مادر، دختر، خواهر يا همسر «آقاي...» عنواني است که زنان افغان در جامعه مردسالار افغانستان با آن شناخته مي‌شوند. هويت زنان افغان از اعضاي مرد خانواده نشأت مي‌گيرد که نقش مالک آنها را به عهده دارد.
در بعضي خانواده‌ها وقتي دختري به دنيا مي‌آيد، ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا نامي براي او انتخاب کنند و حتي در کارت دعوت عروسي يا هر مراسم ديگري هيچگاه نام زن يا دختري نوشته نمي‌شود و زنان افغان با نام پدر يا شوهرشان به مهماني دعوت مي‌شوند.
براي مردان افغان گفتن نام اعضاي زن خانواده در اماکن عمومي خجالت‌آور است و حتي بي‌ناموسي تعبير ميشود. حالا اما زنان افغان در رسانه‌هاي اجتماعي کارزاري براي بازپس‌گيري هويت‌شان به راه انداخته‌اند که بنا دارد با اين سنت قديمي افغانستان مبارزه کند.
کمپين نام‌من‌کجاست که اخيرا از سوي گروه کوچکي از فعالان حقوق زنان راه‌اندازي شده است، قصد دارد اسامي زنان اين سرزمين را به مرکز اسناد رسمي بفرستد و به زبان مردم افغان بياورد. به اعتقاد آنها باز پس دادن نام زنان به آنها در جامعه‌اي که آزار و خشونت عليه زنان يک معضل بزرگ و کهنه است، مي‌تواند اولين گام در تشويق زنان به گرفتن حقوق‌شان باشد.
بهار سحالي، يکي از اعضاي برجسته اين کمپين در صحبت با بنياد تامسون رويترز مي‌گويد: جامعه ما پُر از بي‌عدالتي براي زنان است و اساسا همه چيز براي زنان تابو شده است. با راه‌اندازي اين کمپين قصد داريم چيزهايي را براي زنان تغيير دهيم.
رسانه‌هاي اجتماعي امروز يک دريچه جديد به روي جوانان افغانستان باز کرده و استفاده از اين رسانه براي دريافت ابتدايي‌ترين حقوق زنان افغان ، مي‌تواند مفيد باشد. فرهاد دريا، خواننده معروف افغان در حمايت از اين کمپين تصويري از خودش به همراه همسرش منتشر کرده و در توضيح آن نوشته است: «فرهاد و سلطانه دريا». صدها نفر از مردم افغانستان، از جمله نويسندگان، روزنامه‌نگاران و اهالي موسيقي در صفحات شخصي خود در فيس‌بوک و توئيتر از اين جنبش حمايت کرده‌اند.
بتول محمدي، يکي از اعضاي اين کمپين مي‌گويد: «چند روز پيش براي انجام کاري به يک بانک خصوصي رفتم و بايد فُرمي را پُر مي‌کردم. وقتي مسئول باجه اسم مادرم را پرسيد، چند لحظه مکث کردم. نام مادرم يادم نمي‌آمد. هيچ‌کس در اين سال‌ها نامش را نپرسيده و به نام خودش صدايش نزده بود.»
فرايند پاک کردن اسم زنان افغان بيشتر از باورهاي مذهبي، ريشه در آداب و رسوم اين سرزمين دارد. اين که تصميم‌گيري در مورد تحصيل و ازدواج زنان به مردان خانواده منتهي ميشود، نماد وضعيت زنان در جامعه مردسالار افغانستان است.
با اين که چند سالي ميشود زنان افغان حق بازگشت به مدرسه و محيط‌هاي کاري را دوباره به دست آورده‌اند اما خشونت عليه زنان در خانه و البته جامعه همچنان رايج است و اغلب هيچ مجازاتي هم ندارد. هدف کمپين #نام‌من‌کجاست به چالش کشيدن اصولي است که به مردان حق تمام و کمال تصميم‌گيري درباره همه امور زنان را مي‌دهد و در نهايت زنان را در اوج ضعف نگه مي‌دارد و حضورشان را در جامعه نامرئي مي‌کند.
فرزانه وحيدي، عکاس خبري از کابل مي‌گويد: « من بارها در طول سفرهاي کاري‌ام زناني خوش‌فکر با ايده‌هاي ناب ديده‌ام اما وقتي مي‌خواهم با آنها مصاحبه کنم يا عکس‌شان را بگيرم، آنها در جواب مي‌گويند بايد از همسر، پدر يا برادرشان اجازه بگيرند که آيا حق انجام چنين کاري را دارند يا خير.»
بهار سحالي و دوستانش براي روزي مي‌جنگند که نام زنان سرزمين‌شان و همچنين هويت آنها ديگر باعث شرمساري مردان نباشد. بهار مي‌گويد: «قصد ما اين است که تا حد امکان به دستگاه‌هاي دولتي فشار وارد کنيم که از حقوق زنان حمايت کنند. هر وقت ما قبل از برگزاري دادگاه يا در يک پارلمان دولتي خواستار حقوق‌مان مي‌شويم، مسئولان با اشاره به اصول ديني ما را سرکوب مي‌کنند.»
بر‌اساس قوانين افغانستان، نام مادر نبايد در شناسنامه ذکر شود. عبدالله عطاهي، سخنگوي دادگاه عالي کابل با اشاره به اينکه جامعه افغان آمادگي تغيير را ندارد، به بنياد تامسون رويترز مي‌گويد: «ما مشکلي براي اشاره به نام مادر در شناسنامه فرزند يا ديگر مدارک شناسايي نداريم اما فرهنگ مردم افغانستان آمادگي چنين تغيير مدرني را ندارد. اين موضوع مي‌تواند هرج و مرج‌هاي ناخواسته‌اي را در جامعه ايجاد کند.»
اما شاه‌گُل رضايي، وکيل و فعال حقوق زنان معتقد است که مبارزه براي دفاع از حقوق زنان افغان بايد ادامه داشته باشد. او مي‌گويد: «يک سري عناصر تندرو در پارلمان افغانستان وجود دارند که اساسا با اين اقدامات مخالف هستند. اما ما در تلاش براي تغيير اصلاحات در قوانين موجود هستيم و مي‌خواهیم قوانين جديدي براي حمايت از حقوق زنان برنامه‌ريزي کنيم.»
خبر راه‌اندازي کمپين نام‌من‌کجاست در حمايت از حقوق زنان و به منظور بازپس‌گيري هويت زنان افغان چند وقتي است که بحث داغي ميان فعالان حقوق زن در افغانستان به راه انداخته و واکنش‌هاي زيادي به همراه داشته است.
يکي از کاربران شبکه‌هاي اجتماعي در فيس‌بوک نوشته: «آيا اين موضوع نگراني اصلي زنان افغان است؟ اگر آنها را با نام خودشان صدا کنند، واقعا همه مشکلات‌شان حل ميشود؟» تهمينه رشيق، موسس اين کمپين اما مي‌گويد: «من و بسياري ديگر از زنان افغان از اينکه هميشه با نام اشخاص ديگر شناخته شويم، خسته شده‌ايم.»
صدف فاطمي
- 17
- 3
