چرا باید موتورسیکلت الکتریکی را جدی گرفت

آلودگی هوا و محدودیت در منابع فسیلی، چالش‌های بسیاری به وجود آورده است. در این میان، موتورسیکلت‌های الکتریکی با نگاه به آینده، می‌توانند نقشی اساسی در حل این مسائل داشته باشند.

شما یک موتورسیکلت دارید که احتمالا هم برای استفاده‌ی روزانه بسیار مناسب است. به‌عنوان عضوی ثابت از دنیای وسایل نقلیه، کاملا به زمان‌بندی نگهداری و خدمات موتورسیکلت خود آگاهی دارید و طی سال‌ها لیستی از بهینه‌سازی‌ها و اصلاحاتی که دوست دارید، روی وسیله‌ خود امتحان کرده‌اید. ممکن است بیش از همه (حتی بیش‌تر از مقدار توصیه‌شده در دفترچه راهنما) روغن موتور را عوض کنید، واحد کنترل الکترونیکی موتورسیکلت را ارتقاء دهید یا حتی شمع، فیلتر هوا و دسته گاز را عوض کنید. اما آیا تاکنون فکر کرده‌اید که نوع سوخت مصرفی موتورسیکلت چه اندازه برای شما محدودیت دارد؟ شاید محدودیت یا حتی مزیت سوخت مصرفی موتورسیکلت بسیار بیش‌تر از آن باشید که شما فکر می‌کنید.

تولید موتورسیکلت بنزینی چهار زمانه شرایط و محدودیت‌هایی دارد که سازنده را در مسیر خود به کارهای مهندسی پیچیده وامی‌دارد. از طرف دیگر، این قضایا برای تولیدکنندگان موتورسیکلت برقی بسیار متفاوت خواهد بود و دغدغه‌های آن‌ها شاید چندان مشابه نباشند. 

ممکن است متوجه شده باشید که صدایی درست از زیر باک موتورسیکلت می‌آید؛ نگران نیستید ولی با خودتان فکر می‌کنید دفعه‌ی بعد که باک را بیرون آوردید احتمالا نگاهی هم به زیر آن می‌کنید. ممکن است پیچی کنار جعبه هوا باشد که شما هرگز نمی‌توانید آن را به‌خوبی سفت کنید یا ابزار مورد نیاز برای این کار را در اختیار ندارید. دلیل این‌که چنین صداهایی در وسیله نقلیه شما ایجاد می‌شود و شما را مجبور به بازبینی و تعمیر می‌کند، چیزی نیست جز پیشرانه احتراق داخلی و خطراتی که همراه آن وجود دارد. اگر تازه موتورسیکلت را خاموش کرده باشید، مراقب هستید که اطراف آن سیگار نکشید یا آتش‌بازی نکنید و دیگر مواردی که توضیح آن طول می‌کشد. 

با موتورسیکلت الکتریکی، بسیاری از این اقدامات احتیاطی آشنا بی‌اهمیت می‌شوند یا به‌گونه‌ای تغییر می‌کنند که دیگر نیازی به دانستن آن‌ها نداشته باشید. موتورسیکلت‌های الکتریکی داغ نمی‌شوند، بوی نامطبوع یا صدایی در کنار باک ایجاد نمی‌کنند و باتری آن‌ها واقعا خاموش نیست. بد نیست بدانید همیشه مقدار قابل توجهی انرژی در باتری باقی می‌ماند و جریان برق مستقیم (DC) خطرناک‌ترین نوع در اطراف ما است. سریع نگاهی به یوتیوب بیندازید و به آن‌چه اتفاق می‌افتد دقت کنید؛ زمانی که باتری لیتیوم یون کوچک یک گوشی هوشمند منفجر می‌شود چه اتفاقی رخ می‌دهد و با توجه به آن، حدس بزنید که اگر چنین اتفاقی برای باتری موتورسیکلت برقی بیفتد چه تلفاتی خواهد داشت. منفجر شدن باتری موتورسیکلت برقی می‌تواند به اندازه‌ی منفجر شدن باک پر از بنزین در حضور راننده خطرناک باشد و به این معنی است که در هر دو حال خطرات زیادی متوجه شخص می‌شود. 

اگر نحوه رفتار شما هنگام در اختیار داشتن موتور سیکلت برقی مناسب باشد؛ همه‌ی این‌ها می‌توانند تغییر کنند. دوباره ممکن است فکر کنید که اگر صدایی زیر باک موتورسیکلت بنزینی بیاید چطور با پیچ‌گوشتی و چراغ قوه به بررسی و تعمیر بپردازید؛ درحالی‌که می‌دانید جرقه بسیار کوچکی می‌تواند موجب انفجار در مخزن سوخت شود. شاید دوباره به فکر ارتقاء موتورسیکلت بیفتید و بخواهید آن را به‌خوبی تعمیر کنید یا این‌که موتورسیکلت الکتریکی بخرید و خود را از تعمیرات پیشرانه و صداهای ناجور خلاص کنید. 

هنوز هم می‌توان برخی تعمیرات ساده را شخصا انجام داد؛ ولی اگر موتورسیکلت‌های الکتریکی همه‌گیر و رایج شوند، می‌توان گفت که حتی تعمیرات ساده را نمی‌توان انجام دهد و باید با تعمیر و نگهداری خانگی خداحافظی کرد. البته بعضی افراد استدلال می‌کنند که چنین اتفاقی نمی‌افتد و فقط برخی مشاغل سخت و کثیف‌کننده مانند تعمیر پیشرانه و تعویض روغن از بین می‌رود؛ ولی موارد دیگری مانند لاستیک، لنت ترمز، سیستم تعلیق، روغن ترمز و در برخی موارد روغن جعبه‌دنده، گریس‌کاری اتصالات تعلیق و شاید تنظیم زنجیر یا تسمه هنوز هم وجود دارد. مواردی هم تغییر می‌کند؛ مانند عدم نیاز به تنظیم لقی سوپاپ، تعویض فیلتر هوا، تنظیم کشش زنجیر سفت‌کن و تعمیر پیستون‌. 

مطمئنا جایی که موتورسیکلت الکتریکی خود را برای تعمیر و نگهداری می‌برید، تغییر خواهد کرد. تولیدکنندگان موتورسیکلت‌های الکتریکی انواع متفاوتی با قطعات و فناوری مختلف تولید می‌کنند. به‌عنوان مثال، موتورسیکلت‌های انرجیکا (Energica) روی ۳۰۰ ولت کار می‌کنند؛ درحالی‌که موتورسیکلت‌های برقی زیرو (Zero) روی ۱۱۰ ولت کار می‌کنند. نحوه عملکرد موتورسیکلت‌های برقی از یک تولیدکننده تا دیگری خیلی تفاوت نمی‌کند و به همین علت لازم نیست روی این موضوع خیلی دقیق شد؛ اما تعمیر این وسایل الکتریکی در جای نامطمئن می‌تواند آثار بدی روی آن داشته باشد.

تعمیر این موتورسیکلت‌ها اگر توسط شرکت سازنده یا نمایندگی‌های معتبر و نیروهای آموزش‌دیده باشد، بسیار بهتر از تعمیرگاه‌های محلی خواهد بود. حتی اگر تعمیرگاهی متعلق به برند دیگری غیر از سازنده بود؛ باز هم ممکن است به‌خوبی تعمیرکاران شرکت سازنده نباشد. به گفته‌ی جیامپیرو تستونی، رئیس بخش فنی انرجیکا، استانداردهای مورد استفاده در ساخت موتورسیکلت الکتریکی از دنیای خودروهای الکتریکی گل‌چین شده‌اند و یکی هستند؛ ولی ممکن است نحوه سیم‌کشی و تنظیمات برقی موتورسیکلت‌ انرجیکا و مثلا زیرو متفاوت باشد. 

زندگی برای تولیدکنندگان موتورسیکلت الکتریکی کاملا متفاوت است؛ پس از صحبت با تستونی هنگام رونمایی از مدل جدید موتورسیکلت برقی انرجیکا با نام Esse 9، می‌توان به این نتیجه رسید که تولیدکنندگان موتورسیکلت الکتریکی در واقع واسطه‌ای بین شرکت‌های نرم‌افزاری و شرکت‌های فناوری هستند. تستونی نیز با این نظر موافق است و می‌گوید ۷۰ درصد از بودجه تحقیق و توسعه انرجیکا مستقیما به مهندسی نرم‌افزار می‌رسد و ۳۰ درصد باقی‌مانده به توسعه شاسی اختصاص داده می‌شود. به استثنای باتری، تمام سخت‌افزار و دانش مورد نیاز خارج از این شرکت خریداری می‌شود.

تستونی توضیح داد:

در این حیطه شرکت‌های بسیاری وجود دارند که می‌توانند شاسی تولید کنند. تعداد زیادی شرکت نیز هستند که می‌توانند موتور الکتریکی بسازند. چرا ما وقتی می‌توانیم از آن‌ها قطعات مورد نیازمان را بخریم، دوباره به طراحی و ساخت و مواجه با مشکلات بپردازیم؟

به نظر تستونی بزرگ‌ترین مشکل برای تولیدکننده موتورسیکلت الکتریکی، ایمن ساختن موتورسیکلت است. این بدان معنی است که ساعت‌های بسیاری آزمایش نرم‌افزاری در مغز موتورسیکلت انجام می‌دهند تا مطمئن شوند که به‌طور تصادفی از ۱۰۰ درصد گشتاور استفاده نمی‌کند؛ به‌عنوان مثال، تلاش برای تغییر حالت سواری حین پایین آوردن دکمه استارت یکی از این موارد است. ما همگی با اشکالات نرم‌افزاری در گوشی‌ هوشمند و رایانه مواجه شده‌ایم و اغلب آن‌ها به‌جای این‌که سرگرم‌کننده باشند، مزاحم هستند. اما در مورد وسیله نقلیه الکتریکی، یک اشکال کوچک می‌تواند باعث ایجاد صدمه جدی یا حتی بدتر از آن شود. اکثر موتورسیکلت‌های الکتریکی حتی فاقد دسته کلاچ هستند که می‌تواند نیروی گرداننده نهایی را در شرایط اضطراری قطع کند.

علاوه بر این به تفکر متفاوتی در مورد چگونگی برخورد با منبع قدرت موتورسیکلت الکتریکی نیاز است. باتری‌ها به شیوه‌های مختلفی روزگار خود را می‌گذارنند و عمر آن‌ها بستگی به شرایط محیطی، مدت کارکرد، نحوه استفاده و شارژ دارد. پیچیدگی ظریفی این‌جا وجود دارد و این است که نحوه کارکرد انواع باتری کمی با هم فرق می‌کند. به دلایل بسته‌بندی در موتورسیکلت از سلول‌های مسطح به‌جای سلول‌های استوانه‌ای استفاده می‌شود. سلول‌های مسطح تقریبا به‌طور کامل توسط دست ساخته می‌شوند؛ زیرا ساخت آن‌ها به‌صورت خودکار واقعا سخت است. صدها مورد شبیه این در باتری موتورسیکلت وجود دارد که بر پیچیدگی و ظرافت کار می‌افزاید.

موتورسیکلت‌های الکتریکی با چالش‌هایی سروکار دارند که در سایر خودروهای الکتریکی وجود ندارد. برای مثال یک خودرویتسلا (Tesla) را در نظر بگیرید؛ سیستم AC برای نگه داشتن باتری‌ها در دمای ثابت استفاده می‌شود، بنابراین خودرو به‌طور قابل پیش‌بینی به اندازه نیاز عمل می‌کند و از آن فراتر نمی‌رود. چنین سیستمی در موتورسیکلت‌ برقی وجود ندارد، بنابر این نرم‌افزار ECU باید به‌طور مداوم وضعیت دما و چگونگی عملکرد باتری را ارزیابی کند تا بتواند در شرایط مناسبی عمل کند.

خیلی ساده است که یکی دو ساعت وقت برای فکر کردن در مورد خرید موتورسیکلت الکتریکی یا بنزینی اختصاص دهید یا هنگام قدم زدن در این مورد فکر کنید. هر چه هم بیش‌تر فکر کنید، تفاوت‌ها بیش‌تر می‌شوند و کمکی به حل مسئله نمی‌کنند. به هرحال تولیدکنندگان خودروهای الکتریکی اهداف متفاوتی دارند و با مشکلات متنوعی سروکار دارند و در این میان سهم شرکت‌های فناوری بیش‌تر از شرکت‌های مهندسی سنتی است.

در آینده‌ای نه‌چندان دور سهم خودروهای الکتریکی بدون شک بسیار بیش‌تر از خودروهای معمولی احتراق داخلی خواهد بود و تغییرات زیادی تا آن موقع اتفاق می‌افتد. جالب است که موضوع سوخت برای وسایل نقلیه باعث ایجاد چه مسائل و چالش‌هایی می‌شود؛ چالشی که در زندگی روزمره تأثیرات زیادی به جا می‌گذارد و همه‌ی انسان‌ها با آن سروکار دارند. از محدودیت منابع فسیلی گرفته تا یافتن سوخت‌های جایگزین و محدودیت‌های مربوط به طراحی و ساخت باتری‌ خودرو و موتور الکتریکی، همگی در این میان نقش دارند و تنها چیزی که کمک می‌کند، برنامه‌ریزی برای آینده و نگرش عمیق نسبت به چالش‌های پیش‌ رو است.