کلاهبرداری ازجمله جرایمی است که کمتر کسی در طول زندگی خود ممکن است گرفتارش نشود و بسیاری خاطرات تلخی در این‌باره دارند. هرچند گفته می‌شود تحصیل مال غیر با توسل به مانور متقلبانه کلاهبرداری است اما كلاهبرداري تنها، بردن مال ديگري نيست.
آنكه از پرداخت ماليات هنگفت فرار مي‌كند، كسي كه گرانبهاترين ثروت شما- را كه همان وقت‌تان است- از شما سلب مي‌كند، كسي كه از اعتماد شما سوءاستفاده مي‌كند، وعده‌هاي بيجا و بي‌مورد مي‌دهد، كارمندي كه كار ديگران را انجام نمي‌دهد و كم‌كاري مي‌كند، كارگري كه كارش را درست انجام نمي‌دهد، مديري كه از امكانات اداري و دولتي در راه حوايج شخصي سود مي‌برد يا مسئولاني كه از رانت اقتصادي به نفع خود و بستگانش استفاده مي‌كند، به نوعي در مفهوم عام و گسترده كلاهبرداري مي‌كنند.
به هرحال مراد از مانور متقلبانه برای کلاهبرداری نیز عبارت از هر نوع عملیات برخلاف واقعی است که مرتکب برای فریب‌دادن دیگری به آنها متوسل می‌شود و با اغفال دیگری، وجه یا مال او را تحصیل می‌کند و می‌برد.
یکی از نکات جالب‌توجه در کلاهبرداری این است که فردی که مورد کلاهبرداری واقع شده است، مال خود را با رضایت در اختیار کلاهبردار قرار می‌دهد و این وجه متمایزکننده این جرم از سایر جرایم علیه اموال است، اما درباره این‌که چه اقداماتی مشمول عنوان کلاهبرداری است، می‌توان گفت ماهیتا هر اقدامی که با سوءنیت و به‌طور متقلبانه صورت گیرد و موجب فریب افراد شود و از این طریق بتواند مال دیگری را ببرد، مشمول عنوان کلاهبرداری است.
ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری به تعریف، ارکان و شرایط قانونی این جرم پرداخته است که طبق این ماده «هرکس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکت‌ها یا تجارتخانه‌ها یا کارخانه‌ها یا موسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیرواقع امیدوار کند یا از حوادث و پیشامدهای غیرواقع بترساند یا اسم یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور یا وسایل تقلبی دیگر وجوه یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصاحساب و امثال آنها را تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب و علاوه بر رد اصل مال به صاحبش، به حبس از یک تا ٧سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است، محکوم می‌شود.»
كلاهبرداري جرمي مركب، آني، مقيد و طبيعي است و نه قرار‌دادي و بر اثر عمدي وجود دارد، جرم مقيد بايد نتيجه داشته باشد. يعني تحصيل وجوه شامل كلاهبرداري ساده و عادي و مشدد باشد؛ ازجمله عنوان يا سمت مجعول مأموريت استفاده از تبليغ عامه و اينكه مرتكب از كار‌كنان دولت باشد.
جرم مركب: مركب از چند عمل است كه از يك جنس نباشد و به‌طور متوالي صورت گيرد و مجموع آن اعمال، جرم واحدي را تشكيل دهد. مثل كلاهبرداري يعني الف: توسل به وسايل متقلبانه ب: تحصيل وجوه اموال ج: بردن و خوردن مال ديگري.
كلاهبرداري ازجمله جرایمي است كه مطالبه ضرر و زيان ناشي از جرم مستلزم تقديم دادخواست حقوقي و رعايت تشريفات و قواعد آمده در قانون آيين دادرسي مدني نیست و نياز به صدور اجرایيه نيز ندارد و طبق ماده ۱ قانون مذكور و مواد ۹، ۱۰ و ۱۱ قانون مجازات اسلامي بايد نسبت به رد مال مورد كلاهبرداري اقدام و اتخاذ تصميم کرد.
- 11
- 1
