شاه تهماسبچکیده ای از زندگینامه شاه تهماسب اول:
نام کامل: ابوالمظفر ابوالفتح سلطان شاه طهماسب الحسینی الموسوی الصفوی بهادرخان
تاریخ تولد: ۳ اسفند ۸۹۲
محل تولد: شه آباد، اصفهان
سلطنت: ۹۳۰ تا ۹۸۴
جانشین: اسماعیل دوم
درگذشت: ۲۴ اردیبهشت ۹۵۵ خورشیدی
آرامگاه: مشهد، حرم امام رضا
بیوگرافی شاه تهماسبزندگینامه شاه تهماسب اول:
شاه تهماسب در ۳ اسفند ۸۹۲ در روستای شه آباد اصفهان به دنیا آمد. او با رسیدن به سن ده سالگی پدر خود شاه اسماعیل اول که موسس سلسله صفویان بود را از دست داد، در نتیجه در سال ۹۲۹ به پادشاهی رسید. سن کم شاه طهماسب فرصت را برای کسب قدرت قزلباش ها فراهم کرد، تا ده سال این عرصه رقابت میان امرای قزلباش فراهم بود و شاه جوان کم کم با تدابیر و شجاعت خود توانست قدرت را در دست بگیرد و به شاهی مقتدر برای ایران تبدیل شود.
تهماسب اول با وجود کمبودهایی که در ایران داشت، به خوبی تهدیدات مکرر ازبکان و بعد از آن عثمانیان را دفع کند و بعد از آن دوره ی صلح و ثبات را برای ایران ایجاد کرد. دوره آرامش ایران تا زمان مرگ این پادشاه برقرار بود تا اینکه فرزند تندخویش اسماعیل دوم به حکومت رسید.
شاه تهماسب اول در عمارت چهل‌ستون قزوین اقامت داشت و بعد از او هم اسماعیل دوم در عمارت اقامت گزید.
تصاویر به جای مانده از شاه تهماسبشاه تهماسب یکم پادشاهی هنرمند:
تهماسب یکم دارای طبعی هنرمند بود او در خوشنویسی و نقاشی دستی بر آتش داشت، استاد سلطان محمد مصور مربی او در نقاشی بود. با وجودی که از هنر تصویرسازی شاه تهماسب در کتاب کتاب گلستان هنر قاضی احمد منشی به طور مفصل تعریف شده است، اما اثر ممتازی از او دیده نشده است و تنها تصویری که از دارای امضای شاه تهماسب است نقاشی مجلس بزمی است که در موزه ی کاخ طوپقاپو ترکیه مرقع بهرام میرزا را تزئین کرده است. امضای این نقاشی بدین صورت است :«صوره تهماسب الحسینی».
بیرون از جدول کشی و خارج از تصویر شاه تهماسب با خط خود اینگونه نوشته است: «جهت برادر عزیزم بهرام‌میرزا ساخته شد».
شاه تهماسب را می توان از گسترش دهنگان ابیات آذربایجانی دانست و در این زمینه تلاش های زیادی را مشاهده می شود.
وقایع مهم در دوران شاه تهماسب یکم:
صلح آماسیه:
صلح آماسیه درواقع نام پیمانی است که بین سلطان سلیمان اول و شاه تهماسب در سال ۸۸۴ شمسی در شهر آماسیه امضا شد.( این شهر اکنون در ترکیه امروزی واقع شده است). جنگ های دراز مدتی که بین ایران و عثمانی رخ می داد با امضای صلح اماسیه به اتمام رسید زیرا مرز مشخصی بین ایران و عثمانی کشیده شد. ۲۰ سال آرامش برای ایران حاصل بستن این صلح نامه بود.
بر اساس صلح آماسیه ایالت‌های آذربایجان، ارمنستان شرقی و گرجستان شرقی تحت مالکیت ایران و گرجستان غربی، ارمنستان غربی و کشور عراق به عثمانی تعلق گرفت. از طرفی سلطان عثمانی متعهد شد که با پیروان شیعه مدارا کند و از زوار ایرانی که عازم مکه و مدینه هستند حمایت کند. در این پیمان نامه باید به فرماندهان مرزی تاکید می شد از هرگونه دستوری که منجربه درگیری های مرزی می شود اجتناب کنند.
ماجرای صلح آماسیه توسط شاه تهماسباستقرار در پایتخت:
آرامش ناشی از صلح آماسیه سبب شد که شاه تهماسب به مدت ۲۰ سال در قزوین ساکن شود، در این مدت از ثبات و آرامش به وجود آمده استفاده کرد. از آنجایی که طبعی مال اندوز داشت؛ به مدت ۱۴ سال پایان سلطنت از پرداخت حقوق لشکریان امتناع کرد، در نتیجه این موضوع سبب شد که لشکریان بر مردم فشار وارد کنند. مردم نیز نارضایتی خود را با شورش هایی در گیلان که توسط سید حسین رهبری می شد و شورش هایی در تبریز اعلام کردند. در نهایت این دو شورش سرکوب شدند اما سررشته بحران و شورش هایی دیگر در دوره های بعدی سلطنت صفویان را ایجاد کرد. همین موضوع سبب شد که ۱۲ سال بعد از یک دوره بی‌ثباتی بعد از مرگ طهماسب، سلطنت صفوی استقرار و قدرت خود را مجددا برگرداند.
