تلگرام عجولانه فیلتر نمی شود

تلگرام در ایران کند می‌شود. این آخرین تصمیمی است که برای پیام‌رسان روسی گرفته شده است. حالا بعد از کوچ دولتی‌ها از تلگرام، خبری از رسانه‌ها اعلام شد مبنی بر این‌که مجوز استقرار سرورهای شبکه توزیع محتوا «CDN» برای تلگرام باطل شده است. تصمیمی که شورای‌عالی فضای مجازی برای تلگرام گرفت و به یکی از زیرمجموعه‌های وزارت ارتباطات یعنی شرکت تنظیم مقررات رادیویی ابلاغ کرد. این تصمیم به این معناست که ترافیک تلگرام روی پهنای باند خارجی محاسبه و لحاظ می‌شود و این رخداد به معنای کمی کندترشدن تلگرام و هزینه بیشتر اینترنت برای استفاده از این پیام‌رسان است.

حالا بعد از کوچ دولتی‌ها از تلگرام و کندشدن آن، عده‌ای معتقدند این فرآیند درنهایت به فیلترینگ تلگرام می‌رسد؛ به‌ویژه این‌که علیرضا رحیمی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس گفته بود؛ هیأتی از کارشناسان مخابراتی از سوی دولت به روسیه اعزام شده‌اند تا درباره تلگرام مذاکره کنند. این ادعای عجیب رحیمی درحالی رخ داد که مقر پاول دوروف و تلگرام دیگر در روسیه نیست و مدیرعامل این پیام‌رسان در انگلیس ساکن است. با این وجود سایر نمایندگان مجلس نه‌تنها از ماموریت بلکه حتی از اعزام این گروه به روسیه اظهار بی‌خبری می‌کنند. محمدرضا فرنقی‌زاد، سخنگوی وزارت ارتباطات هم با بیان این‌که چنین گروهی از سوی دولت به روسیه اعزام نشده‌اند، به «شهروند» می‌گوید؛ وزارت ارتباطات از این موضوع بی‌خبر است و شخص وزیر هم در تهران حاضر است! حسین‌پور، مدیر روابط‌عمومی شورای‌عالی فضای مجازی هم از این مسأله ابراز بی‌خبری می‌کند و می‌گوید؛ هیچ‌یک از اعضای شورای‌عالی فضای مجازی در جریان این سفر قرار ندارد.

محمدرضا پورمختار، عضو کمیسیون قضائی مجلس به «شهروند» می‌گوید: نگرانی‌های جدی درباره تلگرام بین سه قوه‌ مجریه، مقننه و قضائیه وجود دارد و تقریبا هیچ‌یک زاویه جدی با فیلترینگ تلگرام ندارند اما این موضوع در دستور بررسی‌های بیشتر قرار دارد.

محمدجواد جمالی‌نوبندگانی، دبیر کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز با تأیید نگرانی‌های جدی که در بدنه حاکمیت برای تلگرام وجود دارد، به «شهروند» توضیح می‌دهد: هیچ تصمیمی برای فیلترینگ تلگرام گرفته نشده اما قرار شده است جلسات ادامه پیدا کند تا تصمیم کارشناسی گرفته شود.

و البته سفر هیأتی به روسیه را رد می‌کند و می‌گوید: معلوم نیست جلسات برای فیلترینگ تلگرام تا کی ادامه پیدا کند اما جمع‌بندی‌ها بر این بوده است که تصمیم عجولانه گرفته نشود.

خرم‌آبادی دبیر کاروگروه فیلترینگ هم به «شهروند» می‌گوید: هنوز هیچ ابلاغیه‌ای برای فیلترینگ تلگرام دریافت نکردیم.

کوچ اجباری از تلگرام

«تصمیم فیلترینگ برعهده شورای‌عالی فضای مجازی است» این جمله‌ای است که بارها محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و البته اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس اعلام کرده‌اند.

ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی و مرد شماره یک ماجرای تلگرام اما به ندرت حاضر به گفت‌وگو با رسانه‌ها می‌شود. او که موضعی متناقض درباره تلگرام در پیش گرفته، گفته است؛ «ادامه فعالیت تلگرام به صلاح نیست» و البته بار دیگر گفته است بهتر آن است که تلگرام فیلتر نشود، بلکه کاربران خود به پیام‌رسان‌های داخلی کوچ کنند. هرچند که حسن روحانی هم پیش از این اعلام کرده بود که انگشت دولت روی فیلترینگ تلگرام نخواهد رفت و محمدجواد آذری‌جهرمی تلویحا گفته‌های رئیس‌جمهوری را تأیید و اعلام کرده بود دولت از حقوق مردم در فضای مجازی صیانت می‌کند، اما رفتارها همچنان سردرگم و متناقض است و حتی وزارت ارتباطات با وجود تأکید آذری‌جهرمی بر این‌که خواهان انحصار پیام‌رسان‌های داخلی نیستند، کانال تلگرامی خود را تعطیل کرد.

کاهش کیفیت تلگرام با خروج سرورها از زیرساخت

حالا آخرین تصمیم کندشدن تلگرام در ایران است. درحالی‌ که ‌سال گذشته موضوع انتقال و استقرار سرورهای تلگرام به ایران در مقطعی از زمان ابتدا به صورت شایعه و اخبار پراکنده مطرح شده بود، درنهایت محمود واعظی وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات- اعلام کرد؛ در نتیجه برگزاری جلساتی با مدیران تلگرام، برخی از سرورهای این شبکه اجتماعی به کشور منتقل شده و قرار است در آینده نزدیک این شرکت، شبکه توزیع یا انتقال محتوا یا ( CDN) های خود را نیز به ایران منتقل کند.

پس از آن پاول دوروف، مدیرعامل تلگرام، در پیامی اعلام کرد که سرورهای تحویل محتوای این شبکه پیام‌رسان به ایران و تعدادی از کشورهای خاورمیانه منتقل شده است. دوروف همچنین درباره مسائل فنی این انتقال اظهار کرده بود: ما می‌توانیم روی ‌ « CDN»ها تکیه کنیم که با آنها از نظر فنی مانند سرویس‌دهنده‌های اینترنت (ISP) رفتار می‌کنیم که فقط داده‌های رمزنگاری‌شده‌ای را که قادر به کشف رمز آن نیستند، دریافت می‌کنند. به لطف این فناوری سرعت دانلود عکس‌ها و فیلم‌هایی که به صورت عمومی منتشر می‌شوند، در مناطقی مانند ترکیه، اندونزی، عربستان ‌سعودی، هند، ایران و عراق به مراتب افزایش می‌یابد؛ بدون این‌که کمترین خدشه‌ای به امنیت وارد شود.

از طرفی اخیرا موضوع حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی بسیار داغ شده و در جهت شکستن انحصاری که پیام‌رسان تلگرام در کشور ایجاد کرده و همچنین تشویق کاربران به استفاده از ابزارهای بومی، اقدامات بسیاری ازجمله کاهش هزینه ترافیک این پیام‌رسان‌ها انجام شده و جدیدترین خبر نیز از طرف شرکت ارتباطات زیرساخت و لغو استقرار سرورهای شبکه توزیع محتوای پیام‌رسان تلگرام (CDN) در ایران است.

در این راستا شرکت ارتباطات زیرساخت در راستای شفافیت ساختارمند که آن را راهبردی اساسی در وزارت ارتباطات می‌داند، در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: ابلاغیه‌ای توسط دبیر محترم شورای عالی فضای مجازی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی واصل شد که براساس آن مجوز قانونی صادره‌ آن مرکز در ‌سال ۱۳۹۵ در خصوص استقرار سرورهای شبکه توزیع محتوای پیام‌رسان تلگرام (CDN) در ایران لغو و باطل اعلام شده است.

تلگرام کندتر و پرهزینه‌تر می‌شود

امیر حسین سعیدی(دبیر انجمن شرکت‌های انفورماتیک ایران)،نقش توییتر در اعتراضات مدنی ترکیه در ‌سال ۲۰۱۳ آن‌قدر بود که رجب طیب اردوغان را واداشت تا بگوید: «شبکه‌های اجتماعی بدترین تهدید برای جامعه هستند.» بدون ‌شک بسیاری از شهروندان ترکیه در همین شبکه‌ها اردوغان را بدترین تهدید برای جامعه خوانده بودند. تجربه ترکیه نخستین واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی به عملکرد دولت نبود. تونس و مصر نیز به نتایج مشابهی دست یافته بودند. شبکه‌های اجتماعی در سال‌های گذشته به کسانی که هیچ رسانه و تریبونی نداشتند، فرصت داده بود تا با افرادی با دیدگاه‌های مشابه خود ارتباط برقرار کنند و صدای خود را به گوش دیگران برسانند.

آن‌گونه که آمارها نشان می‌دهد ٥٩‌درصد مردم ایران از شبکه اجتماعی تلگرام استفاده می‌کنند و دولت هیچ دسترسی به اطلاعات آنها ندارد. اطلاعاتی که می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های کلان کشور موثر واقع شود، در اختیار دیگر کشورهاست؛ به عبارت دیگر می‌توان ادعا کرد که در حال حاضر کشور دیگری تحت عنوان تلگرام با یک جمعیت حدود ٤٠‌میلیون نفری در ایران تشکیل شده است. طبیعی است که دولت بخواهد این جمعیت را به استفاده از شبکه‌های پیام‌رسان داخلی تشویق کند.

حالا دولت سعی دارد که با استفاده از روش‌هایی همچون خاموش‌کردن سرورهای تلگرام در ایران شرایط را برای این کوچ فراهم کند. حالا برخی بر این باورند که این اتفاق می‌تواند به کندشدن سرعت این پیام‌رسان و افت کیفیت فیلم‌ها  و عکس‌های ارسالی منجر شود. پیش از این انتقال اطلاعات در تلگرام با فیبر نوری و شبکه‌های داخلی صورت می‌گرفت و همین مسأله سرعت   رد و بدل کردن اطلاعات در ایران را بشدت افزایش داده بود. اما حالا باید اطلاعات ابتدا به پایگاه تلگرام در هر کشوری که هست رفته و از آن‌جا به دست دریافت‌کننده برسد.

هر چند که این رد و بدل شدن اطلاعات سرعت انتقال را کاهش می‌دهد اما این افت سرعت درحد چند هزارم میکرو ثانیه بوده و چندان برای استفاده‌کنندگان محسوس نیست. آنچه که برای پیام‌رسان‌های داخلی محسوس است، افزایش هزینه استفاده از تلگرام است. در حال حاضر هزینه استفاده از این پیام‌رسان بر مبنای پهنای باند اینترنت داخلی محاسبه می‌شود که با قطع سرورهای تلگرام در ایران بر مبنای پهنای باند اینترنت خارجی تعیین می‌شود؛ این اتفاق می‌تواند هزینه استفاده از تلگرام را حدود ٣ برابر بالا ببرد.

محمدجواد جمالی‌نوبندگانی/دبیر کمیسیون امنیت ملی مجلس در گفت‌وگو با «شهروند»:

هیچ تصمیمی برای فیلترینگ تلگرام نگرفتیم

نشست‌های متعددی درباره تلگرام در کمیسیون امنیت ملی برگزار شده است که در آخرین نشست ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی، محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات، نمایندگان کمیسیون اقتصادی، فرهنگی و صنایع مجلس هم حضور داشتند. نتیجه آخرین نشست این بود که فیلترینگ تلگرام در ایران مورد بررسی‌های کارشناسی دقیق‌تر قرار گیرد و تصمیم عجولانه گرفته نشود.

در این نشست نگرانی‌های جدی حاکمیت برای تلگرام مطرح شد. مهمترین نگرانی‌ها این بود که تلگرام در ایران دفتری ندارد و هیچ شناخت دقیقی از پاوول دوروف، مدیرعامل این پیام‌رسان وجود ندارد. ضمن این‌که تمام نامه‌های ایران به تلگرام بدون پاسخ مانده است. آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات هم اعلام کرد که مهمترین نگرانی‌اش این است که تلگرام در ایران تبدیل به رسانه شده است و محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصاد مجلس هم اعلام کرد  که نگران این است که ارزهای دیجیتال گرام بلایی بدتر از موسسات مالی و اعتباری سر اقتصاد ایران و مردم بیاورد. بقیه هم مواردی از نگرانی‌های‌شان را درباره تلگرام مطرح کردند و درباره شیوه برخورد با تلگرام اختلاف‌نظر وجود داشت. با این حال تصمیم آخر را شورای‌عالی فضای مجازی می‌گیرد که بنا به گفته فیروزآبادی هنوز هیچ تصمیمی برای فیلترینگ تلگرام گرفته نشده و قرار است این نشست‌ها ادامه پیدا کند تا تصمیم کارشناسی و به دور از عجله برای تلگرام گرفته نشود.