کسرهای دهگانی (اعشاری) توسط غیاث الدین جمشید کاشانی اختراع شده استچکیده ای از بیوگرافی غیاث الدین جمشید کاشانی
نام:غیاث الدین جمشید کاشانی
تولد:۷۹۰ قمری
محل تولد:کاشان، ایران
درگذشت:۱۹ رمضان ۸۳۲ قمری
محل درگذشت:سمرقند اکنون در ازبکستان
پیشه:ریاضیات، ستاره شناسی
بیوگرافی غیاث الدین جمشید کاشانی
جمشید که با لقب غیاث الدین شناخته میشد، زاده ی حدود سال ۷۹۰ قمری در کاشان بود. وی فرزند مسعود کاشانی بود. مسعود کاشانی در سمت پزشکی، مشغول به فعالیت بود.
فعالیت های غیاث الدین جمشید کاشانی
در زمانی که تیمور به ایران، یورش های وحشیانه کرد؛ غیاث الدین جمشید کاشانی، دوران کودکی و جوانی خود را سپری کرد ولی این مسأله مانع از یادگیری او در چنین شرایطی نشد. با این که پدرش به عنوان پزشک شناخته میشد ولی شاید مهارت های بسیاری در علوم دیگر داشت. براساس نامه های کاشانی به پدرش، اینگونه برداشت می شود که پدرش قصد نوشتن شرحی بر معیار الاشعار نصیرالدین طوسی را داشته تا آن را برای پسرش بفرستد.
دوران کودکی و جوانی غیاث الدین جمشید کاشانی همزمان با اوج یورش‌های تیمور به ایران بودرصد خسوف به عنوان نخستین فعالیت علمی کاشانی محسوب میشد که در تاریخ ۱۲ ذیحجهٔ ۸۰۸ قمری در کاشان انجام داد. غیاث الدین بمدت ۲ سال بعد از مرگ تیمور و فرو نشستن فتنهٔ او، توانست اولین اثر علمی خود را در ۲۱ رمضان ۸۰۹ قمری در کاشان، بنویسد. او در کاشان تا سال ۸۱۳ قمری می زیست و دربارهٔ کیهان شناسی( علم هیات) رسالهٔ مختصری به فارسی نوشت. او کتاب نجومی مهم خود به نام« زیج خاقانی» را در ۸۱۶ قمری به فارسی نوشت و به اُلُغْ بیگ، هدیه کرد. درواقع فرزند شاهرخ و نوهٔ تیمور، اُلُغْ بیگ نام داشت که در سمرقند زندگی میکرد. تنها امید کاشانی این بود که بتواند با آسودگی بیشتر با حمایت الغ بیگ، پژوهش های علمی اش را ادامه دهد.
غیاث الدین جمشید کاشانی تا تاریخ ۷ شعبان ۸۲۴ قمری که کتاب ارزشمند« تلخیص المفتاح» را پدید آورد، در کاشان می زیست. این نکته حائز اهمیت است که علت پی نبردن مردی دانشور چون الغ بیگ پس از مطالعهٔ زیج خاقانی به نبوغ کمنظیر پدیدآورندهٔ آن چه بود! غیاث الدین جمشید کاشانی بطور تلویحی در یکی از دو نامه ای که دولت مردان ، خیلی دیر به آن توجه نشان دادند؛ گلایه می کند و به شهر سمرقند، بعد از این مدت طولانی دعوت شده که سر از پا نمی شناخت.
به احتمال زیاد، غیاث الدین جمشید کاشانی بهمراه معین الدین کاشانی( همکار غیاث الدین در کاشان و سمرقند) در تاریخ ۸۲۴ قمری از کاشان به سمرقند رفت؛ به گونه ای که طبق گفته ی خودش در نامه هایش، نقش اصلی را در پی ریزی رصدخانهٔ سمرقند اجرا کرد. او در سمت ریاست از همان آغازِ کارش، انتخاب شد و در همین مقام تا پایان عمرش خدمت کرد.
مهم ترین دستاوردهای غیاث الدین جمشید کاشانی
از مهم ترین دستاوردهای غیاث الدین جمشید کاشانی می توان به ابداع و ترویج کسرهای اعشاری اشاره کرد که در مقایسه با کسرهای شصتگانی در ستاره شناسی، متداول بود. او توانست عدد پی تا شانزده رقم اعشار را محاسبه کند، به نحویکه کسی قادر به گسترش آن تا صدوپنجاه سال بعد نشد. در واقع غیاث الدین جمشید کاشانی، موفق به محاسبه ی مقدار سینوس یک درجه تا ده رقم صحیح شصتگانی گردید. این ستاره شناس توانست ابزار اخترشناسی دقیقی را اختراع کند که از آن می توان به« طَبَق المناطق» اشاره کرد. هدف غیاث الدین جمشید کاشانی از اختراع« طَبَق المناطق»، محاسبهٔ طول ستارگان بود که کتاب نزهة الحدایق در شرح آن است.
نوآوری های غیاث الدین جمشید کاشانی
> یکی از نوآوری های غیاث الدین جمشید کاشانی، اختراع کسرهای دهگانی( اعشاری) بود. با این که کاشانی از این کسرها به عنوان نخستین نفر استفاده نکرد، ولی بدون تردید این کسرها توسط وی رواج پیدا کرد.
> این ریاضیدان توانست معادلات درجه اول تا چهارم را دسته بندی کند و علاوه‌براین به حل عددی معادلات درجه چهارم و بالاتر پرداخت.
> محاسبه عدد پی از دیگر اختراعات غیاث الدین جمشید کاشانی به شمار می رفت. کاشانی عدد پی را در الرسالة المُحیطیة( ص ۲۸)، بطور دقیق محاسبه کرد.
> غیاث الدین جمشید کاشانی موفق شد که روش های قدیمی انجام چهار عمل اصلی را تکمیل و تصحیح کند و برای آنها روش های جدیدی را اختراع کند. از غیاث الدین جمشید کاشانی به عنوان مخترع روش های کنونی انجام چهار عمل اصلی حساب( به خصوص ضرب و تقسیم) یاد میشود.
> این ریاضیدان توانست روش کنونی پیدا کردن ریشهٔ n اُم عدد دلخواه را کشف کند. این روش کاشانی، توسط پائولو روفینی ( ریاضی دان ایتالیایی، ۱۷۶۵–۱۸۲۲میلادی) و ویلیام جُرج هارنر( ریاضی دان انگلیسی، ۱۷۸۶–۱۸۳۷میلادی) به مدت صدها سال بعد، مجددا اختراع شد.
> اختراع روش کنونی پیدا کردن جذر( ریشهٔ دوم) که در اصل ساده شدهٔ روش پیدا کردن ریشهٔ n اُم است.
> غیاث الدین جمشید کاشانی یک ابزار رصدی جالبی را ساخت و نام طَبَقُ المَناطِق را برای آن انتخاب کرد. او دربارهٔ چگونگی کار با آن، رساله ای به نام نزْهَةُالحدایق نوشت.
غیاث الدین جمشید کاشانی ریاضیدان ، اخترشناس ایرانی بود> تصحیح زیج ایلخانی از دیگر ابداعات غیاث الدین جمشید کاشانی می باشد. کاشانی در تصحیح اشکالات زیج ایلخانی به شرح زیج خاقانی پرداخت.
> مهم ترین و مفصل ترین اثر غیاث الدین جمشید کاشانی به نام کتاب مفتاح الحساب کاشانی بود که به شرح ٔ ریاضیات عملی و حساب در دوره اسلامی پرداخت.
> غیاث الدین جمشید کاشانی توانست مقداری را برای جِیبِ یک درجه( ˚sin ۱) در رسالهٔ وَتَر و جِیب بدست‌آورد که درصورت تقسیم آن بر ۶۰، حاصل آن با مقدار واقعی سینوس یک درجه تا ۱۷ رقم اعشاری، موافق است.
آثار جمشید کاشانی
۱. تالیفات در زمینه ی اخترشناسی:
> سلم السماء یا رساله ی کمالیه
> مختصر در علم هیئت
> زیج خاقانی فی تکمیل الزیج الایلخانی
> شرح آلات رصد
> نزهه الحدایق
> زیج التسهیلات
۲. تالیفات در زمینه ی ریاضیات:
- مفتاح الحساب یا رساله طاق و ازج
- رساله ی محیطیه
- رساله وتر و جیب
فیلم و سریال ساخته شده درباره ی او
تاکنون دو فیلم و سریال از زندگی و سرگذشت غیاث الدین جمشید کاشانی ساخته شده است.
* شهرآشوب به کارگردانی یدالله صمدی، محصول سال ۱۳۸۴
* نردبام اسمان به کارگردانی محمدحسین لطیفی، محصول سال ۱۳۸۸
مرگ غیاث الدین جمشید کاشانی
غیاث الدین جمشید کاشانی در بیرون شهر سمرقند و در محل رصدخانه در صبح روز چهارشنبه ۱۹ رمضان ۸۳۲ قمری به قتل رسید. طبق گفته ی امین احمد رازی در کتاب تذکرهٔ هفت اقلیم، به علت این که غیاث الدین جمشید کاشانی در دربار، آداب حضور را رعایت نمی کرد، به فرمان الغ بیگ کشته شد. همچنین نقل شده که به غیاث الدین جمشید کاشانی تهمت سو قصد به جان[ بیگ]( حاکم سمرقند) زدند و او مورد خشم الغ بیگ قرار گرفت و سرانجام وزیر سمرقند به داروغه ی سمرقند دستور داد تا او را بکشد.
نخستین فعالیت علمی غیاث الدین جمشید کاشانی رصد خسوف بوده است از نامه های غیاث الدین جمشید کاشانی به پدرش می توان چنین برداشت کرد که پدرش به دلایلی نگران سرنوشت فرزند خود در دربار الغ بیگ بود و پسر را در نامه یا نامه هایی، از خطرات دربار پادشاهان برحذر داشته بود و کاشانی در پاسخ نیز نمونه های متعددی از توجه خاص الغ بیگ به خود را برای کاستن از نگرانی های پدر، برای او شرح میداد.
گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش
- 12
- 2
