نکاتی برای خرید خودروی دست دوم

این روزها بازارهای رسمی و غیررسمی زیادی برای نمایش و فروش خودروهای دست دوم در کشور احداث شده که هر یک طبق برنامه‌ریزی مدون و در زمانی خاص برگزار می‌شوند.

اما بسیاری از افرادی که برای خرید خودرو به این بازارها مراجعه می‌کنند، اطلاعات کافی نسبت به مباحث فنی خودرو ندارند و ممکن است تحت تاثیر صحبت‌های فروشندگان قرار بگیرند که بعضا ممکن است اغراق‌آمیز یا حتی غلط باشند یا این که برخی فروشندگان با واکس و پولیش‌کردن بدنه و تمیزکاری‌های زیر و بم خودرو، چشم خریدار را از ایرادات احتمالی دور نگه ‌دارند. توصیه ما این است که حتما با یک کارشناس مجرب به این بازارها مراجعه کنید.

در اینجا به بیان چند نکته کلیدی که هنگام خرید یک خودرو باید به آن توجه کنید خواهیم پرداخت که این مطالب به آگاهی بیشتر خریداران در این نوع بازارها (مشهور به جمعه بازار خودرو یا پارکینگ فروش و...) و به‌طور کلی خرید یک خودروی دست دوم (حتی از دست شخص استفاده کننده، آگهی‌های جراید و اینترنتی و نمایشگاه‌های فروش) کمک خواهد کرد.

بررسی موتور و بخش فنی

در این بخش باید دید ساختار فنی و سیستم انتقال قدرت خودروی مد نظر شما به چه صورت است. اما بگذارید کار را با خودروهای عادی و مرسوم بازار مثل محصولات خانواده پژو ۴۰۵، ۲۰۶، سمند، پراید و... شروع کنیم که همگی از نوع موتور جلو و دیفرنسیل جلو با گیربکس‌های دنده‌ای یا تعداد محدودی اتوماتیک هستند.

خودروهای دیفرنسیل جلو به‌علت بهره‌گیری از قطعات کمتری نسبت به خودروهای دیفرنسیل عقب، پیچیدگی ساختار کمتری نیز دارند و به همین سبب دردسر کمتری برای پیداکردن عیب و ایرادها خواهید داشت.

خودرو را استارت بزنید، اگر موتور بیش از حد استارت خورد یا در استارت اول (استارتی که موتور را بخوبی بچرخاند و نه نیش استارت) روشن نشد، احتمالات زیادی وجود دارد. از تنظیم نبودن برق خودرو گرفته تا مشکل تایم میل‌سوپاپ و میل‌لنگ، خرابی شمع‌ها و کوئل‌ها، ضعف پمپ بنزین، کثیفی بیش از حد فیلتر بنزین و... از جمله مواردی هستند که منجر به بد استارت خوردن خودرو می‌شود. اما این تازه شروع ماجراست و باید دقت عمل بیشتری به خرج دهید.

هرگونه صدای اضافی در کارکرد پیشرانه از جمله تق‌تق، خِرخِر و... می‌تواند به معنای مشکلی در بخش فنی خودرو باشد. اما پیش از این که از طریق صدا سلامت خودرو را تشخیص دهید، کاپوت را بالا داده و ظاهر پیشرانه و گیربکس را با دقت بررسی کنید و هرگونه سیم‌کشی اضافه و غیراستاندارد، سوختگی و دفرمه‌شدن قطعات پلاستیکی، نشتی روغن یا آب و... را در نظر داشته باشید. درِ قالپاق سوپاپ را باز کنید و رنگ روغن را بررسی کنید. اگر رنگ روغن موتور به سمت کرم مایل بود، نشان از خرابی واشر سرسیلندر است.

همچنین اگر هنگامی که موتور روشن است از این دریچه بخار غیر عادی بلند شود، مسائلی مثل روغن‌سوزی یا واشرزدن خودرو پیش‌رو است. اگر موتور خودرو سرد بود با بازکردن درِ منبع انبساط رادیاتور اگر متوجه صدای کمپرس (صدای شبیه «فیس») شدید، این هم می‌تواند نشانی از مشکل در واشر سرسیلندر باشد. اما خودرو را روشن کنید و دود اگزوز را بررسی کنید.

دود خاکستری و سیاه نشان از خام‌سوزی و تنظیم‌نبودن موتور دارد که می‌تواند در اثر مشکلاتی مثل خراب‌بودن انژکتورها، سنسور مپ، سنسور اکسیژن و... باشد. اما دود آبی نشان از روغن‌سوزی است و این روغن‌سوزی می‌تواند در اثر ضعیف‌شدن رینگ پیستون‌ها، لاستیک‌های ساق سوپاپ و... باشد. بوی خام‌سوزی از اگزوز (در حالت گرم‌بودن موتور) نیز در اثر رسیدن سوخت زیاد به پیشرانه است که می‌تواند حتی از ای‌سی‌یو خودرو هم نشأت بگیرد.

رنگ، بدنه و تصادف

یکی از مهم‌ترین مسائل در خرید یک خودروی دست دوم، توجه به میزان رنگ‌شدگی بخش‌های مختلف بدنه و میزان تصادفاتی است که طی مدت استفاده متوجه خودرو شده است. در واقع از آنجا که بحث بی‌رنگ بودن یا نبودن خودرو منجر به اختلاف قیمت فاحش در بین نمونه‌های مختلف یک خودرو می‌شود، پس باید در این بخش با بیشترین میزان حساسیت وارد شوید.

بحث را این گونه پیش می‌بریم که تصادفات بسته به شدتشان ممکن است به خسارت‌های ظاهری و فنی کم و زیادی در خودرو منجر شده باشد که از یک مالیدگی کوچک در سر گلگیرها یا تمام‌رنگ شدن خودرو در اثر واژگونی متغیر است. اصولا بحث صافکاری خودرو به دو دسته بدون‌رنگ و با رنگ تقسیم می‌شود که اصولا صافکاری بدون‌رنگ در خودروهایی انجام می‌شود که ضربه ‌چندان شدیدی نداشته‌اند.

در واقع صافکاری بدون‌رنگ به این معناست که ترمیم بدنه خودرو بدون نیاز به رنگرزی مجدد انجام شده که البته کار تمیز این روش به دقت عمل و حوصله صافکار بستگی دارد. به همین علت در بسیاری از موارد صافکاری بدون رنگ قسمتی از خودرو حتی هزینه‌برتر از صافکاری و رنگ خواهد بود؛ زیرا در نتیجه افت قیمت چندانی متوجه خودرو نخواهد شد.

در صافکاری بدون‌رنگ که به صافکاری «گریسی» یا «تقه‌گریسی» نیز مشهور است، اگر موج چندان زیادی روی بدنه مشهود نباشد، افت قیمتی متوجه خودرو نمی‌شود. اما اگر صافکاری با دقت کمتری انجام شده باشد و بدنه را موج‌دار کند، افت قیمت (هرچند کمتر از رنگ‌دار شدن آن بخش) اعمال خواهد شد.

اما در صافکاری‌های همراه با رنگرزی، صافکار حوصله کمتری به خرج می‌دهد و بدنه را به الگوی اولیه بازمی‌گرداند، در نتیجه نقاش خودرو با بهره‌گیری از ماده‌ای خمیری شکل به اسم «بتانه»، موج بدنه را گرفته و سطح را صیقلی می‌کند تا برای رنگرزی آماده شود.

معاینه هنگام رانندگی

هنگام رانندگی، هر گونه تاخیر در تعویض دنده، گاز هرز خوردن بین هر دنده، تاخیر در معکوس‌کشی و... می‌تواند نشان از ضعیف‌شدن صفحه کلاچ ها، کثیف بودن روغن، ضعف اویل پمپ و مسائلی از این قبیل باشد. صدای زوزه گیربکس هنگام توقف کامل خودرو با ترمز در حالت D نیز می‌تواند ناشی از ضعف در بخش توربین باشد.

در نهایت هم باید گفت اگر خودروی تک‌دیفرنسیل یا دو دیفرنسیل می‌خرید، حتما با نیم‌کلاچ‌کردن در نمونه‌های دنده‌ای یا تغییر وضعیت گیربکس در نمونه‌های اتوماتیک، میزان تقه پلوس‌ها و گاردان خودرو را مد نظر داشته باشید. همچنین زوزه‌های دیفرنسیل در سرعت‌های متفاوت نیز می‌تواند نشانی از وجود خرابی در بطن دیفرنسیل باشد که البته ممکن است مشکل پیش آمده با یک فیلرگیری و شیم‌گیری حل شود یا این که هزینه‌های سنگین‌تری مثل تعویض کرانویل پینیون و... را روی دست شما بگذارد. هرچند در خودروهای شاسی بلند مدرن باید به بخش‌های دیگری مثل ترنسفر کیس و... نیز دقت کنید.

کیفیت نقاشی و تشخیص رنگ‌شدگی

کار نقاشی بسته به حوصله و سلیقه نقاش درجه‌بندی می‌شود و گاهی اختلاف کیفیت رنگ و ظاهر سطح رنگ شده با دیگر قسمت‌های بدنه به قدری کم است که افت قیمت را به حداقل می‌رساند. پس هنگام خرید خودرو توجه داشته باشید در کدام قسمت‌ها موج ناشی از صافکاری بدون رنگ هویداست و کدام قسمت‌ها رنگ شده‌اند. برای تشخیص رنگ‌شدگی راهکارهای مختلفی وجود دارد که ساده‌ترین آن استفاده از ابزاری به اسم «مگنت» است.

مگنت وسیله‌ای قلمی شکل است که یک آهن‌ربا در نوک آن و یک فنر در بطن قلم آن وجود دارد. شما با چسباندن و کندن مگنت روی بدنه متوجه بخش‌هایی خواهید شد که بتانه دارند. زیرا در بخش‌های بتانه خورده، قطر رنگ و سطح زیر رنگ تا خود بدنه بیشتر از بقیه قسمت‌هاست. اما در برخی موارد به علت تعویض آن قطعه، مگنت هم کارساز نیست و باید دست به دامان دقت چشمان خودتان شوید.

در واقع با این روش اگر خودرو را در زمان‌های مختلف زیر تابش مستقیم نور آفتاب قرار دهید و بدنه را از زوایای مختلف (خصوصا از گوشه ها) ببینید، متوجه اختلافات رنگ، اکلیل در رنگ‌های متالیک، نوع پاشش، موج‌ها و... خواهید شد. هرچند اصولا قسمت‌های رنگ شده (غیرکوره‌ای) پس از مدتی کدرتر از قسمت‌های بی‌رنگ می‌شوند، ولی این ضعف با پولیش از بین می‌رود. پس باید بیشتر دقت کنید.

تعویض اتاق و بخش‌هایی از بدنه

اساسا ضرباتی که به تعویض اتاق یا قسمتی از بخش‌های بدنه منجر می‌شود، بسیار شدیدتر از ضرباتی هستند که ترمیم خودرو با صافکاری و نقاشی انجام می‌شود. اما بعضی از مالکان پر وسواس برای این که بدنه خودرو بتانه‌دار نشود، قسمت‌هایی مثل در، گلگیر و... را عوض می‌کنند. پس برای تشخیص شدت تصادف باید به بخش‌هایی مثل سینی پشت چراغ‌های جلو، سینی پشت چراغ‌های عقب، سرشاسی‌ها، زیر رکاب، کلاف درها و... دقت کنید.

اصولا تصادف‌های شدید به موم‌پاشی مجدد درزهای داخلی بدنه منجر می‌شود که از این طریق نیز می‌توانید سلامت اتاق را بررسی کنید. یا این که اگر خودرویی در داخل موتور و داخل صندوق دچار رنگ‌شدگی، لهیدگی و رنگ پریدگی (جدای از سوختن رنگ داخل کاپوت بخاطر حرارت موتور) باشد می‌توان به سلامت اتاق آن شک کرد.

بررسی پشت رل

پشت فرمان قرار بگیرید و با پدال گاز بازی کنید و عکس‌العمل پدال گاز را در مقابل دورخوردن موتور مد نظر داشته باشید. همچنین از خاموش بودن چراغ‌های اخطار پشت آمپر مطمئن شوید. اگر خودرویی با فرمان هیدرولیک مد نظرتان است، با فرمان بازی کنید و به صدای پمپ هیدرولیک گوش دهید.

زوزه‌های هیدرولیک می‌تواند در نتیجه خرابی پمپ، روغن نامرغوب، نشتی اورینگ‌های پمپ هیدرولیک و مسائلی از این قبیل باشد. همچنین هنگام بازی‌کردن با غربیلک با نگاه کردن به حرکت چرخ‌های جلو خلاصی جعبه فرمان را بررسی کنید.

با چند بار ترمزگیری پیاپی از عدم وجود نشتی در سیستم ترمز و سلامت ترمزهای خودرو مطمئن شوید و توجه داشته باشید صدایی شبیه به فِس فِس از پدال ترمز می‌تواند بخاطر وجود ایراد در بوستر ترمز باشد. ترمز دستی را چند بار درگیر و آزاد کنید تا اگر گیری در مسیر آن وجود داشته باشد متوجه شوید.

خودرو را روشن نگه کنید و منتظر بمانید دمای آب افزایش پیدا کند و فن دوربالای رادیاتور عمل کند و پس از روشن شدن فن، تا رسیدن دمای موتور به حد ایده‌آل و خاموش شدن آن منتظر بمانید تا اگر اخلالی در این بخش وجود داشته باشد متوجه آن شوید.

بازدید جعبه‌دنده

بعد از این، نوبت به بررسی جعبه دنده و سیستم انتقال قدرت می‌رسد که در خودروهای دنده‌ای دیفرنسیل جلو دو قسمت گیربکس و پلوس‌ها حائز اهمیت هستند. پشت فرمان قرار بگیرید و با کلاچ بازی کنید؛ لیور را در دنده‌های مختلف قرار دهید و مطمئن شوید دنده‌ها کاملا راحت جا می‌روند.

همچنین با قرار دادن خودرو در دنده یک و نیم کلاچ کردن وضعیت نرمی و کورس کلاچ را بررسی کنید.

فرمان را تا آخر بچرخانید و حرکت کنید. اگر صدایی شبیه تق‌تق از چرخ‌ها به گوش رسید، باید نگران وضعیت پلوس‌ها باشید و اگر هنگام نیم‌کلاچ و شروع حرکت لرزش محسوس و شدیدی در خودرو حس کردید، یکی از دلایل این امر می‌تواند تاب برداشتن دیسک صفحه کلاچ باشد.

اما در خودروهای گیربکس اتوماتیک اوضاع اندکی حساس‌تر است و برای بررسی سلامت جعبه دنده باید دقت بیشتری به خرج دهید. گیربکس اتوماتیکی که هنگام تعویض وضعیت دنده (بین D، N، P و...) تقه محسوس و شدید داشته باشد سالم نیست.