زندگینامه اسدی طوسی شاعر و لغت شناس ایرانی قرن پنجم

اسدی طوسی,فوت اسدی طوسی,بیوگرافی اسدی طوسی

یکی از علمای ادبیات پارسی، اسدی طوسی نام داشت

یکی از نویسنده ها، شاعر و لغت شناس بزرگ ایرانی در قرن پنجم هجری، اسدی طوسی نام داشت. وی در زمینه ادبیات فارسی خدمت فراوانی انجام داده است.

چکیده ای از بیوگرافی اسدی طوسی

نام کامل:ابومنصور( ابونصر) علی بن احمد

ملقب به:اسدی طوسی

شغل:شاعر و نویسنده

متولد:۳۹۰ هجری قمری در طوس

درگذشت:۴۶۵ هجری قمری در تبریز

آرمگاه:مقبرة الشعرا در تبریز

آثار:گرشاسپ نامه، لغت فرس، مناظرات

بیوگرافی اسدی طوسی

اسدی طوسی طبق برخی از روایات در تاریخ ۳۹۰ هجری قمری در طوس در خراسان به دنیا آمده است. در مجالس المومنین و مجمع الفصحا کنیه وی ابونصر بوده است ولی در دیباچه لغت فرس، که در سال ۱۳۰۳ هجری نوشته شده ، ابومنصور آمده است. در طوسی بودن اسدی تردیدی نیست؛ به علت این که او در مؤخره کتاب الابنیه( ص ۹۷) که نوشته ی ابومنصور علی هروی بوده و اسدی طوسی از آن نسخه برداری کرده، در آن به طوسی بودن خود اشاره کرده است. کتاب لغت فرس توسط اسدی طوسی نوشته شده است. وی در این کتاب به طوسی بودن خود اشاره کرده است.

یکی از آثار مهم اسدی طوسی در تاریخ ادبیات ایران، کهن ترین دستنویس فارسی میباشد ( الابنیه عن حقائق الادویه). علاوه‌براین لغت فرس اولین واژه نامهٔ پارسی اسدی طوسی است.

دوران جوانی اسدی طوسی هم دوره با انقلابهای خراسان و تسلط سلجوقیان و انقراض دولت غزنوی میباشد ، وی مچبور به ترک خراسان شد و بعد از ان به غرب فرار کرد و آذربایجان را به عنوان محل سکونت خود برگزید و با افرادی نظیر امیر ابودلف پادشاه نخجوان و شجاع الدوله ابو شجاع منوچهر بن شاوور از پادشاهان شدادی در ارتباط بود.

تحصیلات اسدی طوسی

یکی از علمای ادبیات پارسی، اسدی طوسی نام داشت که با مطالعه دقیق دیوان های گذشتگان توانست لغات کمیاب بسیاری را فراگرفت و در شعرهای خود از این لغات بهره برد. به همین خاطر تعداد زیادی لغت فارسی در گرشاسپ نامه وجود دارد که برای حفظ زبان و یکی از علل برتری این منظومه است. البته استفاده از لغات قدیمی و کم یاب موجب شده تا کم تر رواج پیدا کند. با مطالعه ی منظومه گرشاسپ نامه به این نتیجه میرسید که اسدی طوسی در علوم فلسفه، تاریخ، جغرافیا، نجوم و دینی علاوه بر شعر و حماسه سرایی، از علم و دانش بسیاری برخوردار است.

لغت فرس اولین واژه نامهٔ پارسی اسدی طوسی است

دین اسدی طوسی

اسدی طوسی مسلمان بوده است ولی هنوز شیعه یا سنی بودن وی بطور دقیق مشخص نشده است. البته در این که او مسلمان است تردیدی نیست به علت این که به ستایش اسلام و پیامبر در مناظرات اسدی طوسی و گرشاسپ نامه اشاره شده است و در هیچ یک از آثار وی مدح و ستایشی از ابوبکر، عثمان، عمر یا علی نبوده است؛ او در ستایش اسلام به ظهور امام آخر در دیباچه گرشاسپ نامه اشاره می کند. بطور کلی تفکر مذهبی وی وابسته به هیچ کدام از مذاهب اسلامی نیست و بیشتر پیرو قرآن و رسول‌الله بوده است.

