زندگی نامه سید عبدالوهاب نشاط اصفهانی؛ اولین وزیر امور خارجه ایران

عکس نشاط اصفهانی

چکیده بیوگرافی نشاط اصفهانی:

نام کامل: سید عبدالوهاب نشاط اصفهانی

تاریخ تولد: ۱۱۷۵ هجری قمری

محل تولد: ایران-اصفهان

درگذشت: ۱۲۴۴ هجری قمری

ملیت: ایرانی

منسب: سیاستمدار، شاعر و خوشنویس

دین: اسلام

بیوگرافی نشاط اصفهانی:

سید عبدالوهاب نشاط اصفهانی در تاریخ ۱۱۷۵ هجری قمری در اصفهان به دنیا آمد. وی توانست به درگاه فتحعلی‌شاه راه پیدا کند و به عنوان نخستین وزیر امورخارجه ایران شناخته شود. نشاط اصفهانی از شاعران شیعه و سرپرست دیوان رسائل بود او در دربار شاهی به معتمدالدوله ملقب شد. نام نشاط اصفهانی در سده سیزدهم هجری ایران به عنوان شاعر و خوشنویس صاحب نام در خطوط شکسته، نستعلیق و تعلیق معروف بوده است. نشاط اصفهانی علاوه بر شعر سرودن با دانش‌های زمان خود مانند علوم دینی، ریاضی، حکمت الهی و منطق آشنایی پیدا کرد.

نشاط اصفهانی علاوه بر زبان فارسی به زبان های عربی و ترکی نیز شعر سروده است که در گنجینه دیوان اشعار و برخی نامه‌هایش اثرات آن باقی است. حضور او تنها به دربار شاهی محدود نشده و در برخی جنگ‌ها ، مناسبت‌ها و مراودات سیاسی هم حاضر شده برای مثال؛ سفری که به فرانسه داشت و دیدار ناپلئون.

بیوگرافی نشاط اصفهانی

نام، لقب:

نام اصلی نشاط اصفهانی؛ عبدالوهاب است و نشاط تخلص او می باشد، وی از خاندان سادات بود که در اصفهان به دنیا آمد و در سال ۱۲۱۸ زمانی که ۴۳ سال سن داشت به تهران رفت و از طرف شاهنشاه وقت؛ فتحعلى‌شاه به درباره خوانده شد و در نهایت به معتمدالدوله لقب گرفت، در دربار شاه او ابتدا به سمت دبیرى (منشى‌گرى) نائل شد و بعد از گذشت مدتی به عنوان سرپرست «دیوان رسائل» شناخته شد.

خانواده نشاط اصفهانی:

پدر بزرگ عبدالوهاب نشاط اصفهانی حکومت اصفهان را برعهده داشت، از این رو مال و ثروت فراوان برای فرزندان خود به ارث گذاشته بود.

زندگی سیاسی نشاط اصفهانی:

نشاط اصفهانی در سال ۱۲۱۸ به تهران مهاجرت کرد و به دربار فتحعلی‌شاه راه پیدا کرد، بعد از آن توانست منصب دبیری و منشیگری را از جانب شاه دریافت کند، بعد از گذشت مدتی هم به سرپرستى «دیوان رسائل» گماشته شد و به «معتمدالدوله» لقب گرفت. وی بعد از گرفتن این مسئولیت تقریبا همه جا با شاه حضور پیدا می کرد.

در ذیحجه سال ۱۲۳۶ نشاط اصفهانی از طرف فتحعلی شاه قاجار به عنوان اولین وزیر امورخارجه ایران منصوب گشت. اغلب فرمان‌های رسمی، عقدنامه‌ها، وصیت‌نامه‌های افراد خاندان سلطنت، احکام سلطنتی و نامه‌های خصوصی شاه با خط و امضای نشاط اصفهانی نوشته می شدند.

در یکی از سفرها نشاط به همراه هیئتی به عنوان نماینده ایران به پاریس سفر کرد و توانست با ناپلئون اول دیدار داشته باشد. منسب وزارت امور خارجه تا سال ۱۲۴۰ هجری قمری برعهده نشاط اصفهانی بود تا اینکه در همان سال بنا به فرمان فتحعلی شاه؛ میرزا ابوالحسن خان شیرازی به عنوان وزیر امور خارجه جایگزین وی شد.

خصوصیات نشاط اصفهانی از دیدگاه دیگران:

معاصران نشاط اصفهانی همگی از او به نیکی یاد کرده اند و از اخلاق پسندیده او تعریف کرده اند. ۲۲ سال بعد از مرگ نشاط اصفهانی یعنی در سال ۱۲۶۶ دیباچه نگار گنجینه چاپى اینگونه عنوان می کند: «به کثرت بذل و قلت هزل معروف بیگانه و خویش است و به صدق قول وفاى وعد معتمد سلطان و درویش، به عبث و باطل روزگار نبرد و به لاع و جد سوگند نخورد، دمى عمر گران‌مایه را به لهو لعب نگذارد و به اقتضاى تواضع با فقرا عبوس نبوده و با وزرا و امرا چاپلوس ننموده، مجملاً کس از او مستهجن نشنیده و غیر مستحسن ندیده خَلقاً و خُلقاً نسباً و حسباً اسناد قران، از محامد ذات و مدایح صفات و محاسن اخلاق و ستایش خصال حمیده‌اش هرچه گویند و نویسند از هزار یکى و از بسیار اندکى تقریر و تحریر نتوانند، بیان و بنان به عجز معترف آنند...».

همچنین رضا قلی خان در این خصوص نوشته است: «حضرتش ابا عن جد در اصفهان ملاذ و ملجأ بى‌پناهان، محفلش مجمع شعرا و ظرفا و مجلسش مرجع فقرا و عرفا بوده...»

دین و آیین نشاط اصفهانی:

نشاط اصفهانی مسلمان بود و از عاشقان خاندان پیغمبر به‌ ویژه حضرت على(ع) محسوب می شد، این عشق و ارادت به قدری زیاد بوده است که در همه جای دیوانش چه در غزل‌ها و قصیده‌ها و چه در مثنوى‌ها و قطعه‌ها این پایداری به چشم می خورد و نمایان است. به عنوان مثال در یکی از سروده های خود اینگونه عنوان می کند:

هرچ آن سزاى آل على نیست در جهان گر گنج عالم است مبادا میسرم

فردا که پرده دور شود از جمال قرب یارب مدار دور ز آل پیمبرم

آثار و تالیفات نشاط اصفهانی:

آثار این شاعر گرانقدر شامل ۱-دیوان و منشآت ۲-گنجینه می باشد.

گنجینه: این کتاب شامل مجموع آثار نشاط است که در اوایل سال ۱۲۶۶ هجری و سپس در سال ۱۲۸۱ هجری بنابه دستور ناصرالدین شاه در تهران به چاپ رسید. این گنجینه شامل؛ خطبه‌ها، وقف‌نامه‌ها، قصیده‌ها و قطعه‌ها، مدیحه‌ها، دیباچه‌ها، قباله‌ها، عقدنامه‌ها و نامه‌ها و فرمان‌های فتحعلی‌شاه و نامه‌هایی است که به‌ خود شاه و شاهزادگان نوشته شده است، همچنین شعرها و قطعات ادبی و حکایات اخلاقی هم در این گنجینه به چشم می خورد.

گنجینه نشاط اصفهانی

نشاط اصفهانی علاوه بر شعرهای فارسی به زبان ترکی و عربی نیز شعر سروده است و از میان شعرهای گوناگون به غزل ها توجه داشته است. شیرینی شعرهای نشاط به قدری زیاد است که ملک الشعرای بهار در این‌باره عنوان می کند: «راستی غزل‌های نشاط در میان متأخران بسیار مطبوع افتاد».

نشاط اصفهانی مثنوی جلال‌الدین بلخی را الگوی خود قرار داده است و علاوه بر اینکه نوع گفتار او در سخنان اخلاقی و اجتماعی و سوز و گدازهای عاشقانه و رازونیازهای عارفانه برگزیده، در چندین جا هم از سخنان او را «تضمین» کرده است.

نشاط اصفهانی تنها در در زمینه شعر و نویسندگی فعالیت نمی کرد بلکه او از بزرگان علم و هنر در زمان خودش نیز محسوب می شد، به طوری که در دانش‌هاى دینى و ریاضى و حکمت الهى و فلسفه و منطق دارای علم بود و در همه عمر خود را صرف فراگرفتن این دانش‌ها کرده بود. علاوه بر اینکه نویسندگان صاحب سخنی از جمله هدایت و قائم‌مقام و... دانش او را تایید کرده اند، مطالعه نوشته‌ها و شعرهاى او نیز می تواند به راحتی این موضوع را به همگان منتقل کند.

شاگردان نشاط اصفهانی:

از جمله شاعرانی که در خدمت نشاط رسیده بودند مجمر اصفهانی است که توانست از طریق نشاط به دربار فتحعلى‌شاه راه پیدا کند و در نهایت توانست زیر نظر و تحت پرورش نشاط به «مجتهد الشعراء» ملقب شود.

وفات نشاط اصفهانی:

نشاط اصفهانی در سال ۱۲۴۴ هجری قمری بر اثر بیماری سل درگذشت. درباره بیمارى و مرگ نشاط، ابراهیم صفایى اینگونه عنوان می کند: «از ۱۲۴۱ هجری آثار بیماری سل در نشاط پیدا شد و آنچه معالجه کرد، مفید نیفتاد. شاه پزشکان خاص خود را به مداوای نشاط مأمور کرد اما مرض سل زایل شدنی نبود، چند سال با ضعف و ناتوانی گذرانید و بالاخره در روز دوشنبه پنجم ذی‌حجه ۱۲۴۴ قمری در ۶۹ سالگی به مرض سل درگذشت.»

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش