ابوالفرج رونیچکیده ای از زندگینامه ابوالفرج رونی:
نام کامل: ابوالفرج ابن مسعود رونی
تاریخ تولد: -
محل تولد: گروهی وی را از «رونه» از توابع دشت خاوران یا از دیههای نیشابور و گروهی دیگر هند، «رون» «یا روین»
را محل تولد می دانند
حرفه: شاعرپیشه
دوره زندگی: دوره دوم غزنوی
درگذشت: بعد از ۴۹۲ هجری قمری
زندگینامه ابوالفرج رونی:
ابوالفرج ابن مسعود رونی که به بلفرج معروف است در دوره دوم غزنوی زندگی می کرد. درباره اصل ابوالفرج اختلافاتی وجود دارد به طوری که برخی از آنها رونه از توابع دشت خاوران يا از ديه‌هاي نيشابور و برخی دیگر به خصوص فرهنگ نویسان در هندرون يا روينرا نام قصبه‌اي از لاهور را محل تولد ابوالفرج می دانند.
عوفی شرح حالی از او در کنار شاعران غزنه و لاهور آورده است. نظریه ای که وجود دارد این است که اصل ابوالفرج از رونة خراسان اما محل تولد او مانند مسعود سعد، لاهور بوده است. درصورتی که خراسانی تبار بودن ابوالفرج صحیح باشد می توان احتمال داد که او از نسل خراسانیان بوده و بعد از فتوحات غزنوی در هند به پنجاب مهاجرت کرده و در آنجا ساکن شده است.
از آنجایی که از تاریخ ولادت ابوالفرج اطلاعات دقیقی در دسترس نیست اما از قصیده هایی که در ستایش سلطان ابراهیم غزنوی آورده است مشخص می شود در روزگار اين سلطان شاعري نامدار و پرآوازه بوده است.
به دلیل اینکه اشعار ابوالفرج در غیابش نزد درباریان انشاد می شدند؛ تذکره نویسان اذعان دارند شهرت ابوالفرج بعد از پیوستن او به دستگاه ابراهیم غزنوی است، اما آنچه اشعارش نشان می دهند او قبل از پیوستن به سلطان ابراهیم از بستگان و مداحان سيف‌الدوله محمود پسر ارشد وی بوده است و به وسیله همین وابستگی بود که به دربار ابراهیم معرفی شد؛ پس رابطه ابوالفرج و سیف الله باید مدت ها پیش از این تاریخ شروع شده باشد.
سیف الدوله در سال ۴۶۹ هجری قمری به شکل رسمی از جانب پدرش به حکومت هند برگزیده شد و ابوالفرج نیز در یک قصیده همزمان با ستایش سیف الدوله به این واقعه اشاره می کند.
ابوالفرج پیش از این موضوع چندین مرتبه سیف الدوله را برای لشکرکشی هایی که برای کسب غنایم از غزنين به لاهور انجام می داد و در مسیر به هند می آمد ملاقات کرده و ستایش می کند. ۹ قصیده از این شاعر در مدح سیف الدوله آمده است.
بعد از مرگ سلطان ابراهیم مسعود بر تخت نشست در نتیجه از لاهور به غزنه بازگشت و پسر خود شیرزاد را به جای خود حاکم لاهور معرفی کرد. ابوالفرج برای این موضوع نیز قصیده ای می سراید که در دیوانش آورده شده است.
ابوالفرج در وصف سلاطین غزنوی از جمله عبدالحميد احمدبن محمدبن عبدالصمد (وزير سلطان ابراهيم) بونصر پارسي (امير دربار شيرزاد) ثقه الملك طاهربن علي (برادرزاده بونصر مشكال و از بزرگان؛ خزانه‌دار شاه) بوحليم زرير شيباني و پسر وي منصوربن سعيد احمد (عارض لشكر) بورشد رشيد (سپهسالار سلطان ابراهيم) و چند تن ديگر از بزرگان لاهور و غزنين شعرهایی را سروده است.
ابوالفرج رونی با مسعود سعد سلطان رابطه دوستانه ای داشته است و در مدح وی و قصرش قطعه را سروده که به نظر می رسد متعلق به دوران جوانی، اوج قدرت و شكوه مسعود سعد در دربار سيف‌الدوله محمود می باشد.
ابوالفرج در دیوان مسعود سعد:
در دیوان مسعود سعد نیز قطعاتی وجود دارد که در خطاب ابوالفرج گفته شده اند و یکی از آنها در جواب قطعه مذکور سروده شده است. در دو قطعه دیگر که به نظر می رسد از زندان فرستاده شده اند مسعود سعد در کنار توصیف اوضاع رقت بار، رنج و ناکامی های خود در این دوران از دوست قدیمی خودش شکایت می کند، با این وجود به مقام ابوالفرج اشاره کرده و خود را شاگرد وی می داند.
ابوالفرج رونی شاعر نامدار غزنوینکته قابل توجهی که در اشعار مسعود سعد دیده می شوند؛ بدگویی است که یکی از زندانیان درباره ابوالفرج می کند. برخی از تاریخ نویسان مخاطب این ناسزاها را ابوالفرج دونی می دانند که میان او و مسعود سعد دشمنی دیرینه ای وجود داشته است. به نظر می رسد امين احمد رازي برای اولین بار این سخن را بیان کرده است و دیگران نیز از او پیروی می کنند، زیرا قبل از او نظامی عروضی و عوفی درباره دشمنی ابوالفرج روني و مسعود سعد چیزی ننوشته اند.
محققان معاصر درباره هویت این شخص بحث و استدلال های بسیاری را آورده اند، برخی عنوان می کنند منظور اين قطعه ابوالفرج نصربن رست بوده است زیرا ابوالفرج رونی در آن زمان علاوه بر رابطه دوستی که با مسعود سعد داشته، از چندان قدرتی برخوردار نبوده است که بتواند منجر به زندانی شدن امیری از امرای سلطانی شود.
با وجود تمام این دلایل برخی از مفسران نیز امکان خطاب مسعود سعد به ابوالفرج را دور از ذهن نمی دانند و رد نمی کنند.
سایر فعالیت های ابوالفرج:
ابوالفرج علاوه بر کارهای شاعری به فعالیت های دیوانی نیز می پرداخت و زمانی که به دنبال ستم و آزار دشمنان از این شغل برکنار می شد؛ به فقر و عسرت تن می داد نه به ذلت. این وضعیت تا جایی ادامه پیدا می کرد که وی برای یافتن شغلی به بزرگان متوسل می شد و از دشمنی و کینه ای که اهل روزگار با هنرمندان داشتند گله و شکایت می کرد.
سبک شعری ابوالفرج رونی:
ابوالفرج شاعری قصیده سرا است و بعد از قصیده به قطعه و رباعی بیشتر از سایر موارد می پردازد، از این رو به جز ۳ غزل ۵ بیتی، غزل دیگری از این شاعر در دسترس نیست. قصاید این شاعر بیشتر بدون تغزل يا با تغزلي كوتاه شروع می شوند و عموما با دعایی برای بقای جاودانی ممدوح به پایان می رسیدند.
در شمار قصیده های ابوالفرج اختلاف وجود دارد. او برخلاف معمول اندک و حداکثر ۲۰ تا ۳۰۰ بیت و نزدیک به نیمی از قصاید و قطعات موجود، قصيده و قطعه با رديف هاي مختلف هستند و گاهی بلند و دشوار و غالبا دارای وزن هاي كوتاه و آهنگ‌دار می باشد.
ابوالفرج چه در دوران خود و چه بعد از آن به عنوان شاعری سرشناس شناخته می شد، همانگونه که اشاره شد مسعود سعد به شاگردی خود نزد ابوالفرج افتخار می کند و به گمان او لفظ و معني شاعران به سبب اشعار ابوالفرج دگرگون شده و راه تاريك شعر در پرتو هنر او روشن گشته است.
