نزدیک به ۲۵ روز از مسدود‌سازی پیام رسان تلگرام در کشور می‌گذرد؛ پیام‌رسانی که براساس یک حکم قضایی حالا از دسترسی بیش از ۴۰ میلیون کاربر ایرانی اش خارج شده است. هرچند در این مدت بخش قابل توجهی از کاربران توانسته‌اند به کمک فیلترشکن‌های مختلف از سد فیلترینگ عبور و از این پیام رسان استفاده کنند. بازپرس شعبه دوم دادسرای فرهنگ و رسانه تهران که حکم به فیلترینگ تلگرام داده بوده دلیل اصلی مسدود‌سازی این پیام رسان را شکایات متعدد علیه شبکه اجتماعی تلگرام به دادسرای عمومی و انقلاب تهران و تقاضا‌های فراوانی که در خصوص جلوگیری از فعالیت شبکه مذکور از ناحیه شهروندان به این دادسرا واصل شده بود عنوان کرد. حال آنکه پیش از مسدود‌سازی این شبکه، خبرهای مختلفی از سوی مقامات رسمی کشور شنیده می‌شد که یکی از دلایل اصلی فشار به دولت برای فیلتر کردن تلگرام، انحصاری بود که این پیام رسان در کشور ایجاد کرده است. در همین راستا تلاش شد تا کاربران به پیام رسان‌های بومی منتقل شوند اما جو بی‌اعتمادی به این پیام رسان‌ها آنقدر بالا است که حالا و براساس اظهارات وزیر ارتباطات در حاشیه جلسه هیأت دولت (۲۶ اردیبهشت) ۷ پیام رسان مورد تأیید شورای عالی فضای مجازی جمعاً نزدیک به ۱۰ میلیون کاربر فعال دارند.
آمارهای ضد و نقیض
بعد از مسدود‌سازی تلگرام تلاش‌های گوناگونی برای کوچ کاربران به پیام رسان‌های داخلی صورت گرفت که تاکنون به‌نظر می‌آید این تلاش چندان به نتیجه دلخواه مدنظر مقامات دستور دهنده این فیلترینگ نرسیده است. در حال حاضر یا کاربران از پیام رسان‌های خارجی دیگری مانند واتس‌اپ برای رد و بدل کردن پیام‌هایشان استفاده می‌کنند یا به کمک فیلتر شکن، همچنان سنگرهایشان را در تلگرام حفظ کرده‌اند. این شرایط را آمارهایی که چندی پیش وزیر ارتباطات در استوری اینستاگرام خود منتشر کرد نیز تصدیق می‌کند. براساس این آمار که مرجع آن دانشگاه تهران است بازدید از پست‌های تلگرام حالا و روز به روز بعد از فیلتر آن در حال افزایش است.
همچنین محمد جواد آذری جهرمی در جلسه‌ای که با فراکسیون مستقلین مجلس در اواسط اردیبهشت ما داشت اعلام کرد که بعد از فیلترینگ؛ تنها یک میلیون از ۴۵ میلیون نفر کاربر تلگرام از آن خارج شدند. او همچنین در این جلسه اعلام کرده بود که ۸ میلیون و ۲۰۰ هزار کاربر در پیام‌رسان‌های داخلی حضور دارند. هر چند این آمار در اواخر اردیبهشت ماه سال‌جاری براساس اعلام وی به حدود ۱۰ میلیون کاربر رسیده است.در حالی که وزیر ارتباطات خبر از ۱۰ میلیون کاربر فعال در پیام رسان‌های داخلی می‌دهد ، چندی پیش مدیرعامل یکی از پیام رسان‌های داخلی (سروش) در توئیتر خود خبر از رسیدن کاربران این پیام رسان داخلی به ۱۰ میلیون نفر را داد و حتی در این زمینه با تهیه کیکی بزرگ جشنی نیز برگزار کردند. براساس اعلام شورای عالی فضای مجازی هم‌اکنون ۷ پیام رسان سروش، ایتا، بیسفون، گپ، آی گپ، بله و ویسپی پیام‌رسان‌های مورد تأیید و حمایت این شورا هستند.
در حال حاضر هیچ کدام از مدیران پیام رسان‌های داخلی به روشنی میزان تعداد کاربران خود را اعلام نمی‌کنند. البته مدیران برخی پیام رسان‌های داخلی در حاشیه برخی برنامه‌ها و جلسات اشاره‌ای به آمارهای تعداد کاربران فعال خود داشته‌اند. برای نمونه پیام‌رسان «بله» که در مقایسه با دیگر پیام‌رسان‌های داخلی از امکانات قابل توجه‌تری هم برخوردار است در گفت‌و‌گو با یکی از رسانه‌های خبری اعلام کرد که تعداد کاربران فعالش به حدود یک میلیون و۲۶۰ هزار نفر می‌رسد.
گپ از دیگر پیام رسان‌های داخلی است که با کمترین حاشیه به کار خود ادامه می‌دهد که در گفت‌و‌گو با یکی از رسانه‌ها(فروردین ۹۷) از رسیدن تعداد کاربرانش به بیش از یک میلیون و۳۰۰ هزار نفر خبر داده بود.
اما ایتا از جمله پیام‌رسان‌های داخلی پر سر و صدا که سازمان صداوسیما هم برای استفاده کاربران از آن تبلیغات زیادی به راه انداخته بود به گفته مدیرانش بیش از یک میلیون کاربر فعال دارد (فروردین ۹۷).
مدیر بیسفون پیام رسان قدیمی داخلی هم در گفت‌و‌گویی اعلام کرده بود که تعداد کاربران فعالش به بیش از یک میلیون نفر رسیده است.
آی گپ دیگر پیام رسان داخلی است که تاکنون خبرهای مختلفی در خصوص ادغام آن در یک کنسرسیوم ویژه شنیده و در نهایت نیز این خبرها تکذیب شد، به گفته مدیرانش تعداد کاربران فعالش نزدیک به یک میلیون نفر می‌رسد، اما ویسپی از جمله پیام رسان‌هایی است که تاکنون مشخص نشده مالکیت آن با چه افرادی است و نه خبری از تعداد کاربران فعال ایرانی آن منتشر شده است.
یکی دیگر از راه‌ها برای سر درآوردن از میزان کاربران پیام رسان‌های داخلی میزان نصب آنها براساس گزارش فروشگاه اپلیکیشن است. براساس آمار ثبت شده در کافه بازار در حال حاضر سروش ۵ میلیون نصب فعال، ایتا یک میلیون نصب فعال، گپ، بله و ویسپی هر کدام ۵۰۰ هزار نصب فعال، آی گپ ۲۰۰ هزار نصب فعال و بیسفون پلاس ۱۰۰ هزار نصب فعال دارند. این آمار تنها مربوط به تعداد نصب‌های این برنامه‌ها از طریق کافه بازار برای کاربران اندرویدی است.
کاربران سرگردان
از زمان مسدود‌سازی تلگرام هنوز کشور بر سر یک پیام رسان واحد برای استفاده کاربران به توافق نرسیده است. در چند هفته گذشته کانال‌های مختلف از تلگرام به پیام‌رسان‌های داخلی کوچ کرده‌اند اما در نهایت به‌دلیل کیفیت پایین این پیام‌رسان‌ها و عدم استقبال کاربران از آنها مجدداً به تلگرام بازگشته‌اند. برای نمونه یک کانال خبری پر بازدید بعد از فیلتر تلگرام از حضور خود در یکی از پیام‌رسان‌های داخلی خبر داد اما بعد از مدتی گردانندگان این کانال ضمن عذرخواهی از کاربرانشان با گذاشتن پستی در تلگرام اعلام کردند که به‌دلیل کیفیت و سرعت پایین این پیام رسان و عدم استقبال لازم کاربران مجدداً به تلگرام بازمی‌گردند. اما چرا با وجود تمام حمایت‌های وزارت ارتباطات از ارائه وام گرفته تا ارائه زیرساخت‌های لازم ارتباطی مانند پهنای باند نیم‌بها، ارائه فضا و... همچنان پیام رسان‌های داخلی از محبوبیت لازم برخوردار نیستند.
حمید فتاحی، عضو هیأت مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت، در یک برنامه تلویزیونی اصلی‌ترین دلیل عدم استقبال از پیام رسان‌های داخلی را عدم اطمینان کاربران به این پیام‌رسان‌ها عنوان کرده بود. به گفته او تا زمانی که روال حریم خصوصی به معنای واقعی کلمه محقق نشود و در این زمینه اعتماد عمومی به صورت کامل شکل نگیرد نمی‌توان انتظار داشت که کاربران به سمت استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی بروند.
در همین زمینه آرین امیری، کارشناس امنیتی در گفت‌و‌گو با «ایران» تأکید می‌کند که بهتر بود به جای فیلترینگ یک سرویس و اقدام دستوری برای استفاده از یک پیام‌رسان داخلی به نوعی برنامه‌ریزی مشخص و روشنی برای شکست انحصار تلگرام در نظر گرفته می‌شد. او در ادامه می‌گوید: «یکی از بهترین روش‌ها برای شکست انحصار تلگرام در بازار ایران می‌توانست رفع فیلتر از سرویس‌هایی مانند توئیتر باشد. در واقع با باز گذاشتن استفاده از سرویس‌های اطلاع‌رسانی، تلگرام در نقش همان پیام‌رسان خود باقی می‌ماند و کشور هم با معضلاتی که در این زمینه دست به گریبان است برخورد نمی‌کرد.» به باور وی تا زمانی که نحوه فعالیت و مدیریت پیام‌رسان‌های داخلی مشخص نشود و هیچ کدام از مدیران این پیام‌رسان‌ها قدمی جدی برای جلب اعتماد کاربرانشان برندارند نمی‌توان انتظار داشت تا فیلتر تلگرام، کاربران را از استفاده این پیام‌رسان منصرف کند.
مانی آشتیانی
- 15
- 4
