شیخ بهایی از نوادگان حارث همدانیچکیده ای از بیوگرافی شیخ بهایی
نام کامل: بهاءالدین محمد بن حسین عاملی
تاریخ تولد: ۱۸ فوریهٔ ۱۵۴۷
زادگاه: بعلبک، لبنان
تاریخ مرگ: ۱ سپتامبر ۱۶۲۱
آثار برجسته: کشکول
محل دفن: حرم امام رضا (علیه السلام)، مشهد، ایران
ملیت: ایرانی
بیوگرافی شیخ بهایی
بهاء الدین محمد بن عزالدین حسین بن عبدالصمد بن شمس الدین محمد بن حسن بن محمد بن صالح حارثی همدانی عاملی جبعی (جباعی) معروف به شیخ بهایی در سال ۹۵۳ ه.ق ۱۵۴۶ میلادی در بعلبک متولد شد. وی در جبل عامل در ناحیه شام و سوریه در روستایی به نام "جبع" یا "جباع" می زیسته و از نژاد "حارث بن عبدالله اعور همدانی" متوفی به سال ۶۵ هجری از معاریف اسلام بوده است.
خاندان شیخ بهایی از خانواده های مشهور جبل عامل در سده های دهم و یازدهم خورشیدی بوده اند. پدر بهاءالدین عاملی از شاگردان برجسته شهید ثانی بوده است. بهاءالدین در کودکی به همراه پدرش به ایران آمد و بعد از پایان تحصیلات، شیخ الاسلام اصفهان شد زیرا در سال ۹۹۱ هجری قمری به قصد حج راه افتاد، به خیلی از سرزمینهای اسلامی من جمله عراق، شام و مصر رفت و پس از ۴ سال در حالیکه حالت درویشی یافته بود، به ایران بازگشت.
وقتی شیخ بهایی ۱۷ ساله بود (۹۷۰ ق)، پدرش به شیخ الاسلامی اصفهان به توصیه شیخ علی منشار از سوی شاه طهماسب منصوب شد. ۱۴ سال بعد، در سال ۹۸۴ قمری، پدر شیخ بهایی برای زیارت خانه خدا از ایران خارج شد ولی در بحرین درگذشت. او در قزوین فارسی آموخته و به بازه زمانی سی سال در آن شهر پرورش یافته است.
خصوصیات اخلاقی شیخ بهایی
شیخ بهایی در مدرسه، محراب عبادت، مسند قضاوت، دیوان اداری و در هر جا، همواره با مردم بود. روح بلند و رفیع شیخ بهائی چنان بود که وی را در طلب علم، به هر سرزمینی می کشاند و در مجلس هر استادی می نشاند همه مسالک و فرق رابه دیده تحقیق می نگریست و با تلفیق تمامی آراء و نظرات بزرگان، جوهر ناب وجود خویش را به نور معرفت می گداخت و صیقل می داد. شیخ بهایی پیوسته در مورد عدل و انصاف سخن می گفت و مثل صالحان عمل میکرد و به خلق خدا خدمت می کرد.
آثار شیخ بهایی
شیخ بهایی در علومی که در آن زمان مرسوم بود، خصوصاً در اخبار و احادیث، تفسیر، اصول فقه و ریاضیات دارای تالیفات بسیار است. تالیفات شیخ بهایی طبق پژوهش یکی از پژوهشگران بالغ بر ۹۵ کتاب و رساله است. بعضی از نویسندگان هم آثار وی را ۱۲۰ عنوان ذکر کرده اند. بعضی از آثار او عبارت اند از:
- جامع عباسی از آثار شاخص شیخ بهایی
- الزبده فی الاصول از تالیفات شیخ بهایی در اصول
- اربعین
- مثنوی سوانح الحجاز (نان و حلوا)
- کشکول شیخ بهایی
ساختمان گلخن گرمابه ای که در اصفهان است به حمام شیخ بهایی معروف استمثنویات مشهور شیخ بهایی
از مثنوّیات معروف شیخ بهایی در زبان فارسی میتوان موارد زیر را نام برد:
- نان و حلوا یا سوانح سفر الحجاز، (بر وزن مولوی) در این اثر ابیاتی از مثنوی را نیز تضمین کرده است.
- نان و پنیر، (بر وزن مثنوی مولوی) نزدیکترین مثنوی شیخ بهایی به مثنوی مولوی از نظر محتوا و زبان
- شیر و شکر، (نخستین منظومة فارسی در بحر خَبَب یا مُتدارک). شیر و شکر بسیار جذاب است و با وجود مختصر بودن (۱۶۱ بیت در کلیات چاپ نفیسی و ۱۴۱ بیت در کشکول) سرشار از معارف و مواعظ حکمی با لحنی حماسی است.
همسر و فرزندان شیخ بهایی
همسر شیخ بهایی، دختر شیخ علی منشار عاملی، زنی دانشمند بود که بعد از درگذشت پدر، کتابخانه نفیس ۴ هزار جلدی وی را به ارث برد و شیخ بهائی آنرا در ۱۰۳۰ق وقف کرد. این کتابخانه بعد از وفات شیخ بهایی، به دلیل احمال در نگهداری از بین رفت. برخی بر این عقیده اند از اینکه شیخ بهایی مدت زیادی از عمر خویش را به تنهایی در سفر گذرانده، میتوان حدس زد که فرزندی نداشته است. اکثر منابع هم فرزندی برای او معرفی نکرده و برخی او را عقیم دانسته اند.
استادان شیخ بهائی
آن طور که مؤلف عالم آرا آورده است، استادان شیخ بهایی بجز پدرش از این قرار بوده اند:"تفسیر و حدیث و عربیت و امثال آنرا از پدر و حکمت و کلام و برخی علوم منقول را از مولانا عبدالله مدرس یزدی مؤلف معروف حاشیه بر تهذیب منطق مشهور به حاشیه ملا عبدالله آموخت. شیخ بهایی، ریاضی را از ملا علی مذهب ملا افضل قاضی مدرس سرکار فیض کاشانی فرا گرفت و طب را از حکیم عماد الدین محمود آموخت و در اندک زمانی در منقول و معقول پیش رفت و به تصنیف کتاب پرداخت."
"مؤلف روضات الجنات استادان شیخ بهایی را پدرش و محمد بن محمد بن محمد ابی الطیف مقدسی می شمارد و میگوید که صحیح بخاری را نزد او خوانده است."
علاوه بر استادان فوق در ریاضی؛"شیخ بهایی پیش ملا محمد باقر بن زین العابدین یزدی مؤلف کتاب مطالع الانوار در هیئت و عیون الحساب که از ریاضی دانان عصر خود بوده نیز درس خوانده است."
از شیخ بهایی علاوه بر آثار و تألیفات علمی، آثار عمرانی بسیار برجای مانده استخانه شیخ بهایی
خانه شیخ بهایی یک اثر تاریخی در یک محور تاریخی با معماری باشکوه ایرانی، بنایی منتسب به دوران صفویه در محدوده خیابان دردشت است که به دلیل تاریخی بودن و قرار گرفتن در یک محور تاریخی بعنوان یک اثر فرهنگی تاریخی در شهر اصفهان در لیست آثار ملی ثبت شده است. خانه شیخ بهائی در سال ۱۳۵۷ ش در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در سال ۱۳۷۸ از طرف سازمان میراث فرهنگی بعنوان زیباترین خانه تاریخی آسیا و اقیانوسیه معرفی شد. در کتاب زندگی شاه عباس تالیف نصرالله فلسفی گفته می شود که این خانه منتسب به عمه شاه عباس (مریم سلطان بیگم) بوده که بعد از مرگ او، شاه عباس این بنا را به شیخ بهایی واگذار می کند.
درگذشت و آرامگاه شیخ بهایی
شیخ بهایی در ۱ سپتامبر ۱۶۲۱ در اصفهان فوت کرد و بنابر وصیت خودش پیکر وی را به مشهد بردند و در کنار مرقد علی بن موسی الرضا جنب موزه آستان قدس به خاک سپردند. امروزه آرامگاه او بین مسجد گوهرشاد و صحن آزادی و رواق امام خمینی در رواقی که به یاد او نامگذاری شده قرار دارد.
شیخ بهایی در اصفهان درگذشت و بنابر وصیت خودش پیکر او را به مشهد بردندگردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش
- 10
- 2