شاعر بزرگ سده ۶ قمری به نام انوری دلبستگی بسیار خود به شعرهای ابوالفرج را توصیف می کند و شعرهای او را بی نظیر و با نظام عنوان می کند.
اشاره مسعود سعد و همچنین شیفتگی انوری را می توان به برخورداری اين دو شاعر با سبك و شيوه‌اي نو در شعر فارسي دانست. ابوالفرج اسلوب تازه ای را در پیش گرفت که در آن از لغات عربي، اصطلاحات مربوط به علوم ادب تفسير و قصص قرآني بیشتر از پیشینیان خود استفاده می کرد.
وی به عنوان اولین شاعری است که تشبيهات و استعارات را بر پايه مجموعه‌اي از دانشهاي روزگار خودش پایه گذاری کرده است و اولین بار نهاد و زمينه‌اي علمي براي تصاوير شعري خود تشکیل می دهد. تشبيهات و استعارات غريب و پيچيده ای که او در اشعار خود استفاده می کند گاهی چنان دشوار هستند که اشراف به دانش های مختلف نمی تواند به سادگی پیوند معانی و تصاویر شاعر را آشکار کند.
از خصوصیات و ویژگی های دیگر شعرهای ابوالفرج می توان به جان بخشیدن به مفاهيم ذهني و كيفيت رواني نظير جود، بخل و فتنه اشاره کرد که شعرهای او را از دیگران متمایز می دارد. پس می توان گفت ابوالفرج رونی پيشرو شيوة تازه‌اي است که همه شاعران سده ۶ قمری را به صورت مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر قرار می دهد . اشعار او و پيروانش پايه‌اي براي تغيير سبك خراساني به عراقي گرديده است.
اشعار ابوالفرج رونیدرگذشت ابولفرج رونی:
تاریخ دقیقی برای درگذشت ابوالفرج رونی مشخص نشده است اما یقینا او تا ۴۹۲ هجری قمری زنده بوده است، زیرا او به جهت نشستن مسعود ابن ابراهیم بر تخت پادشاهی شعری را سروده است. از طرفی اگر قبول کنیم که قصيدة ابوالفرج به مطلع طغزو گوارنده باد شاه جهان را... مانند فتح‌نامة قنوج مسعود سعد و عثمان مختاري، به مناسبت فتح قنوج و در مدح علاءالدين مسعود سروده شده است می توان نتیجه گرفت که این شاعر تا فتح قنوج که در بین سال های ۵۰۰ تا ۵۰۸ هجری قمری اتفاق افتاده ، زنده بوده است. آزاداني در «شاهد صادق» نیز درستی این مطلب را تایید می کند.
آثار ابوالفرج رونی:
از ابوالفرج رونی یک دیوان شعر باقی مانده است که تمامی سروده های او را شامل نمی شود، زيرا در لباب‌الالباب عوفي و المعجم شمس قيس ابياتي از ابوالفرج آمده كه در هيچ يك از نسخه‌هاي ديوان وي وجود ندارند.
دیوان ابوالفرج رونی تا کنون ۳ مرتبه به چاپ رسیده است که یک مرتبه آن در حاشیه ديوان عنصري در هند به صورت سنگی است و دو مرتبه هم در ایران به صورت انتقادی می باشد.
اولین تصحیح انتقادی به تلاش های چاپكين (مترجم اول سفارت شوروي در ايران) و با حواشی محمد علي ناصح به ضميمة سال ششم مجلة ارمغان و دومين تصحيح به وسيلة محمود مهدوي دامغاني در مشهد منتشر شده است.
از دیوان ابوالفرج رونی و منتخبات وی نسخه های بسیاری وجود دارد.
دیوان ابوالفرج رونیگردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش
- 19
- 2
