خریداران پس از خرید خودرو چینی با چه مشکلاتی مواجه می ‌شوند؟

کمتر از یک دهه از ورود خودروهای چینی به ایران و اقبال بلندشان در کشور می‌گذرد. ورود انواع و اقسام خودروهایی که یا از طریق واردات یا به صورت محصول مشترک در ایران تولید می‌شود، خیلی زود بازار ایران را قبضه کرد. قیمت مناسب خودروهای چینی در مقایسه با خودروهای ساخت اروپا از یک سو و ظاهر آراسته و شکیل این خودروها از سوی دیگر، بسیاری از متقاضیان خرید خودرو را برای سوار‌شدن به این محصول چینی وسوسه کرد تا جایی که در اندک زمانی، سهم عمده‌ای از خیابا‌ن‌های شهر در اختیار صنعت خودروسازی چین قرار گرفت.

بیجا نیست اگر بگوییم چینی‌ها بیش از خودمان، با سلایق ما آشنایی دارند، بازار ایران را به‌خوبی می‌شناسند و می‌دانند که کالاهایشان، هرچه و با هر کیفیتی که باشد، بالاخره در ایران خریدار دارد. از کوچک‌ترین محصول صنعتی گرفته تا بزرگ‌ترین آن، چه از مبادی قانونی و چه از طریق قاچاق، بازار ایران را در اختیار گرفته است و در این میان، خودروهای چینی محبوبیت خاصی میان ایرانیان پیدا کرده‌اند. کارشناسان صنعت خودرو معتقدند که خودروهای چینی، آن اندازه که در ایران طرفدار و خریدار دارد در چین تمایلی برای خرید این خودروها دیده نمی‌شود. نکته قابل توجه در این میان، آمار پرفروش‌ترین خودروها در بازار چین است؛ این آمار نشان می‌دهد که فولکس واگن، وولینگ، هیوندای، چانگان، تویوتا، بیوک، نیسان، فورد، هوندا و شورولت به ترتیب ۱۰ برند اول و پرفروش خودرو در چین هستند.

 از واقعیت تا حقیقت!

به هر حال واقعیت این است که در برهه‌ای از زمان خرید خودروهای چینی بدون در نظر گرفتن مزایا و معایب آن در ایران فراگیر شد و ظاهرا رضایت‌خاطر دارندگان این خودروها را نیز فراهم کرد. بر اساس آمار موجود، در حال حاضر ۲۷ مدل خودروی چینی در کشور موجود است که بخش عمده‌ای از آن در ایران مونتاژ می‌شوند. این محصولات با اینکه ظاهری مدرن و امروزی دارند، بیشترشان روی پلتفرم‌های قدیمی توسعه پیدا کرده‌اند و کپی محصولات شرکت‌های بزرگ خودروسازی جهان هستند.

اما خریداران ایرانی خودروهای چینی پس از خرید و استفاده از خودروی مورد نظر با مشکل بزرگی مواجه شده‌اند؛ کمبود نمایندگی‌های مجاز خدمات پس از فروش، نبود یا گرانی قطعات خودرو، عدم تشخیص قطعات اصل از قطعات تقلبی، خواب طولانی خودرو در تعمیرگاه‌ها و مواردی از این دست که دارندگان خودروهای چینی را سردرگم کرد. البته نکته مهم دیگر اینکه تعمیرکاران ایرانی نیز مهارت کافی برای تعمیر خودروی چینی را نداشتند و به همین دلیل ممکن بود یک خودرو حتی یک ماه در تعمیرگاه متوقف باشد. شکی نیست که دردسرهای خرید خودروی چینی در استان‌های دیگر کشور، به مراتب بیشتر از پایتخت است. به عبارت دیگر، در حالی که بخش عمده‌ای از کارخانه‌های مونتاژ خودروهای چینی در پایتخت و حومه تهران قرار دارند، ارائه خدمات پس از فروش این خودروها در این شهر بسیار ضعیف است. بنابراین طبیعی است که دارندگان خودروهای چینی در سراسر کشور با مشکلات بیشتری دست به گریبان باشند. بر اساس اظهارات مدیرعامل مدیران‌خودرو در ایران به‌طور متوسط دو خودرو از ١٠٠ خودروی چینی به دلیل ایراد فنی در سه‌ماه اول به تعمیرگاه مراجعه می‌کند؛ این در حالی است که متوسط این عدد در دنیا ۵/۱خودرو است.

 دارندگان ناراضی خودروهای چینی

یک دارنده خودروی چانگان از سرویس‌دهی این شرکت گلایه دارد و می‌گوید: «چراغ هشدار ایربگ درست یک هفته پس از آنکه خودرو را از کارخانه تحویل گرفتم، روشن شد. تاکنون سه بار برای تعمیر چراغ ایربگ به تعمیرگاه مرکزی مراجعه کرده‌ام، اما مشکل هنوز رفع نشده است.»

