زندگینامه کمیل بن زیاد ؛ زاهدی عابد و سلحشور

زندگی نامه کمیل بن زیاد

چکیده ای از بیوگرافی کمیل بن زیاد:

نام کامل: کمیل بن زیاد بن نهیک نخعی یمانی

زاده: ۷ پیش از هجرت یا ۱۲ پیش از هجرت

ملیت: یمنی

دین: اسلام

مذهب: شیعه اثنی عشری

وفات:  ۸۲ق ، کوفه

بیوگرافی کمیل بن زیاد:

کمیل بن نخعی در ۷ سال پیش از هجرت یا ۱۲ سال پیش از هجرت به دنیا آمده است، ( البته باید توجه کرد این تاریخ دقیق نیست ولی زِرِکْلی تاریخ ولادت او را در سال ۱۲ق نام برده است) وی پسر زیاد بن نهیک از قبیله نخع می باشد و از یاران امام علی (ع) و امام حسن (ع) مجتبی بوده است. کمیل بن نخعی از جمله اولین افرادی بود که پیشنهاد برکناری عثمان بن عفان و سپس خلافت امام علی (ع) را مطرح کرد.

در زمانی که امام علی حکومت را برعهده داشت؛ فرمانداری منطقه هیت به کمیل نخعی واگذار شد و زمانی که هیت توسط سپاه معاویة بن ابی‌سفیان تحت تصرف درآمد؛ امام او را به سبب کوتاهی که در دفاع از شهر کرده بود مورد سرزنش قرار داد.

شیعیان روایات زیادی از او دارند و دعای کمیل هم مشهورترین آنها است اما در منابع اهل سنت قلیل‌الحدیث است و حتی برخی از او بدگویی کرده اند به طوری که او را در گروه زُهّاد و عُبّاد کوفه شمرده اند.

کمیل بن زیاد از بزرگان و رؤسای شیعیان محسوب می شد، همچنین در خاندان و قبیله خود هم فرمان روا بود.

بعد اینکه امام علی به دست دشمنان به شهادت رسید در ماه رمضان سال ۴۰ هجری؛ مردم کوفه با پسرش امام حسن مجتبی بیعت کردند، کمیل بن زیاد هم جزء افرادی بود که با ایشان بیعت بست، زیرا تمام خصیصه های پدر را در پسرش مشاهده می کرد؛ از این رو از فدائیان و سربازان این امام بزرگوار شد.

با فرا رسیدن زمان خلافت امام حسین (ع) یاران با وفائی مانند کمیل و قنبر که غلام امام علی (ع) بود، با دستور معاویه و یزید به زندان افتادند و تنها جرم آنها از نظر این حاکمان طرفداری از اهل بیت علیهم السلام بود و دقیقا یک روز بعد از واقعه کربلا آنها را آزاد کردند.

کمیل ابن زیاد از خاندان نخعی

نسب و خاندان کمیل بن زیاد نخعی:

کمیل بن زیاد نخعی که نسب او به ۹ واسطه به «جسر بن عمرو» بر می گردد و او بنیان گذار طایفه نخع بوده است. نخعیان گروهی بزرگ و منشعب از قبیله «مذحج» بودند که قبل از آغاز اسلام در سرزمینی به نام بیشه زندگی می کردند و بعد از آن به کوفه سفر کرده و در آنجا روزگار خود را می گذراندند. بسیاری از بزرگان و دانشمندان دنیای اسلام از قبیل؛ مالک اشتر، علقمة بن قیس و بسیاری از صحابه امام علی از خاندان نخعی ها بودند.

مترجم نهج‌البلاغه؛ محمد دشتی کسی است که قاتل طفلان مسلم را حارث بن زیاد از یاران عبیدالله بن زیاد معرفی می کند که برادر کمیل بن زیاد بوده است، البته باید اشاره کرد در منابع تاریخی قاتل طفلان مسلم؛ عبدالله بن قطبه از قبیله طی معرفی شده است.

کمیل بن زیاد در دوران امام علی (ع):

همانطور که اشاره شد کمیل از یاران باوفای امام علی و فرزندش امام حسن مجتبی بوده است. وی از جمله اولین شیعیانی محسوب می شود که در روزهای اولیه خلافت امام علی با ایشان بیعت بست و در جنگ های آن حضرت از جمله جنگ صفین حاضر شد، همچنین کمیل صاحب سر امام علی نیز بوده است.

از جمله اولین کسانی که پیشنهاد برکناری عثمان و خلافت امام علی را مطرح کردند؛ کمیل بن زیاد و عمرو بن زراره فرزند قیس نخعی بودند، همچنین کمیل از جمله افرادی بود که در زمان حکوکت عثمان به شام تبعید شد.

در دورانی که امام علی خلافت را برعهده داشتند؛ حکومت هیت بر عهده کمیل بن زیاد بود( هیت از نواحی بغداد به شمار می رفت).

هنگامی که او از قصد یورش یاران معاویه به فرماندهی سفیان بن عوف به هیت خبر دارد شد؛ به گمان به اینکه سپاهیان هنوز در قرقیسا هستند و بدون اطلاع دادن به امام علی؛ خود و یارانش به آن منطقه رفته و ۵۰ نیروی مسلح را در شهر گذاشت، معاویه نیز از این فرصت استفاده کرد و به هیت یورش برد. امام علی در طی نامه این کار میل را سرزنش کرد که نامه ی ایشان در نهج البلاغه آمده است.

بعد از به شهادت رسیدن امام علی (ع)؛ کمیل بن زیاد در زمره یاران امام حسن قرار گرفت.

بارگاه کمیل بن زیاد نخعی

خشم حجاج بر کمیل بن زیاد:

در زمان حجاج؛ کمیل با خشم روبرو شد به طوری که او را طلب خون عثمان می دانست، به همین دلیل فردی دنبال او فرستاد و کمیل از مردم متواری شد. حجاج مردم نخع را که از اقوام او بودند؛ مورد بازخواست و کنایه قرار می داد. زمانی که کمیل ترس قوم خود را با وجود دوهزار جنگاور مشاهده کرد عنوان کرد؛ مرگ بهتر از این است که دو هزار جنگاور به خاطر من در ترس باشند و من آسوده باشم. بعد از این ماجرا به نزد حجاج رفت و حجاج به او گفت: تو بودی که قصد جان عثمان را داشتی و عثمان از تو گذشت کرد؟ و بعد از آن به او گفت: همیشه می‌خواستم به تو دست یابم.

در این زمان کمیل در پاسخ به حجاج گفت: به خدا نمی‌دانم که از کدام یک از ما بیشتر خشمگینی؟ از عثمان که خود را به معرفی قصاص آورد یا از من که از او گذشتم. سپس عنوان کرد: ‌ای مرد ثقفی برای من دندان مفشار و چون توده شن بر من مریز و چون گرگ دندان منمای. به خدا از عمر من بیشتر از مدت تشنه شدن خبری نمانده که صبح آب می‌خورد و شب می‌میرد. هر چه می‌خواهی انجام ده که وعده گاه در نزد خداست و پس از کشته شدن حساب است.

حجاج در پاسخ به کمیل گفت: حجت بر ضد توست.

کمیل در پاسخ گفت: اگر داوری به دست تو باشد این گونه است.

دعای کمیل:

دعای خضری که کمیل بن زیاد از نزد امام علی (ع) آموخته بود؛ توسط وی روایت شد به همین دلیل به دعای کمیل معروف شد. در برخی از منابع شیعه وصیت هایی از امیرالمومنین برای وی نقل شده است و خلاصه آنها در کتاب تحف العقول آمده است.

کمیل بن زیاد و دعای خضر یا کمیل

شهادت کمیل بن زیاد:

در جریان خشمی که حجاج بر کمیل گرفته بود ماجرای شهادت وی رخ داد به گونه ای که؛ حجاج از امام علی یاد کرد سپس کمیل بر امام درود فرستاد. حجاج بعد از مشاهده این صحنه روبه کمیل گفت: برای کشتن تو کسی را خواهم فرستاد که بیشترین بغض و کینه را نسبت به علی دارد؛ بعد از آن ابوالجهیم بن کنانه کلبی را مامور کرد تا کمیل بن زیاد را به شهادت برساند.

در برخی از منابع هم ابن ادهم الحمصی به عنوان قاتل کمیل گزارش شده است همچنین او را مردی ۹۰ ساله معرفی کرده اند، البته در برخی منابع نیز سال ۸۲ را سال شهادت معرفی کرده اند یعنی او در سن ۷۰ سالگی بوده است.

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش