گوگل در ایران دستکاری شد؟/ فضای سانسور شده مشهورترین موتور جست‌وجو برای کاربران ایرانی

در حالی که طرح صیانت از حقوق کاربران روال کامل خود را در مجلس نگذرانده و تبدیل به قانون نشده، کاربران اینترنت هر روز با محدودیت های تازه و پیچیده تر روبه رو می شوند. در دو روز گذشته در شبکه های اجتماعی، کاربران از هدایت جست وجوهای خود با IP ایران برای سایت گوگل به فضایی سانسورشده یعنی حالت جست وجوی امن (SafeSearch) یا گوگل کودکان خبر داده اند؛ اتفاقی که از طریق ربودن دامنه (DNS Hijacking) رخ می دهد. کارشناسان می گویند DNS Hijacking در ایران بی سابقه نیست ولی بنظر می آید این محدودیت در بعضی از شرکت هاي سرویس دهنده اینترنت (ISP) به خصوص ایرانسل و آسیاتک و زیرمجموعه هایش در خود دامنه گوگل اعمال شده و کاربرانی که در پی جست وجو به سایت گوگل مراجعه می کنند به دامنه های محدودشده می رسند.

تغییرات ایجادشده روی DNSهای گوگل باعث شده است که سرویس «ری کپچا» گوگل هم در بسیاری از وب سایت ها و سرویس هایی که در داخل کشور میزبانی شده اند، از کار بیفتند. ری کپچا ابزار آنلاینی است که مانع فعالیت بات ها در وب سایت ها می شود و به عنوان مثال مانع ثبت نام گروهی بات ها در وب سایت ها می شود. «ری کپچا» گوگل به صورت گسترده در سرویس های داخل کشور استفاده می شود. همچنین به نظر میرسد این تغییرات یکی از آزمایش های دولت برای سنجش واکنش کاربران در مقابل بستن سایت «گوگل» و جایگزینی موتور جست وجوی مورد تائید دولت است و نشان از جدیت تیم جدید برای محدودیت اینترنت (Internet) دارد.

البته دستکاری DNS در ایران از مدتها پیش سابقه دارد. در موارد پیشین همیشه فیلترشکن ها و راه هایی برای دور زدن محدودیت ها به کمک کاربران می آمدند تا به اطلاعات موردنظرشان دسترسی پیدا کنند. دسترسی به بخشی از اطلاعات در ایران با زحمت امکان پذیر است.

بی اعتمادی مردم نسبت به خدمات دولت افزایش پیدا می کند

در همین خصوص کیوان نقره کار کارشناس فناوری اطلاعات به «جهان صنعت» گفت: بنظر می رسد دستکاری گوگل توسط اپراتورها نمونه ای از نگاه دولت به مردم است که گاهی اوقات مردم را کودک فرض می کند. دولت بهتر است فضایی را ایجاد کند که احترام به کاربران را در اولویت قرار دهد. به نظر من هرچه این فضا گسترش یابد، بی اعتمادی مردم نسبت به خدمات دولت افزایش پیدا می کند. دلیل آن هم این است که مردم برآیند خدمات دولت را ارزیابی می کنند.

بنابراین این فضا اصلاً مناسب نیست. بهتر است به جای اینکه دسترسی از طرف اپراتورها محدود شود نوعی فرهنگ سازی و آموزش به خانواده ها داده شود تا بتوانند از فضای مجازی بهتر استفاده کنند.

نقره کار در ادامه گفت: نکته ای که باید حتما مورد توجه قرار بگیرد این است که حتی اگر اپراتوری بخواهد بخشی از خدمات خود را کاهش دهد نیازمند این است که در سطح وزارت خانه خود مصوبه ای را در اختیار داشته باشد.

مشاور سابق پروژه شبکه ملی اطلاعات در ادامه گفت: چقدر بهتر است که اگر یک سرویس دهنده یا اپراتور با چند ده میلیون کاربر، قرار است تغییری در ارائه خدمات خود داشته باشد، احترام به کاربران را در اولویت خود قرار دهد و از مشترکین خود بخواهد تا نسبت به موضوعات مختلف اعلام نظر کنند تا آن سرویس دهنده بتواند جایگاه خود را نزد کاربران حفظ کند.

طرح صیانت و اینترنت طبقاتی در حال اجرا شدن است

همچنین روح الله مهرجو کارشناس فناوری اطلاعات گفت: طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی هنوز به تصویب نرسیده است. ولی با انجام این کار و گذاشتن قفل روی برخی از اپراتورها به نظر می رسد طرح صیانت و اینترنت طبقاتی در حال اجرا شدن است.

طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی موسوم به طرح صیانت از فضای مجازی از جمله دستورالعمل های مجلس یازدهم است که با توجه به حساسیت بالای افکار عمومی در مورد آن، مجلس در ابتدا سعی کرد آن را در سطح کمیسیون ها و به دور از چشم رسانه ها تصویب کند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که ساخت فیلترشکن قانونی از حساس ترین بخش های این طرح است و آن را مقدمه طبقاتی شدن اینترنت می دانند. یعنی اینترنت های متفاوت برای افراد مختلف، با این طرح استفاده از اینترنت آزاد و پرسرعت از حق تبدیل به امتیاز می شود که تقسیم آن و تعیین میزان دسترسی هر طبقه در اختیار حاکمیت قرار می گیرد. باید دید مجلس با این طرح تا چه اندازه توان بسط شکاف های طبقاتی موجود در کشور و کشاندن آن از فضاهای آفلاین به آنلاین را دارد.

مهرجو افزود: این کار به نوعی قصد دارد همه اینترنت را به زیر سلطه خود ببرد. بر اساس این تعریف، هر اپلیکیشن، سرویس، وب سایت، خدمات و سرویس ارتباطی که متوسط پهنای باند مصرفی آن بیش از پنج درصد پهنای باند بین المللی باشد یا یک درصد از پهنای باند ترافیک مصرفی کاربران را به خود اختصاص دهد بعنوان خدمات پایه کاربردی یا خدمت اثرگذار شناخته می شود. با بررسی طرح صیانت، همان طور که اشاره شد به نظر می رسد برخی قصد دارند بار دیگر از راه اجبار، کاربران را به سمت و سویی که مورد نظرشان است سوق دهند؛ روشی که پیش از این بارها با شکست مواجه شد. تجربه نشان می دهد در فضای مجازی، جایی برای محدودسازی کاربران وجود ندارد و اگر افرادی قصد دارند کاربران را محدود کنند، در عمل باید کلیت شبکه را مختل و ماهیت اینترنت را زیر پا بگذارند. وی افزود:اقدام مجلس برای ساماندهی و مدیریت دنیای نابسامان فضای مجازی اقدام شایسته ای بود، اما ارائه کنندگان طرح صیانت از فضای مجازی می توانستند پیش از هر اقدامی با شفاف سازی جزئیات این طرح و دخیل کردن نظرات صاحب نظران و صاحبان کسب و کار های مجازی زمینه بروز هر گونه مخالفت با طرح را بگیرند. مهرجو در ادامه خاطرنشان کرد: طرح صیانت بند ها و ماده های مختلفی دارد که یکی از بندهای این طرح به حقوق کودکان و امنیت آنها در فضای مجازی است.

به این شکل که تمام نرم‌افزارهای فضای مجازی باید نسخه کودکان داشته باشند تا امنیت روانی کودکان حفظ شود. ولی گذاشتن قفل روی گوگل و اختلال در اپراتورها در روزهای اخیر نارضایتی و بی اعتمادی کاربران را در پی خواهد داشت. همان طور که با مطرح شدن طرح صیانت از فضای مجازی، کاربران شبکه های اجتماعی به طور گسترده به این طرح واکنش نشان دادند و گروهی از مدیران شرکت های اینترنتی در نامه ای به رییس مجلس با ابراز نگرانی از تصویب آن گفتند که نارضایتی و بی اعتمادی کاربران به خدمات دهندگان، موجب فشار به کسب و کارهای کوچک خواهد شد.

او در پایان گفت: در حوزه فضای مجازی در ایران هنوز حکمرانی و قاعده گذاری صورت نگرفته، زیرا دولت ها به این موضوع فکر نکرده اند که باید یکسری قواعد و مسائل را برای حوزه فضای مجازی معرفی کنند تا هم یک سری مسائل و مشکلات را نداشته باشیم و هم حقوق کاربران فضای مجازی حفظ شود؛ پس دغدغه طرح صیانت از کاربران فضای مجازی از این جهت که به تعریف و قواعدگذاری حکمرانی در فضای مجازی می پردازد، دغدغه درستی است، ولی محتوای طرح به بدترین طرز ممکن این دغدغه مثبت را تخریب کرده و اذهان عمومی را نسبت به این طرح ترسانده است.

علی حسینی