مجتبی رئیس‌زاده ادامه می‌دهد: «در یکی از مراجعاتم، خودرو ۱۰ روز در تعمیرگاه متوقف شد و کارشناسان این شرکت به تعمیرگاه آمدند، با وجود این تنها ۴۸ ساعت پس از تحویل خودرو باز هم چراغ هشدار روشن شد.»

دارنده یک خودروی ام وی ام ۱۱۰ نیز با گلایه از گرانی لوازم یدکی و جانبی خودروهای چینی می‌گوید: «مشکل، تنها تعمیر و خدمات پس از فروش نیست. حتی اگر تعمیرکاری مهارت تعمیر خودروی چینی را داشته باشد، دارنده خودرو با دو مشکل اصلی مواجه است؛ نخست اینکه لوازم یدکی مورد نیاز خودرو که قاچاق و تقلبی نباشد به‌سختی در بازار یافت می‌شود. دوم اینکه به فرض موجود بودن لوازم مورد نیاز، این قطعات قیمت‌های سرسام‌آوری دارد.»

وی ادامه می‌دهد: «برای مثال قیمت قاب گلگیر عقب راست ام وی ام ۱۱۰ در نمایندگی‌های خدمات پس از فروش ۱۷۳هزار تومان است، علاوه‌بر اینکه برای خرید برخی قطعات خودرو پس از ثبت سفارش در نمایندگی باید یک تا دو ماه منتظر رسیدن قطعه مورد نظر از چین باشیم، درحالی که همان کالا با همان برند و کارایی در بازار آزاد حدود ۱۰۰ هزار تومان فروخته می‌شود.»

 انتظارهای دو ماهه برای گرفتن یک قطعه!

یکی از نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو در خیابان مطهری تهران می‌گوید: «متاسفانه شرکت‌های واردکننده و مونتاژکننده خودروهای چینی، خدمات پس از فروش مناسبی به خریداران خودرو ارائه نمی‌دهند، به این صورت که خریدار خودروی چینی اول برای تعمیر آن درگیر دوره گارانتی شده و بعد از مشقت زیاد فقط می‌تواند به صورت ناقص خودروی خود را تعمیر کند.»

اکبری می‌افزاید: «با وجود مشکلات زیادی که خودروهای چینی برای صاحبان‌شان ایجاد می‌کنند، هنوز تمایل به خرید خودروهای چینی در کشور کاهش نیافته است. معمولا کسانی که برای خرید خودروی چینی مراجعه می‌کنند، شکل ظاهر و قیمت مناسب آن را دلیل اصلی انتخاب خودروی چینی عنوان می‌کنند. در حالی که مزایای خرید یک خودروی با کیفیت ایرانی به مراتب بهتر و بیشتر از خودروهای چینی است.»

یکی از تعمیرکاران خودرو در خیابان آزادی تهران نیز در این زمینه می‌گوید: «تعداد مراجعه خودروهای چینی که نیاز به تعویض و تعمیر قطعات دارند دوبرابر دیگر خودروهای خارجی و البته خودروهای باکیفیت ایرانی است. علاوه‌بر اینکه خواب خودروهای چینی (مدتی که باید خودرو برای تعمیر در تعمیرگاه بماند) زیادتر از خودروهای ایرانی است، چراکه قطعات مورد نیاز ماشین‌های چینی، به سختی در بازار یافت می‌شود.»

 هدر دادن سرمایه‌های کشور

رئیس اتحادیه صنف فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین‌آلات تهران در این زمینه می‌گوید: «اگر دولت به جای واردات انبوه مدل‌‌های مختلف خودروهای چینی، یک یا دو خودروی چینی باکیفیت را مونتاژ و خدمات پس از فروش آن را به صورت گسترده در شهرهای کشور ارائه می‌کرد، اکنون دارندگان خودروهای چینی برای تعمیر خودروی خود دچار سردرگمی نبودند.»  

به گفته غلامرضا بخشی‌زاده، در حال حاضر برای یک واردکننده وارد کردن قطعات خودروهای چینی به دلایل متعددی ریسک است، زیرا شرکت‌های سازنده قطعات در چین تنها با نمایندگی‌‌های مجاز در ایران همکاری می‌کنند. برای مثال، واردات انواع قطعات یک خودروی چینی، هزینه‌های حمل‌ونقل سنگینی را بر واردکننده تحمیل می‌کند. از سوی دیگر امکان دارد قطعاتی که توسط واردکننده خریداری می‌شود، تقلبی یا بیش از قیمت واقعی خود باشد.

وی با بیان اینکه دولت در این زمینه کوتاهی کرده است، ادامه می‌دهد: «اصناف و تشکل‌ها قدرت زیادی برای مدیریت یا جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی ندارند. با وجود این بارها، به دولتمردان اعلام کردیم که واردات و مونتاژ خودروهای چینی، به معنای هدر دادن سرمایه و پول کشور است. در حالی که دولت می‌توانست این سرمایه را برای پشتیبانی خدمات پس از فروش چند خودروی باکیفیت چینی صرف کند.»

 وفور قطعات تقلبی در بازار

رئیس اتحادیه صنف تعمیرکاران تهران نیز نبود قطعات یدکی اصل خودروهای چینی را یکی از مشکلات مهم تعمیر این خودروها می‌داند و می‌گوید: «بخش عمده‌ای از قطعات واردشده به کشور تقلبی است و استانداردهای لازم را ندارد؛ قطعاتی که به هیچ‌وجه مورد تایید شرکت سازنده خودرو نیست. همین موضوع باعث شده که تعداد مراجعه خودروهای چینی به تعمیرگاه ٢٠ تا ٣٠‌ درصد افزایش پیدا کند.»

  به گفته علیرضا نیک‌آیین، در حال حاضر قطعات مورد نیاز خودروهای چینی فقط در نمایندگی‌های مجاز فروش خودرو عرضه می‌شود، اما همین نمایندگی‌ها نیز با کمبود قطعه مواجه هستند. از سوی دیگر شرکت سازنده خودرو قطعاتی را که توسط یک شرکت دیگر در چین تولید می‌شود نیز قبول ندارد، بنابراین شرکت‌های داخلی نمی‌توانند این قطعات را وارد و عرضه کنند.

  وی می‌افزاید: «اگر چه قیمت یک خودروی چینی در مقایسه با یک خودروی کره‌ای، آلمانی یا آمریکایی ارزان‌تر است، اما قیمت قطعات خودروهای چینی دو برابر یا بیش از دو برابر خودروهای غیرچینی است. این در حالی است که معمولا قطعات یک خودروی چینی به صورت اپیدمی دچار خرابی می‌شود و خرابی یک قطعه باعث سرایت خرابی به قطعات دیگر می‌شود. از این رو، تعمیر خودرو برای دارنده آن هزینه‌های سنگینی در پی دارد.»

 سودجویی شرکت‌های چینی

رئیس اتحادیه صنف تعمیرکاران تهران می‌گوید: «شرکت‌های خودروسازی چینی در معاملات خود با شرکت‌های ایرانی مانند معاملات‌شان با شرکت‌های اروپایی و آمریکایی رفتار نمی‌کنند. برای مثال اگر قرار است خودرویی از چین به اروپا صادر شود، باید دارای همه استانداردهای اروپایی باشد. به عبارت دیگر شرط ورود یک خودروی چینی به اروپا یا آمریکا کسب استانداردهای لازم از کشورهای اروپایی است. از سوی دیگر شرکت‌های اروپایی پیش از معامله با شرکت‌های چینی زیرساخت‌های لازم به‌منظور جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی را فراهم می‌کنند. در حالی که شرکت‌های خودروسازی ایران، بدون در نظر گرفتن پشتیبانی‌های لازم برای ورود یک خودروی چینی به بازار، اقدام به مونتاژ قطعات و عرضه خودروهای چینی کرده‌اند.»

نیک‌آیین در مورد مشکلات تعمیر خودروهای چینی توضیح می‌دهد: «طراحی خودروهای چینی یک طراحی پیچیده است، در نتیجه تعمیر آن مهارت خاص خود را نیاز دارد. خودروهای چینی برخلاف خودروهای ژاپنی یا اروپایی که بر پایه قطعات الکترونیکی طراحی شده است، یک طراحی مکانیکی دارد. برای مثال ممکن است تعمیر یک قطعه از خودروی ژاپنی تنها با فشار دادن یک دکمه یا تعویض یک قطعه الکترونیکی انجام شود، در حالی که برای تعمیر یک قطعه از خودروی چینی باید قطعات دیگری تعویض یا جابه‌جا شوند.» 

به گفته وی در حال حاضر چند تعمیرکار چینی در تعدادی از نمایندگی‌های مجاز فروش در تهران حاضر هستند و خدمات مورد نیاز را به دارندگان خودروهای چینی ارائه می‌دهند. قرار بود شرکت‌های چینی با برگزاری جلسات آموزشی، آموزش‌های لازم را به تعمیرکاران ایرانی ارائه دهند اما متاسفانه شرکت‌های چینی همکاری لازم را با شرکت‌های ایرانی ندارند. از این رو کسانی که در شهرها و استان‌‌های دیگر هستند، برای تعمیر خودروی خود یا باید به تهران مراجعه کنند یا در شهر خود و از طریق تلفن و تبادل اطلاعات با نمایندگی تهران با آزمون و خطا و بر اساس تجربه، اقدام به تعمیر خودرو کنند.