انتقال پایتخت:
شاه تهماسب اول پایتخت را از تبریز به دلیل نزدیکی به مرزهای عثمانی، آسیب‌پذیری بیشتر و دوری تبریز از خراسان که همواره مورد هجوم ازبکان قرار می‌گرفت تغییر داد و به قزوین منتقل کرد. این تغییر تا زمان شاه عباس اول یعنی ۱۰۰۶ پابرجا ماند تا اینکه اصفهان به عنوان پایتخت رسمی ایران انتخاب شد.
انتقال پایتخت به قزوین توسط شاه تهماسبپناهندگی همسایگان به ایران:
یکی از وقایع تاثیرگذار در دوران سلطنت شاه تهماسب یکم می توان به پناهندگی همایون پادشاه هند و بایزید شاهزاده عثمانی اشاره کرد که تاثیر بسیار زیادی در روابط میان ایران با عثمانی و هند گذاشت. همایون پادشاه هند به علت اختلافاتی که بین او و شیرخان افغانی همچنین نفاق برادرانش در سال ۹۵۰ هجری قمری افتاده بود، ناچار شد همراه با افراد نزدیک خود به ایران پناهنده شود.
شاه تهماسب نیز رسم مهمان نوازی را به جای آورد و فرمان داد او را تا پایتخت همراهی کنند. بعد از گذشت مدتی همایون از طریق سپاهی که ایران در اختیار او گذاشته بود به هند بازگشت و حکومت خود را پس گرفت. این موضوع چنان تاثیری بر روابط ایران و هند گذاشت که تا زمان انقراض سلسله صفویان بین مرزهای ایران و هند مشکلی و اختلافی ایجاد نشد، مگر چند مورد که اختلافاتی بین طرفین در مسایل مرزی به ویژه قندهار رخ داده بود.
بایزید به دنبال اختلافاتی که با پدرش سلطان سلیمان و برادرش سلیم پیدا کرده بود در سال ۹۶۷ هجری قمری همراه با سپاهی ده هزار نفری مسلح از آناتولی وارد ایران شد و از تهماسب درخواست پناهندگی کرد. شاه تهماسب مجددا رسم مهمان نوازی را به جای آورد، او را گرامی داشت و از نزدیکانش خواست تا بایزید را در کاخی مناسب پناه دهند.
بعد از اطلاع سلطان عثمانی از مهاجرت بایزید به ایران، با ارسال نامه به صورت محترم و گاهی تهدید تقاضا کرد بایزید را برگردانند، وساطت های شاه برای بخشش شاهزاده عثمانی کارآمد نبودند. سرانجام شاه تهماسب برای جلوگیری از حمله و هجوم عثمانی به مرزهای خود ناچار شد بایزید و فرزندانش را به ماموران عثمانی تحویل دهد. همراه با این موضوع در سال ۹۶۹ هجری قمری در اثر صلحی بین طرفین امضا شد، جنگ‌های غرب کشور برای مدتی نسبتا طولانی خاموش شد.
مرگ شاه تهماسب یکم:
تا زمانی که حکومت تهماسب با سلامتی او ادامه داشت، اختلافات میان قزلباش‌ها مشخص نبود، اما با بیمار شدن پادشاه، بحث برای جانشینی او آغاز شد. در پایان جنگ هایی که در دربار قزوین ایجاد شد؛ حیدر میرزا کشته و اسماعیل میرزا در تاریخ ۲۷ جمادی‌الاول ۹۸۴ هجری قمری روز چهارشنبه به سلطنت رسید و نام خود را به اسماعیل دوم تغییر داد، او سومین پادشاه صفویان شناخته می شود.
به دنبال درگیری هایی که رخ داد جسد شاه تهماسب ابتدا در باغچه دفن شد، اما بعد از گذشت مدتی کوتاه به صحن شاهزاده حسین (قزوین) انتقال داده شد. یک سال بعد مجددا جسد را به حرم علی بن موسی الرضا در مشهد منتقل کردند.
۱۲ سال بعد از گذشت این انتقال، با تصرف مشهد به دست ازبکان، برای اهانت به تهماسب اول جسد را از قبر خارج کرده و به بخارا بردند. این احتمال وجود دارد که انتقال بر جسدی دیگر اتفاق افتاده است و جسد هنوز در حرم محفوظ می باشد، البته جسد منتقل شده هم با تطمیع ازبکان، به اصفهان منتقل و سپس در بقعه ی امامزاده شاه سیدعلی به خاک سپرده شد.
تصویر شاه تهماسب صفویگردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش
- 19
- 3