آثار اسدی طوسی

آثار اسدی طوسی متشکل از سه دسته است که در ادامه آن ها را شرح می دهیم:

- مناظرات:

اسدی طوسی پنج مناظره سروده است که هم یک خالق مطلق و هم یک خطیب بر این باورند که شاعر تمامی مناظرات با گرشاسپ نامه مشابه است. قالب مناظره های اسدی طوسی، قصیده است که این قالب در فارسی و عربی تا آن زمان بی همتا بوده است. از نام های این پنج مناظره می توان به عرب و عجم، مغ و مسلمان، نیزه و کمان، شب و روز، آسمان و زمین اشاره کرد. اسدی طوسی، ایرانیان را در نخستین مناظره خود برتر از اعراب شمرده و در مناظره ی بعدی به برتری مسلمانان نسبت به زرتشتیان و آشکارا ضد اصالت ایرانیان اشاره کرده است. به همین خاطر بعضی از پژوهشگران در تردیدند که این مناظرات متعلق به یک نفر نیست ولی خالقی مطلق در دانشنامه ایرانیکا گفته که در تفکرات اسدی، یک مسلمان ایرانی نسبت به یک مسلمان عرب برتر است، ولی یک مسلمان از هر قوم یا نژادی، در مقایسه با یک ایرانی زرتشتی بهتر است. این مناظره ها در شعر فارسی اثرات بسیاری داشتند و بعد از آن شاعران زیادی به تقلید از اسدی طوسی، شعرهایی در این سبک سرودند.

دین اسدی طوسی,زندگی نامه اسدی طوسی,اسدی طوسی

قالب مناظره های اسدی طوسی، قصیده است

- گرشاسپ نامه:

اسدی طوسی، گرشاسب نامه را برای ابودلف که فرمانروای نخجوان بود، سروده است که در تاریخ ۴۵۸ق این مثننوی به پایان رسید. از گرشاسب در اوستا و دیگر متن های دینی پهلوی به عنوان نیرومندترینِ مردان و اژدهاکش و از جاودانان یاد شده است. ولی چون به آتش، توهین کرد و در مقابل چشمان اهورامزدا به آن حمله کرد، آتش، روان گرشاسب را از بهشت رفتن منع کرد، ولی زردشت واسطه شد و گناه او بخشیده شد. گرشاسب در زمان آخرت از خواب برمی خیزد تا بهمراه کیخسرو، ضحاک را به قتل برساند. در این منظومه گرشاسبِ توصف شده در مقایسه با آنچه در اوستا و متون دینی پهلوی آمده فرق دارد. منظور از گرشاسب در این منظومه فرزند اثرط، از نوادگان جمشید می باشد که به درخواست ضحاک در چهارده سالگی اژدهایی را کشت و به خدمت ضحاک درآمد و اقدام به لشکرکشی به هند کرد. پس از هند به قیروان و سرزمین های دیگر حمله کرد. منهراس دیو را کشت و به روم رفت. در آن جا با شاهزاده خانم روم ازدواج کرد و به ایران برگشت و به خدمت فریدون درآمد. گرشاسب وقتی که ۷۰۰ سال سن داشت با شاه طنجه به جنگ پرداخت و سرانجام در سن ۷۳۳ سالگی فوت کرد .

اسدی طوسی هم در وزن و قالب شعر و هم در توصیف ها در این منظومه حماسی از فردوسی الگو گرفته است. با این که اسدی طوسی مثل سایر پیروان و مقلدان فردوسی نتوانسته به پای او برسد ولی نسبت به تمامی آن ها از موفقیت بیشتر برخوردار بوده و سبک مستقلی داشته است.

ترجمه ی گرشاسب نامه به زبان گجراتی در سه جلد توسط نوسری مهرجی پانا انجام شد و در سال ۱۸۵۲ در کشور هند این ترجمه گجراتی چاپ شد. در سال ۱۹۲۶ برای اولین بار در پاریس، بخش آغازین گرشاسب نامه توسط کلمان هوار در ۲۵۴۳ بیت تصحیح و همراه ترجمه فرانسه آن چاپ شد. گزیده ای از آن در سال ۱۳۰۷ق در هند، با تلاش و کوشش میرزا محمد ملک الکتاب، به چاپ سنگی رسید. در سال ۱۳۱۷ش حبیب یغمایی کل گرشاسب نامه را تصحیح کرد و در شهر تهران آنرا به انتشار رساند و هانری ماسه آن را به فرانسه برگرداند و در سال ۱۹۵۱ در کشور پاریس به چاپ رساند. جلال خالقی مطلق در مجله یغما نیز فهرستی از واژگانش را با نام« فرهنگ گرشاسب نامه» منتشر کرد.

- لغت فُرس

لغت فرس که توسط اسدی طوسی نوشته شده به عنوان قدیمی ترین واژه نامه به زبان فارسی میباشد که به منظور آشنایی مردم ایران و آذربایجان با لغات ناشناس فارسی دری نوشته شده است که بر پایه ی شعرهای نمونه نوشته شده است. از این کتاب اسدی طوسی، دست نوشته های مختلفی در ایران و مناطق دیگر دیده میشود که با یکدیگر اختلاف زیادی دارند. در سال ۷۲۲ قمری قدیمی ترین رونویسی آن انجام شده است که اینک در کتاب خانه و موزه ملی ملک تهران می باشد.