 قانون‌شکنی نمایندگی‌های خدمات پس از فروش

اما در کنار مشکلات عدیده‌ای که در زمینه کمبود قطعات و متخصصان تعمیر خودروهای چینی در ایران وجود دارد، شواهد نشان می‌دهد که‌ هیچ‌یک از شرکت‌های عرضه‌کننده خدمات پس از فروش به‌ویژه خودروهای چینی نتوانسته‌اند قوانین مربوط به حقوق مصرف‌کننده را کامل اجرا کنند. برای مثال قانون پرداخت خسارت خواب خودرو و تعویض آن در صورت تکرار عیب اجرا نمی‌شود. در این زمینه طبق اصلاحیه آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو، عرضه‌کنندگان این محصول در ایران موظف شده‌اند در صورتی‌که خودروی تحت گارانتی (تضمین) آنها بیش از دو روز کاری یا مدت زمان استاندارد تعمیرات به دلیل نبود قطعه یا ناتوانی در رفع عیب در تعمیرگاه‌ها متوقف شود، خسارت توقف خودرو را به مالک آن پرداخت کنند.  

رئیس انجمن صنفی خدمات پس از فروش خودرو نیز  به نکات قابل توجهی در زمینه خدمات پس از فروش خودروهای چینی در کشور اشاره می‌کند. عباسعلی غیاثی می‌گوید: «برخی شرکت‌های خودروسازی طبق این قانون عمل می‌کنند و بسیاری از خودروهایی که مراجعات مکرر برای رفع عیب داشته‌اند اما عیب آنها رفع نشده است، تعویض شده‌اند. اگر هستند شرکت‌هایی که از این قانون سرپیچی می‌کنند، بنابراین دارنده خودرو می‌تواند با مراجعه به سازمان‌ صنعت، معدن و تجارت استان‌هایی که در آنها خودروسازی وجود دارد شکایت خود را تسلیم هیات حل اختلاف امور خودرویی کند و این هیات هم موظف است در مدت ۲۰ روز به این شکایت رسیدگی و احقاق حق کند.»

وی در مورد کمبود قطعات خودروهای چینی در ایران نیز با اشاره به اینکه در حال حاضر در دو حوزه خودروهای سواری و خودروهای تجاری بیش از ۳۵۰ نمایندگی و عاملیت مجاز تعمیراتی در سطح کشور وجود دارد، می‌افزاید: «با توجه به شرایط کنونی، کمبود قطعات یدکی خودروهای چینی تا حدودی وجود دارد، از این رو همه شرکت‌های خدمات پس از فروش بر اساس استاندارد ملی شماره ۱۹۱۱۷ و دستورالعمل شرایط، ضوابط و ارزیابی خدمات پس از فروش صنعت خودرو، مورد ارزیابی‌های ادواری قرار می‌گیرند. این ارزیابی‌ها در زمینه وضعیت نمایندگی، کارایی و رضایت مشتریان انجام می‌شود.»

 ضرورت آموزش تعمیرکاران

به گفته غیاثی به‌طور متوسط در هر نمایندگی مختص خودروهای چینی یا نمایندگی‌هایی که به صورت پایلوت ایجاد شده چهار تا پنج نفر متخصص تعمیر این خودروها هستند. البته این آمار تقریبی است و صرفا مختص نمایندگی‌های رسمی است. بسیاری از تعمیرکاران هم هستند که به صورت مستقل یا زیر نظر اتحادیه‌های مربوطه به این کار اشتغال دارند.

وی تاکید می‌کند: «قبل از واردات یا ساخت هر خودرویی اعم از چینی و غیرچینی ضروری است که متخصصان و کارشناسان برای گذراندن دوره‌های مربوطه به کشور سازنده اعزام شوند و دوره‌های فنی را بگذرانند. از سوی دیگر و بر اساس آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو لازم است تعداد نمایندگی‌های مجاز شرکت‌های خدمات پس از فروش با تعداد خودروهای تحت ضمانت و تعهد تناسب و انطباق داشته باشد. همچنین پراکنش نمایندگی‌ها در سطح کشور نیز از سیاست‌های رقابتی و از الزاماتی است که تمامی عرضه‌کنندگان و از جمله عرضه‌کنندگان خودروهای چینی ملزم به رعایت آن هستند.»

زهرا فریدزادگان