زندگینامه آذر بیگدلی، نویسنده‌ و شاعر دوره ی ‌افشاریه و زندیه‌

مضمون غزلیّات آذر بیگدلی، غالباً عرفانی و اخلاقی و عاشقانه است

چکیده ای از زندگی نامه آذر بیگدلی

نام:لطفعلی بیک

زاده:۱۱۳۴( قمری)

زادگاه:اصفهان

لقب:آذر

پیشه:شاعر، تذکره نویس و ادیب

ملیت:ایرانی

درگذشت:۱۱۹۵( قمری)

زندگی نامه آذر بیگدلی

آذر بیگدلی متولد  ۱۱۳۴ هجری قمری در اصفهان می باشد. آقا خان که پدر این شاعر محسوب میشد؛ ازبزرگان طایفه شاملو بود. او در دورانی که کودک بود؛ بهمراه خانواده اش، ملزم به مهاجرت از اصفهان به قم به خاطر فتنهٔ محمود افغان گردید.

والدین و انساب آذر بیگدلی

آقاخان بیگدلی شاملو دارای فرزندی به نام لطفعلی آذر بیگدلی بود. آذر بیگدلی را به عنوان صاحب« فرهنگ سخنوران» آذر قمی میشناسند در صورتی كه آذر قمی، طبق گفته ی شیخ آقا بزرگ تهرانی، آذر بن اخگر بود كه از فرزند زادگان آذر بیگدلی با چند واسطه به شمار می رود.

آذر بیگدلی، فرزند آقاخان بیگدلی شاملو بود

فعالیت های آذر بیگدلی

آذر بیگدلی در شهر قم بمدت چهارده سال زندگی کرد و به علت اینكه پدرش در زمان شروع پادشاهی نادر شاه پ به حكومت لار و بنادر خلیج فارس انتخاب شده بود؛ به شیراز رفت. آذر بیگدلی بعد از گذشت ۲ سال از مرگ پدرش، به زیارت حج رفت و وقتی که از حج برگشت به خراسان رفت. او به اردوی نادرشاه در خراسان ملحق شد و از راه مازندران همراه با اردوی نادری به آذربایجان سفر کرد. پس از آن به عراق عجم رفت و در اصفهان ساکن شد. او چند وقتی به عنوان دبیر و نویسنده برای عادل شاه افشار کار کرد و وقتی که سلسله زندیه روی كار آمد؛ به تنهایی مشغول به نویسندگی و شاعری شد.

آذر بیگدلی در سن ۲۰ سالگی، اقدام به سرودن شعر كرد و در ابتدا به والد و سپس به نكهت و سرانجام به آذر، شهرت پیدا کرد. او به عنوان یکی از شاعران پیشگام نهضت بازگشت ادبی به سبك عراقی شناخته میشد و در این سبك، شعر می سرود.

آذر بیگدلی بعداز این که نادرشاه کشته شد؛ به مدت چند وقت، مشغول به خدمات دیوانی برای شاهانی همچون علی شاه، ابراهیم شاه، شاه اسماعیل و شاه سلیمان بود. او صدمات طاقت فرسایی را در زمان تغییرات این ایام متحمل شد كه در نتیجه آن نه از خدمت دیوانی بلكه از زندگانی دنیایی صرف نظر نموده و فقیر و درویش شد. و در این زمان با جماعتی از بزرگان دیدار کرد و دارای طبع موزونی بود، با مناسبت وضع حال به گفتن شعر مایل گردید و از میر سیّد علی مشتاق فنون شعر را اموزش دید.

سبک ادبی آذر بیگدلی

آذر بیگدلی به پیروی از« طرز فصحای متقدّمین» در شیوهٔ شاعری می پرداخت. او در بیشتر انواع شعر، طبع آزمایی کرده که از آن ها می توان به غزل و قصیده و مثنوی و رباعی اشاره کرد. وی دارای قصیده هایی می باشد که در مدح جانشینان کریم خان زند و نادر و بعضی از معاصران خود سروده است. محتوای بیشتر غزلیّات او شامل عرفانی و اخلاقی و عاشقانه می باشد.

شاعران هم عصر آذر بیگدلی

از شعرای طراز اول زندیه به جز آذر بیگدلی، می توان به هاتف اصفهانی، میر مشتاق، رفیق اصفهانی و صباحی كاشانی اشاره کرد.

آثار آذر بیگدلی

* دیوان اشعار:

« دیوان» شعر آذر بیگدلی كه در تاراج اصفهان نابود شد ، دارای هفت هزار بیت بود.

* آتشكده آذر:

آتشکده آذر یک تذكره نفیس است که نام آن كریمخان زند می باشد.(( تذكره آتشكده)) در شرح حال ۸۴۲ تن از شعرای ایران و هند، شامل دو مجمره می باشد. مجمره اول به صورت یك(( شعله)), سه(( اخگر)) و یك(( فروغ)) میباشد كه اشعار شاهان و شاهزادگان ایران، هندوستان، توران و چند تن از امرای ترك در آن استفاده شده است. مجمره دوم از دو(( پرتو)) تشکیل شده كه در(( پرتو)) اول از افكار و آرای معاصرین مولف، استفاده شده و(( پرتو)) دوم خاتمه كتاب است. چاپ این كتاب، طبق نسخه چاپ سنگی( بمبئی ۱۲۷۷ ه) می باشد.

* مثنوی یوسف و زلیخا:

مثنوی یوسف و زلیخا بر وزن« گلشن راز» سروده شده كه نزدیك هزار و پانصد بیت از این مثنوی را فقط، آذر بیگدلی در آتشكده به کار برده است.

* گنجینه:

یکی از مثنوی های دیگر آذر بیگدلی، گنجینه نام دارد که از بوستان سعدی تقلید شده است.

* دفتر نه آسمان:

محتوای مثنوی دفتر نه اسمان به شرح حال شعرای هم دوره ی آذر بیگدلی پرداخته است.

* ساقی نامه

* مغنی نامه

نمونه شعر آذر بیگدلی

 به شیخ شهر، فقیری ز جوع برد پناه               بدین امیدکه از جود، خواهدش نان داد
هزار مسئله پرسیدش از مسائل و گفت:           اگر جواب ندادی نبایدت نان داد!
نداشت حال جدال آن فقیر و شیخ غیور            ببرد آبش و نانش نداد تا جان داد
عجب‌که با همه دانایی این نمی‌دانست           که «حق» به «بنده» نه روزی به شرط ایمان داد
من و ملازمت آستان پیر مغان                         که جام می به کف کافر و مسلمان داد

نمونه دیگر اشعار منظومه یوسف وزلیخا

خداوندا دری از جود بگشا                     رهی کو بایدت بنمود بنما
از این در سوی خود کش محملم را         وز آن ره سوی خود کن منزلم را
دلی ده کو بود حکمت شناست             زیانی کو به جا آرد سپاست
به رای خود بگردانم ز هر راه                  بدار از غیر خویشم دست کوتاه

آذر بیگدلی در شیوهٔ شاعری از «طرز فصحای متقدّمین» پیروی می‌کرد

درگذشت آذر بیگدلی

آذر بیگدلی در سال ۱۱۹۵ هجری قمری در اصفهان به دیدار باقی شتافت. مکان دفن این شاعر که در اصفهان فوت شده ، در باغ خودش در كنار مادی فرشادی در محله عباس آباد بود که به آن تكیه آذر می گفتند و محل آن در ملتقای خیابان آذر فعلی و مادی در سمت شمال غربی قرار داشت.(۱)

پی نوشت

( ۱) در مقدمه ی دیوان آذر به نقل از اعقاب او مزار این شاعر در شهر قم و در مقبره ی خانوادگی بیگدلی می باشد.

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش