زندگینامه میرداماد یکی از فقیهان برجسته دوره صفوی (+ تصاویر)

میرداماد به عنوان یکی از ستاره های درخشان آسمان حکمت و فلسفه شناخته شده است

چکیده ای از بیوگرافی میرداماد

نام: میر برهان الدین محمدباقر استرآبادی

زادگاه: استرآباد (گرگان کنونی)  ایران

زاده: ۹۶۹

ملیت: ایرانی

محل زندگی: اصفهان

مدفن: حرم علی بن ابیطالب

بیوگرافی میرداماد

سید محمدباقراسترآبادى در حدود سال ۹۶۰ق متولد شد. سیدمحمدباقر میرداماد استرآبادی که از ارکان مکتب فلسفی اصفهان است به میرداماد، معلم ثالث، متخلص به اشراق، فیلسوف، متکلم، فقیه و شاعر شیعی برجسته دوره صفویه معروف بود و معاصر شیخ بهائی و میرفندرسکی بود. پدر میرداماد، شمس الدین محمد حسینی استرآبادی داماد محقق کَرَکی بود و به همین جهت به داماد شهرت داشت. از این رو ، محمدباقر هم به میرداماد شهرت یافت. وی سالها در مشهد سکونت کرد و علوم عقلی و نقلی را فراگرفت. پس از چند وقتی در قزوین و کاشان اقامت کرد و عاقبت در اصفهان ساکن شد. برخی نقل کرده اند که میرداماد نزد شاه عباس صفوی جایگاهی ویژه داشت.

تحصیلات میرداماد

میرداماد در دوران کودکی به توس هجرت کرد و نزد سید علی فرزند ابی الحسن موسوی عاملی و دیگر استادان آن دیار علوم دینی را فراگرفت. او در زمان حضورش در توس، علومی مانند علوم فلسفه و ریاضیات را آموخت. و پس از آن راه قزوین را در پیش گرفت و در سال ۹۸۸ مجددا به خراسان آمد و تا سال ۹۹۳ در خراسان بود. سپس به کاشان مهاجرت کرد.

میرداماد دارای تالیفات بسیاری در زمینه‌های مختلف از جمله ادبیات عرب است

صفات اخلاقى میرداماد

میرداماد در حکمت علمى و اخلاقى فردى، ممتاز بود و به همراهى حکمت نظرى با تهذیب اخلاق، تأکید داشت. وی حکمت بدون تهذیب را مسبب گمراهى و ضلالت مى دانست و به دستورها و فرایض دینى بعنوان « آداب سیر و سلوک» بسیار اهمیت مى داد.

میرداماد علاقه فراوانی به قرآن داشت بگونه ای که نصف قرآن را هر شب تلاوت مى کرد. به قدری مى خوابید که براى پرداختن به کارهایش تجدید قوا نموده باشد و غذا به مقداری که توان تحقیق و کارهاى دیگرش را داشته باشد، مى خورد. اکثر اوقات، مشغول به ذکر خدا و تزکیه نفس بود و شب ها مشغول کسب علم بود. او همچنین  به اداى نوافل  اهمیت زیادى مى داد و هیچ کدام از نوافل را ترک نمى کرد و این وضعیت را از سنّ بلوغ تا زمان وفات، ادامه داد.

میرداماد و شعر

میرداماد مثل خیلی از حكما و عرفا كه ذوق شعر و شاعرى داشته اند به سرودن شعر به زبان عربى و فارسى مى پرداخته و به «اشراق» تخلص مى کرده است. مجموعه شعرهای میرداماد بعدها به نام دیوان میرداماد جمع آوری شد. اصولاً علما و حكماى بسیارى در دوران قبل شعر مى سروده اند و اشعارى زیبا با محتوا و مضامین بلند دارند.

هم چنان كه پژوهشگران گفته اند كه عصر صفوى بخاطر قدرت یافتن فقها و تضعیف تصوف، عصر انحطاط ادبى، فكرى بوده است، سخنى از سر تحقیق و صواب نیست. میرداماد با آن كه از یگانه هاى دوران در معقول و منقول بود به سرودن شعر نیز اهتمام داشته و از وى اشعار زیبایى برجاى مانده است. گرچه وی شاعر پركارى نبود ولی ذوق شاعرى و زیبایى و پرمغزى شعرهای او غیرقابل انكار است. از سروده هاى میرداماد می توان به مثنوى مشرق الانوار در جواب مخزن الاسرار اشاره نمود که در بیست سالگى سروده است.

پیچیده نویسی میرداماد

نوشته های علمی میرداماد، شامل نثری پیچیده و دیریاب است. میرداماد کلمات، عبارت ها و ساختارهای نامأنوسِ بسیاری بکار برده و عبارت های فارسی و عربی را به هم آمیخته و حتی گاهی اوقات قواعد معمول نگارشی را هم کنار گذاشته است و گاهی اوقات لغاتی جدید وضع کرده است. به همین علت، سخنان او را خیلی از افراد نمی توانند بدرستی بفهمند. او در جواب به یکی از منتقدانش نوشته است:« این قدر باید شعور داشت که سخن من فهمیدن هنر است، نه با من جدال کردن و بحث نام نهادن.» به گفته هانری کُربَن، روش نگارش میرداماد علت ضعف فلسفی یا عجزش در کاربست ادبیات ساده نبوده است؛ به علت آن که از آزار مخالفان فلسفه در امان بماند.  درخصوص پیچیده نویسی میرداماد داستان هایی هم گفته شده است.

میرداماد در اواخر عمر به همراه شاه صفی به زیارت عتبات رفت

میرداماد و علوم طبیعى

میرداماد علاقه و توجّه خاصی به تحقیق در علوم طبیعى داشته بگونه ای كه تحقیقاتى در مورد زندگى زنبور عسل انجام داده است. مى گویند شاه عباس از میرداماد تقاضا کرد كه روش موم و عسل ساختن زنبور را بگوید. میرداماد براى این فرمان دستور داد تا براى زنبورها خانه اى شیشه اى ساختند و زنبورها را در آن قرار دادند و خانه را در بین مجلس گذاشتند تا ببینند چه اتّفاقى رخ خواهد داد. یک دفعه زنبورها شیشه را تار كردند و بعد به كارشان سرگرم شدند و این مطلب هم چنان مجهول باقى ماند.

تواضع میرداماد

میرداماد و شیخ بهایی، روزی بهمراه یکى از شاهان صفوى، بر اسب، سوار شدند و از شهر خارج شدند. میرداماد، برعکس شیخ بهایى، شخصی تنومند و چاق بود برای همین، اسب میرداماد آهسته تر حرکت مى کرد؛ به همین علت فاصله ای بین میرداماد و شیخ بهایى، افتاد.

شاه صفوى براى آزمایش دوستى و صمیمیت میرداماد و شیخ بهایی، پیش میرداماد رفت و گفت:شیخ بهایى جلوتر از ما حرکت مى کند، او به ما توجه نمى کند و شخص مغرورى است! میرداماد در جواب فرمود:این چنین نیست، بلکه اسب از این که عالمى مثل او را حمل مى کند به وجد آمده و به سرعت حرکت مى کند. در آن موقع شاه خود را به شیخ بهایى رساند و گفت:میرداماد از ما عقبتر است؛ مثل این که به ما توجه نمى کند یا خود را از شما بالاتر مى پندارد! شیخ بهایى فرمود:آن اسب که آرام تر حرکت مى کند و عقب مانده، بدین دلیل است که دارد دریایى از علم را حمل مى کند. بعد در وصف میرداماد سخنانی گفت. شاه صفوى از اخلاص و فروتنی این دو دانشمند، متحیر شد و آنان را ستایش کرد.

نظریات میرداماد در حکمت

در کتاب تاریخ فلسفه در اسلام در زمینه آراء و نظریه های میرداماد اینچنین آمده است:« میرداماد بیش از هر کسی در احیای فلسفه بوعلی و حکمت اشراقی در زمینه تشیع و آماده ساختن موجبات برای اثر جاودان ملاصدرا نقش داشته است. اهتمام میرداماد به حکمت اشراق بود که شاگردانش ملاصدرا و ملامحسن فیض کاشانی توجه و گرایش به حکمت اشراف نشان دادند. میرداماد در قوام بخشیدن به آنچه که خود با فلسفه یمانی یا حکمت انبیاء از آن یادکرده است، جهد بلیغ در برابر فلسفه یونانی که اتکای آن عمدتاً بر عقل است روا داشته است.

گرایش های عرفانی میرداماد

میرداماد علاوه بر اینکه به برهان و استدلال تکیه میکرد، گرایش های معنوی هم داشت؛ به طوریکه بر افکار وی، روح اشراق غلبه داشته و سیر روحی اش در راه عرفان بود.

آثار میرداماد

آثار مکتوب میرداماد بیش از صد اثر است و این اثرهای میرداماد شامل کتاب ها، رساله ها، شروح و حواشی او می باشد. همینطور از آثار فلسفی مهم او می توان به، کتاب قبسات و شاگرد برجسته او،  ملاصدرا اشاره کرد.

میرداماد، فیلسوف شیعه در دوره صفوی است

وفات و دفن میرداماد

شاه صفی جهت زیارت عتبات عالیات در سال ۱۰۴۰ ق عازم عراق شدو از میرداماد تقاضا کرد که در این سفر، همراه او باشد. میرداماد که به اهل بیت علاقه ی متعددی داشت و نمی توانست به آسانی از کنار این پیشنهاد بگذرد، قبول کرد. دانشور کهنسال شیعه، در بین راه، سخت بیمار شد و دار فانی را در مسیر کربلا به نجف وداع گفت و پیکر پاکش را به نجف اشرف منتقل کردند و وی را در جوار قبر امیرمومنان علی علیه السلام دفن کردند.

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش