فیلتر تلگرام راهی برای تقویت پیام‌رسان‌های داخلی نیست

چندی پیش بحث خروج از انحصار تلگرام با فیلتر این شبکه اجتماعی مطرح شد. از سوی دیگر برخی از مسئولان فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی خارجی را راهی برای کوچ کاربران به سمت پیام رسان‌های داخلی می‌دانند و معتقد هستند مسدودسازی شبکه‌های اجتماعی خارجی موجب می‌شود تا پیام‌رسان‌های داخلی تقویت شوند.

حال این سؤال مطرح است که آیا براستی فیلترینگ موجب تقویت پیام رسان‌های داخلی می‌شود؟ و اینکه راه خروج از انحصار تلگرام چیست؟ و برای جذب کاربران به سمت پیام رسان‌های داخلی چه باید کرد؟ روزنامه ایران این سؤالات را با مدیران پیام رسان‌های داخلی و کارشناسان فضای مجازی در میان گذاشته است.

نبود رقبا عامل افت پیام رسان‌های داخلی

مرتضی برجی مدیر یکی از پیام‌رسان‌های داخلی (ساینا) در پاسخ به این سؤال که آیا فیلتر پیام رسان‌های خارجی موجب تقویت پیام رسان‌های داخلی می‌شود؟ به «ایران» گفت: فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی خارجی به تنهایی نمی‌تواند راهی برای تقویت پیام‌رسان‌های داخلی باشد چون امکانات نرم افزارهای داخلی باید در سطح تلگرام باشد.

سهیل تقوی کارشناس فضای مجازی نیز گفت:

فیلتر تلگرام به‌صورت غیر مستقیم ممکن است موجب شود تا برخی از کاربران از پیام رسان‌های داخلی استفاده کنند اما عباس منصورنژاد پژوهشگر فضای مجازی معتقد است شاید در ظاهر امر فیلترینگ راه مناسبی برای کوچ کاربران به سمت پیام رسان‌های داخلی به نظر برسد اما در واقع آسیب‌های فیلترینگ به چرخه فعالیت‌های پیام رسان‌های بومی، سنگین خواهد بود چرا که یکی از بزرگترین آفت‌ها نبود رقبای قوی برای پیام‌رسان‌های داخلی است و همین موضوع سبب می‌شود متولیان یک پیام رسان بومی انگیزه خود را برای رشد پیام‌رسان خود  از دست بدهند و نیازی به  به روزرسانی و تقویت آن احساس نکنند. در تمامی فناوری‌ها و صنعت‌ها، اگر با اعمال قوانین تنها یکسری شرکت‌های خاص، بدون رقیب، قادر به فعالیت باشند، در نهایت این مخاطب است که متضرر می‌شود.

آزادسازی شبکه‌های غیرقابل دسترس

اما راه خروج از انحصار تلگرام چیست؟ مرتضی برجی مدیر یکی از پیام رسان‌های داخلی معتقد است برای انحصارزدایی از تلگرام باید نرم‌افزارهای داخلی تقویت شده و فرهنگ استفاده از آنها در جامعه در بین کاربران ایجاد شود. وقتی بعد از چند سال تلگرام در دست کاربران رونق گرفته است، با سیاست‌های چکشی نمی‌توان این نرم‌افزار را یک شبه از انحصار خارج کرد.

برجی افزود: در چند سال اخیر سیاست صدا و سیما بر توسعه تلگرام بود و مدام در تمام برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی آدرس کانال‌های تلگرام را تبلیغ می‌کرد و اکنون به‌دلیل سیاست‌های تبلیغاتی، صدا و سیما از تبلیغ دیگر پیام رسان‌های داخلی پرهیز می‌ کند. این در حالی است که باید نرم افزارهای مشابه ایرانی تقویت شده و در عین حال برای آنها تبلیغات مشابه و گسترده صورت پذیرد تا به مرور زمان این جایگزینی انجام شود.

مصطفی رادمرد سخنگوی یکی دیگر از پیام رسان‌های داخلی (بله) با بیان اینکه انحصار تلگرام حاصل عدم دسترسی به بسترهای رقیب و مشابه داخلی و خارجی است، گفت: به نظر ما تقویت توان داخلی بخشی از کاری است که برای خروج از این انحصار باید انجام داد و در کنار آن لازم است امکان دسترسی مردم به بسترهای اطلاع و شبکه‌های اجتماعی دیگر و حتی خارجی نیز با سعه‌صدر بیشتری باز شود. لازم است این سعه‌صدر درباره‌ شبکه‌های اجتماعی داخلی نیز رعایت شود تا امنیت روانی و اعتماد به جامعه بازگردد. رادمرد معتقد است حاکمیت می‌تواند با ارائه سرویس‌های دولت الکترونیک در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های داخلی، به جذابیت بیشتر این کسب‌وکارها و تسهیل خدمت‌رسانی به مردم کمک کند.

عباس منصورنژاد پژوهشگر فضای مجازی نیز معتقد است با فیلترینگ سایر شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌ها با برنامه‌ریزی نادرست به‌صورت غیرعمدی، مخاطبان را به سمت تلگرام هدایت کردیم از این‌رو یکی از راه‌های خروج از انحصار، آزاد‌سازی برخی از شبکه‌های اجتماعی مسدود شده است. وی گفت: از سوی دیگر باید به موازات آن شبکه‌های بومی از تمامی جهات مورد حمایت قرار گیرند و به لحاظ فرهنگی تبلیغات مناسبی برای این حوزه صورت گیرد. کاملاً مشخص است که اگر از لحاظ فنی به استانداردهای لازم دست یابیم و از لحاظ فرهنگی نیز با صبوری و برنامه‌ریزی، مردم اعتماد لازم را کسب کنند، قطعاً مردم از پیام رسان‌های بومی استفاده خواهند کرد.

سهیل تقوی کارشناس فضای مجازی نیز گفت: اگر کاربر هم بخواهد از پیام‌رسان داخلی استفاده کند به‌دلیل نداشتن ظرفیت بالا در پذیرش همه کاربران دچار مشکل می‌شود همین موضوع دلزدگی ایجاد می‌کند از این‌رو امکان اینکه یک شبه عده کثیری از کاربران از پیام رسان‌های داخلی استفاده کنند، ممکن نیست.

بنابراین ضمن بالا بردن ظرفیت پیام رسان‌های داخلی، پاسخ دادن به نیازهای کاربران و ارتقای نرم افزاری و سخت افزاری پیام رسان‌ها، باید تشویق‌هایی نیز برای کاربران ایجاد کنیم تا آنها به مرور زمان به سمت پیام‌رسان‌های داخلی گرایش پیدا کنند. اگر پیام رسان‌های داخلی خدمات خوبی ارائه دهند کاربران خود به خود جذب می‌شوند. از سوی دیگر باید برند‌سازی نیز انجام شود چون خیلی از مردم پیام رسان‌های داخلی را بخوبی نمی‌شناسند و از امکانات آنها اطلاع ندارند اگر این دو بال فنی و تبلیغات بخوبی شکل بگیرد در جذب کاربران تأثیر مثبتی خواهد داشت.

نقض حریم خصوصی دغدغه کاربران

مرتضی برجی مدیر یکی از پیام‌رسان‌های داخلی درباره جذب کاربران به سمت پیام رسان‌های داخلی گفت: ارائه خدمات دولتی بر بستر نرم‌افزارهای ایرانی نیز می‌تواند یکی از راه‌های انتشار و توسعه نرم افزارهای ایرانی باشد که باعث می‌شود تلگرام به گوشه‌ای رانده شود و نرم افزارهای ایرانی در کنار ارائه خدمات دولتی و خصوصی، نقش پیام‌رسانی فعلی تلگرام را برای مردم بازی کند.

مصطفی رادمرد سخنگوی یکی از پیام‌رسان‌های داخلی نیز گفت: رسیدن به توان فنی نرم‌افزاری و زیرساختی برای افزایش کارآمدی پیام‌رسان‌های داخلی امر دور از دسترسی نیست؛ بااین‌حال اصلی‌ترین چالش اعتماد مردم به بسترهای داخلی بخصوص در موضوع حریم خصوصی و سطح دسترسی نهادها به اطلاعات خصوصی‌شان است. این موضوع در سطح حاکمیت باید حل شود؛ این نگرانی بر اساس سابقه‌ای شکل گرفته و لازمه‌اش اصلاحات و شفافیت قانونی و تغییر رویه‌هایی است که در عمل به مردم اطمینان دهد.

عباس منصورنژاد مدرس دانشگاه نیز معتقد است ما با تضعیف سرمایه اجتماعی مواجه هستیم از این‌رو باید برای حل آن برنامه‌ریزی و با متخصصان فرهنگی مشورت کرد تا راهبردهای فرهنگی ترسیم و پیاده‌سازی شود. نکته‌ دیگر اینکه برخی رسانه‌ها که مخالف فیلترینگ تلگرام هستند، اقدام به تخریب جدی پیام رسان‌های بومی می‌کنند. در اینجا نیز باید رسانه‌ها توجیه شوند که راه حمایت از نظریه‌شان، تخریب پیام‌رسان بومی نیست و این کار موجب لطمه به‌کسب و کارهای بومی خواهدشد و گاه باعث می‌شود متخصصان داخلی نتوانند به اعتماد به نفس لازم دست یابند.

تقوی کارشناس فضای مجازی نیز گفت: اینکه کاربران اعتماد و اطمینان خاطری برای استفاده از پیام رسان‌های داخلی ندارند، به‌دلیل اتفاقاتی بوده است که در گذشته افتاده و این در ذهن مردم مانده است. از سوی دیگر فضاسازی رسانه‌ای شده است. با اینکه اکثر مردم تخلفی هم انجام نمی‌دهند ولی باز اطمینان ندارند.

مردم باید بدانند درصد اندکی از مردم از این فضا استفاد‌ه های نادرست می‌کنند و همان‌ها تحت پیگرد قرار می‌گیرند و این قشر هستند که بیشتر به این فضاسازی بی‌اعتمادی پیام رسان‌های داخلی دامن می‌زنند ولی مردم اگر خدمات خوبی را ببینند و بشناسند به رغم تمام سمپاشی‌ها از پیام رسان‌ها استفاده می‌کنند.از سوی دیگر نیز باید برای جذب کاربر، اعتماد و اطمینان خاطر ایجاد شود.