بردند و بازارها را غارت کردند، امین السلطنه هم برای آرام کردن جو متشنج شهر تصمیم گرفت با کمک رئیس قوای قزاق تهران نوعی حکومت نظامی در شهر ایجاد کند.

امین السلطنه با سفرای کشورهای اروپایی ارتباط گرفت و آنها را با تلگراف در جریان کشته شدن ناصرالدین شاه قرار داد. با اطلاع دولت های اروپایی درباره اوضاع مالی وخیم ایران، از جانب روسیه و انگلستان قول مساعدت مالی به ایران داده شد. انگلستان برای خبر فوت ناصرالدین شاه تسلیت ارسال کرد و به مظفرالدین شاه برای رسیدن به سلطنت تبریک گفت همچنین به امین السلطنه اعلام کرد می تواند با پرداخت وام به ایران در این زمینه به آنها کمک کند.

زندگینامه مظفرالدین شاه قاجار

دوران سلطنت مظفرالدین شاه:

بعد از قتل ناصرالدین شاه مظفرالدین میرزا به سلطنت رسید و به دلیل نداشتن معتمد در اطرافش، درباریان عصر پدرش را در مقام‌ها و مناصب خود نگه داشت همچنین امین السلطنه را به عنوان صدراعظم انتخاب کرد و اداره امور کشوری را بر عهده او گذاشت.

امین السطلنه وامی از روسیه درخواست کرد تا به وسیله آن بتواند شاه را به سفری خارجی بفرستد و این موضوع به عنوان اولین اقدام او محسوب می شد. روس ها این وام را به ایران پرداخت کردند ولی شروطی را هم مشخص کردند که شامل؛ عدم دریافت وام از دیگر کشورها تا زمانی که به شکل کامل وام را پرداخت نکرده، همچنین درآمد گمرک ایران، به‌جز گمرک خلیج فارس، باید در اختیار بانک استقراضی روس قرار می گرفت این شرایط توسط امین السلطنه پذیرفته شد، شاه به سفر خارجی رفت و در این سفر اروپایی مورد سوء قصد قرار گرفت که موفق نبود و سالم ماند.

در دوره ای حکومت مظفرالدین شاه و در سال ۱۳۱۹ هجری قمری؛ امتیاز بهره‌برداری نفت ایران به‌جز ایالات آذربایجان، خراسان و استرآباد به ویلیام دارسی اهدا شد. او کار استخراج نفت را در ایران از سال ۱۳۲۱ آغاز کرد و اولین چاه نفت را در قصر شیرین ایجاد کرد، بعد از این موضوع مظفرالدین شاه در قبال متعهد شدن به تغییر نرخ گمرک روسیه در ایران به ۵ درصد، مجددا تقاصای وام کرد و مظفرالیدن شاه در سال ۱۳۲۰و ۱۳۲۳ هجری قمری به دومین و سومین سفر اروپایی خود رفت.

به دلیل فشارهایی که در دوره صدراعظمی عین ‌الدوله و پادشاهی مظفرالدین شاه قاجار بر مردم وارد می شد، آنها در حرم عبدالعظیم و قم تحصن کردند.

ناصر الدین شاه قاجار پدر مظفرالدین شاه

در نهایت صبر مردم پایان یافت ندای اعتراض و آزادی‌خواهی شان در سرایر ایران بلند شد، عین الدوله در آن زمان صدراعظم مظفرالدین شاه بود که به دلیل رفتارهای سختگیرانه او بر مردم اعتراض آنها را در پی داشت. مردم با رهبری روحانیانی که در آن دوره شهرت داشتند از قبیل؛ سید عبدالله بهبهانی، سید جمال واعظ، شیخ محمد واعظ و سید محمد بهبهانی اعتراض خود را علنی کرده و در حرم حضرت عبدالعظیم تحصن کردند.

آنها درخواست های زیادی داشتند که شامل؛ حادثه بانک و به چوب بستن بازرگانان، اعتراض به اقدامات نوز بلژیکی می شد. این اعتراضات به گوش شاه رسید و شاه هم قول داد که آنها را برآورده کند اما این موضوع به حقیقت نپیوست و اعتراض دوم مردم را در پی داشت. برای مرتبه دوم مردم به همراه علما در حرم حضرت معصومه بست نشستند و خواسته های بیشتری را مطرح کردند که در نهایت منجر به استعفای عین‌الدوله از وزارت شد و در نهایت مظفرالدین شاه در تاریخ ۱۴ جمادی‌الثانی سال ۱۳۲۴ هجری قمری، فرمان مشروطه را صادر کرد.

اولین مجلس شورای ملی در دوران پادشاهی مظفرالدین شاه در سال ۱۳۲۴ هجری قمری افتتاح شد، بیشترین اعضای این مجلس شامل رسته بازاریان و اصناف بود و ریاست را هم به ترتیب صنیع‌الدوله و سپس وثوق‌الدوله به عهده گرفتند.

در زمانی که جنبش مشروطه برپا شده بود، بر خلاف میل صدراعظم عین‌الدوله، با مشروطیت موافقت شد و مظفر الدین شاه فرمان مشروطیت را امضا کرد.

درگذشت مظفرالدین شاه

در گذشت مظفرالدین شاه:

مظفرالدین‌شاه ده روز بعد از امضای قانون اساسی یعنی در روز ۱۲ دی ۱۲۸۵ و در سن ۵۳ سالگی درگذشت و در کربلا به خاک سپرده شد. او آخرین پادشاه ایران بود که در کشورش در گذشت.

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش