زندگی نامه شهاب‌الدین یحیی سهروردی از کودکی تا به شهرت رسیدنش

شهاب الدین یحیی سهروردی از ادراک و شهود توانست به فلسفه و حکمت برسد

چکیده ای از بیوگرافی شهاب الدین یحیی سهروردی

نام:شهاب الدین یحیی بن حبش بن امیرک ابوالفتوح سهروردی

زاده:۵۴۹ ق / ۱۱۵۵ م

زادگاه:سهرورد،  ایران

ملیت:ایرانی

درگذشت:۵ رجب ۵۸۷ ق

آرامگاه:قلعه حلب،  سوریه

بیوگرافی شهاب الدین یحیی سهروردی

شهاب الدین سهروردی در دهکده سهرورد از توابع شهرستان خدابنده در سال ۵۴۹ هجری قمری دیده به جهان گشود. از نظر اکثر شرح حال نگاران، نام کامل او« ابوالفتوح شهاب الدین یحیی بن حـبش بن امیرک سهروردی» میباشد که بـه شیخ اشراق و مقتول شهرت یافته است ولی طبق نوشته ابن خلکان مورخ درخصوص شهاب الدین یحیی سهروردی، بعضی از افراد، برای او نام احمد و بعضی دیگر کنیه او را به عنوان نامش انتخاب کرده اند.

تحصیلات و فعالیت شهاب الدین یحیی سهروردی

شهاب الدین یحیی سهروردی توسط مجد الدین جیلی در شهر مراغه برای نخستین بار ، شروع به فراگیری علم کرد. او درواقع علم فقه را نزد جیلی یاد گرفت. شهاب الدین یحیی سهروردی در آن زمان ، همکلاسی فخر رازی( منتقد بزرگ فلسفه مشاء) بود. با آنکه این دو همکلاسی تفاوت های آشکاری از نظر علمی با یکدیگر داشتند ولی این دو، رابطه ی دوستی و نزدیکی عجیبی داشتند. شیخ اشراق در ابتدا دروسی همچون قرآن، ادبیات عربی و فارسی را آموزش دید و پس از این که تحصیلات خود را تکمیل کرد در سن ۱۳ سالگی شهاب الدین یحیی سهروردی را ترک کرد و نزد مجدالدین جیلی در شهر مراغه، علومی همچون حکمت، اصول فقه و منطق ارسطویی را فراگرفت و با معارفی آشنایی پیدا کرد که از آن ها می توان به معارف سنتی زرتشتی و اعتقادات مسیحیان اشاره کرد.

شهاب الدین یحیی سهروردی، چند رساله ی رمزی نوشت که زبان آن ها فارسی می باشد

وقتی که شهاب الدین یحیی سهروردی به سن ۲۰ سالگی رسید به شهر اصفهان رفت و علم منطق و افکار ابن سینا را در محضر ظهیرالدین بیهقی یاد گرفت و شروع به خواندن کتاب بصائر عمر بن سهلان ساوی کرد. یحیی سهروردی، پیش از این که سی ساله شود از اصفهان به سمت دیار بکر رفت و بعد از گذشت مدتی به آناتولی رفت و با زندگی کوتاهی در آناتولی به دمشق رفت و در آن جا اساتید بسیاری را دید.

شهاب الدین یحیی سهروردی وقتی که سی ساله بود به حران رفت. او با فخرالدین ماردینی در سفرهایش آشنایی پیدا کرد و مطالب بسیاری را از او آموخت. وی به توقات سفر کرد. توقات، در شمال ترکیه قرار دارد و او کتاب حکمت الاشراق خود را در این شهر تمام کرد و در فلسفه اسلامی برای نخستین بار ، مکتب اشراق را بوجود آورد. شهاب الدین یحیی سهروردی در جریان سفرهایش، آثار بسیاری را نوشته است.

مذهب شهاب الدین یحیی سهروردی

عقیده ی بعضی از محققان درباره نشانه های شیعه بودن شهاب الدین یحیی سهروردی اینست که آن شیخ به ولایت اعتقاد داشت و علمای شیعه به نظریات سهروردی و محتوای نظریاتش توجه داشتند.

خصوصیات اجتماعی شهاب الدین یحیی سهروردی

شهاب الدین یحیی سهروردی با این که از مردم کناره میگرفت و به خلوت گزینی علاقه داشت ولی با این حال، اهل بحث و مناظره و جدل بود و شاید اگر اهل بحث و مناظره نبود حاضر نمیشد که خلوت خود را بر هم زند و برای این کار، جان خود را فدا نمیکرد.

نگاه مردمان گذشته بر اساس گفته ی سدیدالدین( معروف به ابن رفیقه) نسبت به سهروردی این چنین است:« روزی در مسجد جامع میافارقین با شیخ شهاب الدین قدم میزدیم، او جبه کوتاهی به رنگ آسمانی پوشیده بود و به سرش، فوطه تابیده ای را بسته بود، یکی از دوستان، مرا با شهاب الدین یحیی سهروردی دید. از این رو مرا به یک گوشه کشید و گفت:کسی نبود با وی راه بروی که با این خربنده حرکت می کنی! من در جواب به او گفتم:ساکت باش، مگر او را نمی شناسی؟ گفت:نه او را نمی شناسم. گفتم:این جوان که ظاهر پریشانی دارد و مشهور به عالم وقت و حکیم عصر است، شهاب الدین سهروردی نام دارد. شهاب الدین یحیی سهروردی طبق گفته ها به مقامات عالیه و نهایت مکاشفه رسیده و همچنین صاحب کرامات و خوارق عادات شده است.»

در منابع تاریخی، با اندکی تحقیق میتوان فهمید که شناخت مردمان آن دوره مشابه روایت نقل شده بود و شهاب الدین یحیی سهروردی از نظر آن ها، ژنده پوش و دیوانه بوده است.

عقاید شهاب الدین یحیی سهروردی

حکمت از نظر شهاب الدین یحیی سهروردی، گوهر واحدی دارد که حکیمان، همیشه آن را دریافت میکردند و به مردم ارائه میدادند. سهروردی عقیده داشت که از انبیاء و حکمای فارس که نسبت به این حکمت مقدس آگاه بودند، می توان به بوزرجمهر و زرتشت و حکمای یونان نظیر هرمس و فیثاغورس و افلاطون و سقراط و حکمای هند، صوفیان و عارفانی همچون ابویزید بسطامی و حلاج اشاره کرد که عقیده ی بسیاری به توحید و عوالم نوری داشتند؛ اما به خاطر این که به زبان رمز و مَجاز و اشاره از آن خبر می دادند،  گفتار آنها متفاوت شده است.

شهاب الدین یحیی سهروردی در رابطه با تشرف به فرقه تصوف بود

صرفا از طریق جدا شدن روح از بدن و کشف و شهود، میتوان به چنین حکمت مقدسی دست یافت. شهاب الدین یحیی سهروردی از طریق کشف و شهود و اشراق دفعی روح مقدس بر قلب خود توانست به فلسفه و حکمت برسد. او بر این عقیده بود که درصورت مخدوش شدن استدلال هایش، هیچ تردیدی در او راه نمی یابد بدین دلیل که با فکر و استدلال،  به حکمت دست نیافته است. سهروردی بر این باور بود که درویش، حق ندارد نسبت به برخی از مسائل نظیر تأملات عقلی و نظری بی تفاوت باشد و باید علاوه بر تأمل نظری، اهل کشف و شهود نیز باشد.

بزرگداشت شهاب الدین یحیی سهروردی در ایران

 ۸ مرداد ماه هر سال توسط مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران به عنوان روز بزرگداشت شهاب الدین یحیی سهروردی تائید شده است.

قتل شهاب الدین یحیی سهروردی در زندان 

به دلیل این که سخنان شهاب الدین یحیی سهروردی برخلاف اصول دین بود، عده ای از ملک ظاهر درخواست کردند که او را بکشد و چونکه ملک ظاهر، خواسته ی آنها را برآورده نکرد، به صلاح الدین ایوبی شکایت کردند. متعصبان به شهاب الدین یحیی سهروردی، تهمت بت‌پرستی زدند و خون او از نظر علمای حلب، حلال بود. صلاح الدین که به تازگی توانسته بود سوریه را از دست صلیبیان بیرون آورد و به تائید علمای دین برای حفظ اعتبارش نیاز داشت، به همین خاطر دربرابر درخواست آن ها تسلیم شد و ملک ظاهر تحت فشار قرار گرفت و در ۵ رجب ۵۸۷ هجری قمری، شهاب الدین یحیی سهروردی را به زندان برد و او در همان جا فوت کرد. سن وی در زمان مرگ، ۳۸ سال بود و در مسجد امام سهرودی شهر حلب، او را دفن کرده اند.

آثار شهاب الدین یحیی سهروردی

آثار شهاب الدین یحیی سهروردی به روشهای مختلفی دسته بندی شده که در ادامه با آن ها اشنا می شوید:

> چهار رساله بزرگ شهاب الدین یحیی سهروردی نظیر تلویحات،  مقاومات، مطارحات و حکمت الاشراق برگرفته از اصول عقاید او می باشد.

> برخی از تالیفات کوتاه تر شهاب الدین یحیی سهروردی از نظر مبادی اعتقادی مهم هستند درواقع این تالیفات برای مقالات اعتقادی بزرگتر بعنوان توضیحات بیشتر محسوب میشود. این تالیفات کوتاه که برخی از آن ها به زبان فراسی و بعضی دیگر به زبان عربی جمع آوری شده نظیر هیاکال النور، پرتونامه،  الواح عمادی،  فی اعتقادات الحکماء، یزدان شناخت، لمحات و بستان القلوب می باشد.

> شهاب الدین یحیی سهروردی، چند رساله ی رمزی نوشت که زبان آن ها فارسی می باشد. زبان نمادین این رساله ها موجب تلفیق رموززرتشتی،  هرمسی و اسلامی میشود. از این رساله ها می توان به عقل سرخ، قصه الغربه الغربیه، آواز پر جبرئیل، لغت موران، رساله فی حاله الطفولیه،  روزی با جمتعن صوفیان، صفیر سیمرغ، پرتونامه و رساله فی المعراج اشاره کرد. درحقیقت هدف این رساله ها این بوده که شوق فطری انسان برای کسب معرفت و سفر روح به سوی اتحاد با خدا را نشان دهد.

به عقیده ی بعضی از محققان شهاب الدین یحیی سهروردی شیعه بوده است

> رساله های فلسفی شهاب الدین یحیی سهروردی در رابطه با تشرف به فرقه تصوف بود. رساله ای براساس ترجمه ی رساله الطیر ابن سینا و شرح فارسی اشارات و تنبیهات ابن سینا، نوشت که به آن رساله فی حقیقه العشق میگویند و مبتنی بر رساله العشق ابن سینا می باشد. بعضی از آیات قرآن و احادیث در این رساله شرح داده شده است و همچنین برای کتاب فصوص فارابی شرحی را نوشته که در حال حاضر گم شده است.

> از دیگر آثار شهاب الدین یحیی سهروردی می توان به مصنفات او درادعیه و اذکار اشاره کرد که به آن ها واردات و تقدیسات می گوید.

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش